Bệnh quai bị ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây trực tiếp qua đường hô hấp hoặc thông qua các chất tiết trong cơ thể. Mặc dù thường lành tính, nhưng nếu cha mẹ không sớm nhìn ra các biểu hiện bệnh quai bị ở trẻ em và không điều trị đúng cách, bệnh có thể gây biến chứng.
Menu xem nhanh:
1. Khái niệm bệnh quai bị ở trẻ
Quai bị ở trẻ em, còn được gọi là viêm tuyến mang tai do virus quai bị, là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus quai bị (Mumps virus) gây ra, dẫn đến sưng và đau tuyến nước bọt mang tai. Những tuyến này nằm ở hai bên mặt, giữa tai và hàm. Mặc dù thường ít có các biểu hiện nghiêm trọng ở trẻ em, nhưng hầu hết khi mắc bệnh, trẻ sẽ cảm thấy đau ở các khu vực này.
Bệnh quai bị ít phổ biến ở trẻ dưới 2 tuổi và thường xuất hiện ở trẻ nhỏ từ 2 tuổi đến thanh thiếu niên, với khả năng mắc bệnh cao hơn ở nam giới.
Virus khiến cho mang tai hai bên của trẻ sưng to
Thường thì sau khi trẻ mắc bệnh, cơ thể sẽ tạo ra kháng thể chống lại virus quai bị suốt đời. Do đó, hầu hết trẻ chỉ bị quai bị một lần trong đời, và rất ít khi tái mắc bệnh này lần hai.
Tại Việt Nam, bệnh quai bị có thể xảy ra quanh năm, đặc biệt vào mùa Thu – Đông. Tỷ lệ mắc bệnh cao ở các khu vực đông dân cư, đặc biệt là các tỉnh miền Bắc và khu vực Tây Nguyên.
2. Nguyên nhân của bệnh
Bệnh quai bị lây lan khi trẻ tiếp xúc với những chất dịch từ bên trong miệng, mũi và họng khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện. Ngoài ra, virus này có khả năng tồn tại lâu trong môi trường ngoài cơ thể, khoảng 30-60 ngày ở nhiệt độ 15-20 độ C và khoảng 1-2 năm ở nhiệt độ -25 đến -70 độ C. Điều này đồng nghĩa với việc virus vẫn có thể tồn tại trên các bề mặt như tay nắm cửa, dụng cụ ăn uống, đồ chơi, ly uống nước và đồ dùng cá nhân của người bệnh.
Thời điểm mà loại virus quai bị dễ lây lan cho người khác nhất là trong khoảng 1-2 ngày trước khi các tuyến nước bọt sưng, đau và kéo dài đến tận 6 ngày sau khi trẻ đã hết bệnh. Do đó, khi nghi ngờ trẻ mắc bệnh, cha mẹ nên cách ly trẻ và bắt đầu thực hiện các biện pháp điều trị phòng ngừa. Đồng thời, phụ huynh cũng nên ngăn trẻ khỏe mạnh tiếp xúc với người bệnh hoặc người có nguy cơ mắc cao.
3. Biểu hiện bệnh quai bị
Sau khi virus quai bị tấn công vào cơ thể, chúng bám chặt vào niêm mạc mũi, miệng, kết mạc và dần xâm nhập vào bên trong cơ quan thông qua đường máu, bắt đầu xuất hiện dần các dấu hiệu của bệnh quai bị ở trẻ em.
3.1. Biểu hiện bệnh quai bị ở trẻ em trong giai đoạn ủ bệnh
Giai đoạn ủ bệnh thường sẽ kéo dài trong khoảng từ 2 đến 3 tuần. Đây là giai đoạn bệnh được đánh giá là dễ lây lan nhất, vì lúc này bệnh vẫn chưa có các dấu hiệu cụ thể nên chưa có biện pháp nhằm phòng ngừa bệnh.
3.2. Biểu hiện bệnh quai bị ở trẻ em trong giai đoạn phát bệnh
Trước khi phát bệnh 1-2 ngày, trẻ sẽ bắt đầu cảm thấy khó chịu, mệt mỏi, và dễ cáu gắt. Sau đó, bệnh quai bị khởi phát bằng những cơn sốt cao trên 38 độ C kéo dài trong 3-4 ngày. Các triệu chứng của bệnh quai sẽ dần dần biểu hiện rõ nét hơn:
– Đau đầu;
– Nhức tai;
– Ớn lạnh;
– Suy nhược cơ thể;
– Đau nhức xương khớp;
– Tuyến mang đau nhức…
Cha mẹ có thể quan sát các dấu hiệu để phát hiện con có bị quai bị hay không
3.3. Thời điểm phát bệnh hoàn toàn
Sau khi giai đoạn khởi phát kéo dài từ 1-2 ngày, trẻ bị quai bị sẽ tiến vào giai đoạn phát bệnh hoàn toàn. Dấu hiệu đặc trưng là tuyến mang tai sưng.
Bình thường, trẻ sẽ bị sưng 2 bên tuyến mang tai (một số ít chỉ bị sưng một bên). Tuyến mang tai thứ nhất sẽ sưng lên trước, và tuyến mang tai thứ hai sẽ sưng lên sau khoảng 24-48 giờ. Tình trạng sưng viêm ở hai bên má không đối xứng, một bên to hơn, một bên nhỏ hơn. Lúc này, sự sưng to của tuyến mang tai có thể làm mất rãnh trước và sau tai, làm mặt trẻ bị biến dạng phình to ra, cằm xệ cổ bành.
