Nuốt là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ quan và mô trong vùng cổ và ngực. Khi có vấn đề trong quá trình này, cảm giác nuốt vướng có thể xuất hiện, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tình trạng nuốt vướng ở cổ, hay còn gọi là khó nuốt (dysphagia), có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các rối loạn cơ học, thần kinh đến các bệnh lý ung thư. Bài viết này sẽ đi sâu vào những bệnh lý liên quan đến tình trạng nuốt vướng ở cổ, giúp người đọc hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị tình trạng này.
Menu xem nhanh:
1. Nuốt vướng ở cổ là gì?
Nuốt là quá trình đưa thức ăn từ miệng xuống thực quản và dạ dày để tiêu hóa. Trong cuộc sống, nhiều người có thể có cảm giác vướng, thậm chí là đau rát ở cổ, đặc biệt là khi ăn, uống. Điều này có thể xảy ra do thực ăn quá to hoặc cứng, do tổn thương niêm mạc cổ họng nhưng cũng có thể do một số bệnh lý nghiêm trọng.
Nuốt vướng có thể kèm theo các triệu chứng như đau, sưng đỏ, buồn nôn, rát họng,… khiến người bệnh rất khó chịu và báo hiệu những bất ổn của hệ tiêu hóa.
Cảm giác vướng ở cổ khi nuốt nước bọt, thức ăn hoặc đồ uống là triệu chứng phổ biến.
2. Các bệnh lý gây nuốt vướng ở cổ
2.1 Hẹp thực quản
Hẹp thực quản là tình trạng thực quản bị thu hẹp lại, gây khó khăn cho việc di chuyển của thức ăn từ miệng xuống dạ dày. Nguyên nhân của hẹp thực quản có thể do viêm thực quản mạn tính, sẹo do trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) hoặc do các khối u. Triệu chứng chính của hẹp thực quản bao gồm nuốt đau, nuốt nghẹn và cảm giác thức ăn bị mắc kẹt trong cổ hoặc ngực.
2.2 Khối u thực quản
Các khối u thực quản, bao gồm cả khối u lành tính và ác tính (ung thư thực quản), có thể gây chèn ép và làm hẹp lòng thực quản, dẫn đến nuốt vướng. Ung thư thực quản thường có các triệu chứng tiến triển nhanh và nghiêm trọng hơn, bao gồm sút cân, mệt mỏi và đau ngực.
2.3 Dị vật trong thực quản có thể gây nuốt vướng ở cổ
Dị vật thực quản, chẳng hạn như xương cá, viên thuốc hoặc các vật dụng nhỏ bị nuốt phải, có thể gây tắc nghẽn thực quản và dẫn đến nuốt vướng. Việc loại bỏ dị vật này cần được thực hiện bởi các chuyên gia y tế để tránh tổn thương thêm cho thực quản.
2.4 Đột quỵ
Đột quỵ là nguyên nhân thần kinh phổ biến nhất gây ra khó nuốt. Khi bị đột quỵ, các vùng não điều khiển cơ chế nuốt có thể bị tổn thương, dẫn đến sự phối hợp kém giữa các cơ liên quan. Bệnh nhân đột quỵ thường gặp khó khăn trong việc bắt đầu quá trình nuốt, nuốt sai đường và có nguy cơ cao bị hít phải thức ăn vào phổi.
2.5 Bệnh Parkinson
Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa thần kinh gây ảnh hưởng đến khả năng vận động, bao gồm cả quá trình nuốt. Triệu chứng khó nuốt trong bệnh Parkinson thường tiến triển từ từ với biểu hiện là nuốt chậm, nuốt đau và cảm giác thức ăn mắc kẹt.
2.6 Bệnh đa xơ cứng (ALS)
ALS là một bệnh thoái hóa thần kinh nghiêm trọng, ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh vận động trong não và tủy sống. Bệnh nhân ALS thường gặp khó khăn trong việc nuốt do yếu cơ, đặc biệt là trong giai đoạn muộn của bệnh. Điều này không chỉ gây khó khăn trong việc ăn uống mà còn tăng nguy cơ hít phải thức ăn và các biến chứng hô hấp.
2.7 Bệnh cơ mô liên kết
Các bệnh lý liên quan đến cơ và mô liên kết, chẳng hạn như bệnh nhược cơ, bệnh loạn dưỡng cơ, có thể gây ra yếu cơ nuốt, dẫn đến tình trạng nuốt vướng. Những bệnh này thường có triệu chứng khác kèm theo như yếu cơ toàn thân, khó thở và mệt mỏi.
