Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính phổ biến trên toàn cầu nói chung và ở Việt Nam nói riêng. Bệnh không được phát hiện kịp thời và chăm sóc tích cực, có thể tiến triển đến viêm não, viêm cơ tim, viêm phổi và nhiều biến chứng nguy hiểm khác. Thời gian ủ bệnh quai bị là bao lâu và dấu hiệu nhận biết quai bị trong thời gian này là gì – Đây là 2 vấn đề quan trọng bố mẹ cần phải biết để kịp thời phát hiện và tích cực chăm sóc trẻ quai bị.
Menu xem nhanh:
1. Quai bị và những thông tin hữu ích
1.1. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân gây quai bị ở trẻ nhỏ cũng như ở mọi đối tượng khác được xác định là virus Mumps, thuộc chi Rubulavirus, họ Paramyxoviridae. Phân loại bệnh nhân quai bị, chúng ta thấy bệnh xuất hiện ở cả người trưởng thành và trẻ nhỏ, cả nữ giới và nam giới. Tuy nhiên, bệnh có xu hướng tập trung tấn công trẻ nam, trên 2 tuổi. Điều đó chỉ ra rằng, giới tính và tuổi tác là 2 yếu tố nguy cơ của quai bị.
Virus Mumps, thuộc chi Rubulavirus, họ Paramyxoviridae gây quai bị ở trẻ nhỏ
1.2. Khả năng và phương thức lây nhiễm
Về khả năng lây nhiễm của quai bị, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, nghiên cứu trên toàn cầu, những khu vực có 3 đặc điểm sau là dễ bùng phát quai bị hơn cả: Thứ nhất, đông dân cư. Thứ hai, chất lượng cuộc sống từ thấp đến tương đối thấp. Thứ ba, khí hậu mát hoặc lạnh. Có thể dễ dàng nhận ra, Việt Nam là một trong những khu vực như thế. Theo đó, quai bị ở Việt Nam có tỷ lệ mắc rơi vào khoảng 10 – 40/100.000 cư dân, chủ yếu được ghi nhận tại miền Bắc và Tây Nguyên, vào các mùa Thu – Đông.
Giống nhiều bệnh truyền nhiễm phổ biến khác như thủy đậu, sởi,… quai bị lây từ trẻ bệnh sang trẻ không bệnh thông qua dịch tiết đường hô hấp (dịch tiết mũi họng). Sự lây này có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp. Cụ thể, chúng ta có một số phương thức lây nhiễm quai bị như sau:
– Trực tiếp: Trẻ không bệnh hít phải dịch tiết mũi họng trong không khí do trẻ bệnh ho/hắt hơi ra. Trẻ không bệnh tiếp xúc gần gũi, thân mật với trẻ bệnh. Trẻ không bệnh sử dụng dụng cụ ăn uống của trẻ bệnh.
– Gián tiếp: Trẻ không bệnh sờ/chạm tay lên mắt/mũi/miệng sau khi sờ/chạm/cầm/nắm đồ đạc dính dịch tiết mũi họng trẻ bệnh.
1.3. Biến chứng
Như đã đề cập phía trên, bệnh quai bị không chỉ phổ biến mà còn nguy hiểm. Quai bị nguy hiểm ở chỗ, bệnh có thể tiến triển đến:
– Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn (biến chứng ở nam giới): Khoảng 20 – 35% nam giới sau tuổi dậy thì mắc quai bị bị biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn. Chưa hết, có đến một nửa trong số đó là phải vĩnh viễn chung sống với di chứng teo tính hoàn, giảm tỷ lệ sinh tinh, vô sinh. Nếu bị biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn, tinh hoàn và mào tinh hoàn của trẻ sẽ sưng và phù nề, trong 3 – 7 ngày.
– Viêm buồng trứng (biến chứng ở nữ giới): Khoảng 7% nữ giới sau tuổi dậy thị mắc quai bị bị biến chứng viêm buồng trứng.
– Xuất huyết giảm tiểu cầu, viêm não, viêm cơ tim, viêm phổi, nhồi máu phổi, viêm thanh phế quản, viêm tụy,… (biến chứng ở cả 2 giới).
Mặc dù tỷ lệ trẻ tử vong vì quai bị không vượt quá 1/100.000, tỷ lệ trẻ biến chứng lại rất cao. Tỷ lệ này càng cao hơn khi tuổi trẻ càng lớn.
