Nuốt nghẹn ở thực quản là một tình trạng y khoa phổ biến ảnh hưởng đến quá trình nuốt thức ăn hoặc chất lỏng. Tình trạng này không chỉ gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích các biểu hiện, nguyên nhân chính của nuốt nghẹn ở thực quản và hai phương pháp chẩn đoán quan trọng.
Menu xem nhanh:
1. Biểu hiện của nuốt nghẹn ở thực quản
Nuốt nghẹn là tình trạng khó khăn trong việc chuyển thức ăn hoặc chất lỏng từ miệng xuống dạ dày. Triệu chứng này có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, từ cảm giác khó chịu nhẹ khi nuốt cho đến không thể nuốt được thức ăn.
Biểu hiện chính của nuốt nghẹn ở thực quản bao gồm:
– Khó nuốt: Người bệnh cảm thấy thức ăn hoặc nước uống bị mắc kẹt ở cổ hoặc ngực.
– Đau khi nuốt: Cảm giác đau rát hoặc khó chịu khi nuốt.
– Cảm giác vướng víu: Cảm giác như có khối u hoặc vật cản trong thực quản.
– Ho hoặc nghẹt thở khi ăn uống: Thức ăn có thể bị hút vào đường thở gây ra ho hoặc nghẹt thở.
– Trào ngược thức ăn: Thức ăn hoặc chất lỏng từ thực quản trào ngược lên miệng.
Những biểu hiện này có thể xuất hiện khi nuốt thức ăn đặc, lỏng, hoặc cả hai. Nuốt nghẹn không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và mất nước do người bệnh sợ ăn uống.
Nuốt nghẹn gây khó chịu trong cuộc sống hàng ngày của người bệnh
2. Nguyên nhân chính của nuốt nghẹn ở thực quản
Nuốt nghẹn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, nhưng hai nguyên nhân phổ biến nhất là bệnh lý liên quan đến rối loạn nuốt và bệnh trào ngược dạ dày-thực quản (GERD).
2.1 Các bệnh lý liên quan đến rối loạn nuốt – Một trong những nguyên nhân gây nuốt nghẹn ở thực quản
– Rối loạn nuốt là một tình trạng trong đó cơ chế nuốt của cơ thể bị gián đoạn, dẫn đến khó khăn trong việc nuốt. Rối loạn này có thể do nhiều nguyên nhân gây ra:
– Co thắt tâm vị (Achalasia): Đây là rối loạn vận động thực quản, trong đó cơ thắt thực quản dưới (LES) không thư giãn đúng cách, làm cản trở việc di chuyển thức ăn từ thực quản xuống dạ dày.
– Co thắt thực quản lan tỏa (Diffuse Esophageal Spasm): Tình trạng các cơn co thắt không đều và không phối hợp của thực quản, gây nuốt nghẹn và đau ngực.
– Rối loạn vận động thực quản (Esophageal Motility Disorders): Các rối loạn này bao gồm co thắt thực quản cường lực và LES tăng áp lực, dẫn đến nuốt nghẹn và đau ngực.
Achalasia một trong những nguyên nhân gây cảm giác nuốt nghẹn, nuốt vướng ở thực quản
2.2 Bệnh trào ngược dạ dày thực quản – Một trong những nguyên nhân gây nuốt nghẹn, vướng ở thực quản
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một nguyên nhân phổ biến khác của nuốt nghẹn ở thực quản. GERD xảy ra khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản, gây viêm và tổn thương niêm mạc thực quản. Các yếu tố dẫn đến GERD bao gồm:
– Thừa cân hoặc béo phì: Làm tăng áp lực trong ổ bụng, đẩy acid dạ dày lên thực quản.
– Thoát vị hoành: Khi một phần của dạ dày đẩy lên qua cơ hoành vào lồng ngực, làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới.
– Thói quen ăn uống: Ăn quá no, ăn thức ăn cay, chua, hoặc uống nhiều rượu bia có thể kích thích trào ngược acid.
3. Các phương pháp chẩn đoán nuốt nghẹn ở thực quản
Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây nuốt nghẹn ở thực quản, hai phương pháp đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM và đo pH trở kháng thực quản 24h có thể sẽ được bác sĩ chỉ định sử dụng tùy từng trường hợp cụ thể.
3.1 Đo HRM (High-Resolution Manometry)
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM là một kỹ thuật đo áp lực cao ở thực quản nhằm đánh giá chức năng vận động của thực quản và cơ vòng thực quản dưới. Quy trình này bao gồm việc đưa một ống thông mỏng qua mũi vào thực quản để đo áp lực ở các đoạn khác nhau của thực quản khi nuốt.
