Đài bể thận giãn độ 3 là một tình trạng nghiêm trọng liên quan đến hệ tiết niệu, xảy ra khi nước tiểu bị ứ đọng trong thận khiến đài và bể thận giãn rộng bất thường. Đây không phải là hiện tượng đơn giản có thể tự hết mà thường là hậu quả của nhiều rối loạn bên trong cơ thể, đòi hỏi người bệnh cần được theo dõi và điều trị sớm nhằm ngăn ngừa tổn thương thận vĩnh viễn. Vậy vì sao lại xuất hiện tình trạng giãn đài bể thận độ 3? Cơ chế hình thành ra sao và những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn nào dẫn đến bệnh lý này, bài viết sau sẽ giúp bạn đọc có cái nhìn sâu sắc, toàn diện và dễ hiểu hơn về vấn đề này.

1. Hiểu đúng về đài bể thận giãn độ 3

1.1 Đài bể thận giãn độ 3 là gì?

Trong cấu trúc của thận, đài thận và bể thận là nơi tiếp nhận nước tiểu từ nhu mô thận trước khi được dẫn xuống niệu quản để bài tiết ra ngoài cơ thể. Khi dòng chảy của nước tiểu bị tắc nghẽn hoặc chậm trễ vì bất kỳ lý do nào, nước tiểu không thể thoát đi đúng cách mà bị ứ đọng lại trong thận, gây ra hiện tượng giãn nở đài và bể thận. Tình trạng này nếu kéo dài sẽ làm tăng áp lực trong thận, từ đó dẫn đến tổn thương các đơn vị lọc và nguy cơ suy giảm chức năng thận.

Đài bể thận giãn được chia thành nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng. Trong đó, đài bể thận giãn độ 3 là mức độ nặng, biểu hiện bằng hình ảnh giãn rộng toàn bộ hệ thống đài thận và bể thận trên siêu âm hoặc các phương tiện chẩn đoán hình ảnh. Ở giai đoạn này, nhu mô thận có thể đã mỏng đi đáng kể, chức năng lọc máu và bài tiết nước tiểu bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Ở cấp độ 3 của giãn đài bể thận nghĩa là nhu mô thận đã giãn mỏng, nước tiểu ứ đọng nhiều và được xem là cấp độ nặng

1.2 Triệu chứng cảnh báo đài bể thận giãn độ 3

Không phải ai bị giãn đài bể thận độ 3 cũng có biểu hiện rõ rệt ngay từ đầu. Một số trường hợp được phát hiện tình cờ qua khám sức khỏe định kỳ hoặc siêu âm thai. Tuy nhiên, khi có triệu chứng, người bệnh có thể gặp tình trạng đau âm ỉ vùng hông lưng, cảm giác tức nặng hoặc đau quặn từng cơn nếu nguyên nhân là sỏi hoặc tắc nghẽn cấp. Một số người còn gặp tiểu buốt, tiểu rắt, nước tiểu đục hoặc có máu. Khi chức năng thận bị ảnh hưởng nặng, có thể xuất hiện dấu hiệu phù, mệt mỏi, huyết áp tăng hoặc rối loạn điện giải.

2. Cơ chế hình thành đài bể thận giãn độ 3

2.1 Tắc nghẽn đường tiết niệu – cơ chế trực tiếp

Cơ chế phổ biến nhất khiến giãn đài bể thận độ 3 hình thành chính là sự tắc nghẽn dòng chảy của nước tiểu. Sự tắc nghẽn này có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào từ bể thận xuống niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Khi dòng nước tiểu bị chặn lại, lượng nước tiểu tồn đọng trong thận tăng lên làm giãn các cấu trúc thu nhận và dẫn truyền nước tiểu.

Một số nguyên nhân gây tắc nghẽn thường gặp là sỏi thận lớn nằm tại bể thận hoặc niệu quản, u chèn ép đường tiết niệu (như u niệu quản, u vùng chậu, u sau phúc mạc), hẹp bẩm sinh khúc nối bể thận – niệu quản, hay sẹo xơ do nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát nhiều lần. Đặc biệt ở trẻ em, các dị tật bẩm sinh của hệ tiết niệu như trào ngược bàng quang – niệu quản hoặc hẹp niệu quản bẩm sinh đóng vai trò then chốt trong cơ chế bệnh sinh.