2. Thời gian ủ bệnh quai bị là bao lâu và dấu hiệu nhận biết quai bị trong thời gian này là gì?
Cũng tương tự các bệnh truyền nhiễm thủy đậu, sởi,…, sự phát triển của quai bị bao gồm 4 giai đoạn: Giai đoạn ủ bệnh, giai đoạn khởi phát, giai đoạn toàn phát và giai đoạn lui bệnh.
Vậy, thời gian ủ bệnh quai bị là bao lâu và dấu hiệu nhận biết quai bị trong thời gian này là gì? Được biết, quai bị có thời gian ủ bệnh tương đối dài, lên đến 7 – 14 ngày. Trong 7 – 14 ngày ấy, bệnh không có biểu hiện rõ ràng. Mặc dù thế, quai bị vẫn có khả năng lây nhiễm trong giai đoạn ủ bệnh.
Trong 7 – 14 ngày ủ bệnh, quai bị không có biểu hiện rõ ràng
Vì sở hữu đặc điểm này và đặc điểm: Nguy hiểm nếu không được phát hiện kịp thời và điều trị tích cực, quai bị đòi hỏi bố mẹ phải ghi nhớ chính xác các dấu hiệu nhận biết trong những giai đoạn còn lại, để nhanh nhất có thể, phỏng đoán sự tồn tại và xử trí bệnh.
Theo đó:
– Triệu chứng quai bị giai đoạn khởi phát là: Sốt, đau đầu, đau họng, đau hàm, đau cơ-xương-khớp, buồn nôn, nôn, chán ăn, mệt mỏi.
– Triệu chứng quai bị giai đoạn toàn phát là: Sưng tuyến nước bọt mang tai, có thể sưng một bên hoặc cả hai bên cùng lúc/không cùng lúc. Sự sưng tuyến nước bọt này rất đặc trưng. Nó không chỉ dừng lại ở sưng mang tai mà sưng lan sang cả má, sưng xuống dưới hàm và thậm chí là xuống dưới ngực, làm tai trẻ bị đẩy lên và ra ngoài, làm xương ức trẻ bị phù. Các vùng sưng có đau đớn nhưng không nóng, không xung huyết. Đôi khi, ngoài sưng tuyến nước bọt mang tai, trẻ còn sưng bìu và đau tinh hoàn.
– Triệu chứng quai bị giai đoạn lui bệnh: Toàn bộ các biểu hiện trên thuyên giảm và biến mất.
Những dấu hiệu nhận biết này sẽ xuất hiện ở 75% trẻ mắc quai bị. Vậy 25% còn lại thì sao? Đáng quan ngại, 25% này không có triệu chứng, ngay cả khi bệnh đã bước vào giai đoạn khởi phát, toàn phát và lui bệnh.
3. Điều trị và dự phòng quai bị
3.1. Điều trị
Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu quai bị, điều trị quai bị, về bản chất là điều trị hỗ trợ hay điều trị biến chứng – phòng ngừa biến chứng. Theo đó, tất cả thuốc bố mẹ có thể cho trẻ mắc quai bị sử dụng chỉ là thuốc hạ sốt, giảm đau. Việc sử dụng những thuốc này, phải được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Chính vì vậy, ngay khi có những dấu hiệu quai bị đầu tiên, đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín gần nhất. Trường hợp trẻ nam có triệu chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn, trẻ nữ có triệu chứng viêm buồng trứng, trẻ cả hai giới nói chung có triệu chứng các biến chứng khác, phải được điều trị nội trú.
3.2. Dự phòng
Quai bị có thể dự phòng đặc hiệu bằng vắc xin. Theo đó, trẻ từ 12 tháng tuổi nên được tiêm vắc xin đơn hoặc vắc xin kết hợp sởi – quai bị – rubella không trì hoãn, theo liệu trình:
– Mũi 1: Tiêm khi trẻ ở trong độ tuổi 12 – 18 tháng
– Mũi 2: Tiêm khi trẻ ở trong độ tuổi 3 – 5 năm hoặc trước khi trẻ đi học.
Đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín gần nhất khi có những dấu hiệu quai bị đầu tiên
Nếu đã bỏ lỡ các mốc tuổi này, trẻ vẫn có thể chủng ngừa vắc xin bình thường, chỉ cần đảm bảo mũi 1 và mũi 2 cách nhau tối thiểu 1 tháng.
Như vậy, trong bài viết Thu Cúc TCI đã chia sẻ với bố mẹ câu trả lời cho 2 vấn đề: Thời gian ủ bệnh quai bị là bao lâu và dấu hiệu nhận biết quai bị trong thời gian này là gì. Nếu còn băn khoăn cần giải đáp , liên hệ ngay Thu Cúc TCI, bố mẹ nhé!