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM
Chỉ định
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM được chỉ định khi bệnh nhân có các triệu chứng nuốt nghẹn mà không rõ nguyên nhân sau khi thực hiện các xét nghiệm cơ bản như chụp X-quang thực quản hoặc nội soi tiêu hóa trên. Những trường hợp cụ thể bao gồm:
– Khi có nghi ngờ về các rối loạn vận động thực quản.
– Khó nuốt mà không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng qua nội soi hoặc các xét nghiệm hình ảnh khác.
– Trước khi thực hiện các phẫu thuật liên quan đến thực quản hoặc cơ vòng thực quản dưới, đo HRM giúp xác định chính xác tình trạng của thực quản để có kế hoạch phẫu thuật phù hợp.
Lợi ích của áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM
Tiêu chuẩn vàng giúp phát hiện các rối loạn vận động thực quản như achalasia, co thắt thực quản, và rối loạn vận động khác.
Quy trình
Bệnh nhân được yêu cầu nuốt nước hoặc thức ăn trong khi ống thông đo áp lực thực quản. Kết quả sẽ hiển thị các sóng áp lực trên màn hình, từ đó bác sĩ có thể đánh giá chức năng vận động của thực quản.
3.2 Đo pH trở kháng thực quản 24h
Đo pH trở kháng thực quản 24h là phương pháp đo trong suốt 24 giờ để xác định tần suất và mức độ trào ngược acid từ dạ dày lên thực quản. Phương pháp này bao gồm việc đặt một đầu dò pH nhỏ qua mũi vào thực quản và kết nối với một thiết bị ghi nhận.
Chỉ định
Đo pH trở kháng thực quản 24h được chỉ định khi có nghi ngờ về bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), đặc biệt khi các triệu chứng không điển hình hoặc khi các phương pháp chẩn đoán khác không đủ rõ ràng. Cụ thể, các trường hợp sau có thể cần thực hiện đo pH 24h:
– Triệu chứng không điển hình của GERD: Ho kéo dài, đau ngực không do tim, khàn tiếng hoặc các triệu chứng hô hấp mà có thể liên quan đến GERD nhưng không có biểu hiện rõ ràng qua nội soi.
– Đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị GERD (như dùng thuốc ức chế bơm proton), đo pH 24h giúp xác định xem acid dạ dày có còn trào ngược lên thực quản không.
– Khi bệnh nhân có các triệu chứng GERD kéo dài hoặc tái phát sau khi ngừng điều trị, đo pH 24h giúp xác định mức độ nghiêm trọng và tần suất của trào ngược acid.
Lợi ích của đo pH trở kháng thực quản 24h
Giúp xác định mức độ trào ngược acid, số lần trào ngược, tính chất của cơn trào ngược và liên hệ nó với các triệu chứng của bệnh nhân, từ đó hỗ trợ chẩn đoán GERD.
Quy trình
Bệnh nhân sẽ đeo thiết bị ghi nhận trong 24 giờ và duy trì các hoạt động thường ngày. Sau đó, dữ liệu sẽ được phân tích để xác định số lần trào ngược và mức độ acid…
4. Biến chứng của nuốt nghẹn ở thực quản nếu không xác định chính xác nguyên nhân
Nếu không xác định được chính xác bệnh lý nào nguyên nhân gây nuốt nghẹn, vướng ở thực quản, người bệnh có thể đối mặt với điều trị sai bệnh, uống thuốc dai dẳng nhưng không khỏi. Điển hình là nhiều bệnh nhân được chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản, thế nhưng uống thuốc điều trị nhiều lần nhưng không khỏi bệnh, các triệu chứng nuốt nghẹn, nuốt vướng vẫn xuất hiện.
Nghiêm trọng hơn nếu không được chẩn đoán chính xác và kịp thời, nuốt nghẹn, vướng ở thực quản có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như:
– Viêm phổi do thức ăn hoặc chất lỏng bị hút vào phổi.
– Suy dinh dưỡng và mất nước.
– Sụt cân nghiêm trọng.
– Giảm chất lượng cuộc sống.
Nuốt nghẹn ở thực quản là một tình trạng y khoa phức tạp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây nuốt nghẹn là rất quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả. Hai phương pháp đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao HRM và đo pH trở kháng thực quản 24h là những công cụ quan trọng giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân và tránh điều trị nhầm lẫn.