Khi nước tiểu ứ đọng kéo dài, áp lực trong hệ thống đài – bể thận tăng cao. Áp lực này dần làm tổn thương cấu trúc thận, từ đó dẫn đến thoái hóa mô kẽ, mất đơn vị lọc và giảm chức năng thận nếu không được can thiệp kịp thời.

Sỏi gây tắc nghẽn nước tiểu là một trong những nguyên nhân khiến đài bể thận bị giãn

2.2 Nhiễm trùng tiết niệu tái diễn

Một cơ chế khác ít được chú ý nhưng có vai trò không nhỏ trong quá trình hình thành đài bể thận giãn độ 3 chính là nhiễm trùng tiết niệu mạn tính. Vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu, đặc biệt là khi có sự tồn đọng nước tiểu, sẽ gây ra viêm nhiễm kéo dài. Tình trạng này dẫn đến phù nề, xơ hóa mô mềm xung quanh, làm hẹp đường dẫn nước tiểu và thúc đẩy quá trình giãn đài bể thận tiến triển nặng hơn.

Ở phụ nữ, nguy cơ này cao hơn do đặc điểm giải phẫu niệu đạo ngắn và gần hậu môn, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập. Khi nhiễm trùng tái đi tái lại mà không được điều trị triệt để, thận có thể bị tổn thương vĩnh viễn và phát triển thành giãn độ 3.

3. Các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến giãn đài bể thận độ 3

3.1 Bệnh lý sỏi thận và sỏi niệu quản

Sỏi tiết niệu là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tắc nghẽn niệu đạo – niệu quản và là một yếu tố nguy cơ điển hình của giãn bể thận độ 3. Khi viên sỏi đủ lớn, nó có thể bị kẹt tại điểm nối giữa bể thận và niệu quản, gây ra tắc hoàn toàn hoặc một phần. Ngoài ra, sự cọ xát liên tục của sỏi còn gây viêm niêm mạc, làm dày thành đường tiết niệu, khiến dòng chảy bị cản trở hơn nữa.

Nếu không phát hiện sớm, tình trạng tắc nghẽn kéo dài do sỏi có thể dẫn đến nhiễm trùng thận, áp-xe quanh thận, suy thận cấp hoặc mạn, đặc biệt là khi thận chỉ còn một bên hoạt động.

3.2 Dị tật bẩm sinh đường tiết niệu

Một số trẻ em được chẩn đoán giãn đài bể thận độ 3 ngay từ trong bụng mẹ nhờ siêu âm thai. Đây thường là hậu quả của các dị tật như trào ngược bàng quang – niệu quản, hẹp khúc nối bể thận – niệu quản, hoặc niệu quản đôi. Những dị tật này ảnh hưởng đến dòng chảy tự nhiên của nước tiểu và khiến nước tiểu chảy ngược lên thận hoặc bị cản lại tại điểm hẹp.

Nếu không được theo dõi và can thiệp đúng lúc, tình trạng ứ nước trong thận kéo dài sẽ làm giãn toàn bộ hệ thống đài – bể thận và phát triển thành giãn độ 3 khi trẻ lớn lên. Do đó, việc theo dõi sát tình trạng giãn từ thai kỳ và những năm đầu đời là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả điều trị.

Hẹp niệu quản có thể dẫn đến ứ nước, giãn đài bể thận

3.3 U bướu vùng niệu đạo, tử cung, đại tràng

Khối u, đặc biệt là các loại ung thư vùng chậu như ung thư cổ tử cung, ung thư đại trực tràng hoặc ung thư niệu quản, có thể chèn ép trực tiếp lên đường tiết niệu, từ đó gây ra tắc nghẽn thứ phát. Đây là yếu tố nguy cơ thường gặp ở người trung niên hoặc lớn tuổi, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh. Việc phát hiện trễ và điều trị khối u không triệt để có thể dẫn đến tổn thương không hồi phục của thận.

Đài bể thận giãn độ 3 không phải là một tình trạng ngẫu nhiên hay lành tính, mà là hậu quả của nhiều rối loạn bệnh lý âm thầm trong cơ thể. Cơ chế chính thường liên quan đến sự tắc nghẽn đường tiết niệu, do sỏi, u bướu, nhiễm trùng kéo dài hoặc dị tật bẩm sinh gây ra. Hiểu rõ nguyên nhân hình thành và các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn không chỉ giúp phát hiện sớm mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và ngăn ngừa biến chứng. Người bệnh khi có biểu hiện nghi ngờ cần đi khám sớm tại các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và xử lý kịp thời, tránh những hậu quả nặng nề lên chức năng thận và sức khỏe toàn diện.