Ngoài ra, khi trẻ há miệng, nhai hay nuốt, trẻ sẽ cảm thấy đau hơn, cơn đau có thể lan rộng ra tai và họng sẽ bị viêm đỏ, sưng hạch góc hàm. Tình trạng này khiến trẻ biếng ăn, mệt mỏi và cảm thấy khó chịu hơn.
3.4. Lui bệnh
Bệnh quai bị ở trẻ thường sẽ tự hết sau khoảng 1 tuần nếu được chăm sóc và điều trị kịp thời. Các triệu chứng của bệnh sẽ giảm nhẹ và dần biến mất, tuyến mang tai sẽ nhỏ dần và đau hơn.
4. Điều trị bệnh quai bị
Chưa có thuốc chữa bệnh quai bị. Do đây là một bệnh do virus gây ra, việc sử dụng thuốc kháng sinh sẽ không có tác dụng trong điều trị. Điều trị bệnh quai bị ở trẻ nhỏ sẽ tùy thuộc vào các triệu chứng đã xuất hiện, độ tuổi, tiền sử bệnh, mức độ nghiêm trọng và tình hình sức khỏe của trẻ.
Dưới đây là một số lời khuyên về cách chăm sóc và điều trị trẻ em bị quai bị:
– Khi trẻ có bất kỳ triệu chứng hoặc nghi ngờ mắc bệnh quai bị, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để kiểm tra và đặt chẩn đoán chính xác. Bác sĩ sau đó sẽ tư vấn về cách điều trị và chăm sóc phù hợp và hiệu quả cho trẻ
– Khi trẻ có triệu chứng sốt cao, đau nhức cơ và tăng kích thước tuyến nước bọt, phụ huynh có thể giúp hạ sốt cho trẻ bằng cách thực hiện chườm ấm và cho trẻ uống thuốc giảm đau và hạ sốt như acetaminophen hoặc ibuprofen. Tuy nhiên, trước khi cho trẻ uống bất kỳ loại thuốc nào, phụ huynh và người chăm sóc trẻ nên tham khảo ý kiến bác sĩ và tuân theo hướng dẫn chính xác từ người chuyên gia y tế.
Nên đưa trẻ đến viện để được bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị chuẩn
– Trẻ khi bị sốt cao có thể mất nước nhanh chóng, vì vậy, bố mẹ cần đảm bảo cho trẻ uống nhiều nước hơn so với lượng bình thường. Bên cạnh việc uống nước, cũng nên cung cấp cho trẻ các nguồn dinh dưỡng khác như sữa, nước ép trái cây và dung dịch bù điện giải oresol (nhưng không nên sử dụng quá lạm dụng dung dịch này) để tái cân bằng nước và điện giải trong cơ thể.
– Để ngăn chặn sự sinh sôi và phát triển của virus trong khoang miệng và mũi của trẻ, hãy thường xuyên yêu cầu trẻ súc miệng và vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý.
– Bệnh quai bị khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi, do đó, bố mẹ nên đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi nhiều hơn để giúp quá trình hồi phục nhanh chóng hơn.
– Khi mắc bệnh, trẻ có thể cảm thấy đau khi nhai và nuốt, vì vậy, bố mẹ nên lựa chọn cho trẻ những món ăn dễ tiêu hóa, ít phải nhai và dễ nuốt như cháo, súp, hoặc các món ăn tương tự. Cần đảm bảo các bữa ăn của trẻ cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết và tránh để trẻ bỏ bữa. Nên tránh sử dụng các món ăn gây kích thích vị giác, vì điều này có thể làm trẻ tiết nước bọt nhiều hơn.
– Trong quá trình điều trị bệnh, hạn chế cho trẻ nam vận động mạnh, chạy nhảy khi bệnh chưa được hoàn toàn chữa trị là cần thiết, để tránh nguy cơ biến chứng ở tinh hoàn và nguy cơ vô sinh trong tương lai.
– Khi trẻ có dấu hiệu bị viêm tinh hoàn hoặc viêm buồng trứng, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để nhận chăm sóc và điều trị thích hợp. Điều này giúp tránh những di chứng nguy hiểm và bảo vệ khả năng sinh sản của trẻ trong tương lai.
Dù bệnh quai bị ở trẻ em ít nguy hiểm và dễ điều trị hơn so với người lớn, nhưng trẻ vẫn cần được chú ý và chăm sóc cẩn thận. Học và nắm vững những kiến thức hữu ích về cách phòng ngừa, nhận biết, điều trị và chăm sóc khi trẻ mắc bệnh quai bị sẽ giúp bố mẹ có phương án tốt hơn khi trẻ bị ảnh hưởng. Điều này sẽ giúp trẻ nhanh chóng bình phục.
Hơn nữa, ngoài các biện pháp phòng ngừa quai bị thông thường, cha mẹ nên đảm bảo trẻ tiêm đầy đủ và đúng lịch các loại vắc-xin MMR (vắc-xin phòng quai bị, quai rụt và bạch hầu). Điều này sẽ là một biện pháp hiệu quả để bảo vệ sức khỏe của trẻ khỏi bệnh quai bị và các biến chứng liên quan.