2.8 Bệnh Sjogren
Sjogren là một rối loạn tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công các tuyến tiết nước bọt và nước mắt. Sự giảm tiết nước bọt có thể gây khô miệng, làm khó khăn trong việc nuốt, đặc biệt là nuốt thức ăn khô. Triệu chứng đi kèm bao gồm khô mắt, đau khớp và mệt mỏi.
2.9 Ung thư vòm họng
Ung thư vòm họng là một loại ung thư đầu và cổ, ảnh hưởng đến vùng phía sau mũi và trên họng. Các triệu chứng sớm của ung thư vòm họng bao gồm nuốt đau, nuốt vướng, đau tai, và nghẹt mũi một bên. Việc chẩn đoán và điều trị sớm rất quan trọng để cải thiện tiên lượng bệnh.
2.10 Ung thư tuyến giáp
Ung thư tuyến giáp có thể gây ra khối u chèn ép thực quản và gây nuốt vướng. Triệu chứng bao gồm khối u ở cổ, khó nuốt, khàn tiếng và đau cổ. Chẩn đoán ung thư tuyến giáp thường được thực hiện qua siêu âm và sinh thiết.
Người bệnh không nên chủ quan với triệu chứng nuốt vướng. Khi thấy có biểu hiện nuốt vướng ở cổ, cần thăm khám sớm để chẩn đoán đúng nguyên nhân và có cách điều trị phù hợp với từng tình trạng bệnh cụ thể.
Các bệnh lý hẹp thực quản do trào ngược, viêm thực quản, dị vật, Parkinson, ung thư,… đều có thể là nguyên nhân gây nuốt vướng ở cổ họng.
3. Các phương pháp chẩn đoán nuốt vướng ở cổ
Để chẩn đoán nguyên nhân gây nuốt vướng, các bác sĩ thường sử dụng một loạt các phương pháp sau:
3.1 Nội soi tiêu hóa
Nội soi tiêu hóa là phương pháp sử dụng một ống mềm có gắn camera để quan sát bên trong thực quản và dạ dày. Phương pháp này giúp phát hiện các tổn thương, khối u, dị vật hoặc các bất thường khác.
3.2 Chụp X-quang có thuốc cản quang
Chụp X-quang có cản quang là phương pháp chụp X-quang thực quản sau khi bệnh nhân uống một dung dịch cản quang. Phương pháp này giúp phát hiện các chỗ hẹp, tắc nghẽn hoặc các bất thường trong thực quản.
3.3 Đo áp lực và nhu động thực quản có thể chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây nuốt vướng ở cổ
Đo áp lực thực quản là phương pháp đo áp lực trong lòng thực quản khi bệnh nhân nuốt thông qua một ống nhỏ gắn cảm biến được đưa từ mũi xuống thực quản. Các cử động nuốt của bệnh nhân sẽ được máy ghi lại dưới dạng biểu đồ, nhờ đó các bác sĩ có thể đánh giá chức năng vận động của thực quản và cơ vòng dưới thực quản.
Nếu như phương pháp nội soi giúp quan sát các tổn thương ở bề mặt niêm mạc thực quản và dạ dày thì phương pháp đo áp lực thực quản có thể giúp theo dõi chức năng của thực quản, cơ thắt thực quản để chẩn đoán chính xác các rối loạn nuốt cũng như phân biệt với bệnh lý trào ngược dạ dày hoặc các bệnh lý có triệu chứng tương tự.
Hiện nay, Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc là một trong 3 bệnh viện tại miền Bắc triển khai dịch vụ đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM). Sở hữu đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng hệ thống máy đo được nhập khẩu từ Mỹ, các chẩn đoán của Thu Cúc TCI bằng phương pháp này được đánh giá cao về độ chính xác và nhanh chóng.
3.4 Đo pH thực quản 24 giờ dùng trong chẩn đoán tình trạng nuốt vướng ở cổ
Đo pH thực quản 24 giờ là một phương pháp chẩn đoán quan trọng để đánh giá tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản (GERD). Quá trình này giúp đo lường mức độ axit trào ngược từ dạ dày lên thực quản trong suốt một khoảng thời gian 24 giờ.
Mục đích của đo pH thực quản 24 giờ là xác định mức độ trào ngược axit, chẩn đoán GERD và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh hoặc đánh giá hiệu quả điều trị. Phương pháp này đang được áp dụng tại Khoa Nội soi tiêu hóa – Thăm dò chức năng của Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc, đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán bệnh GERD và các bệnh lý có triệu chứng tương tự như ợ hơi, ợ nóng, nuốt vướng, buồn nôn,… Hệ thống máy đo pH 24 giờ được Thu Cúc TCI sử dụng đều được nhập khẩu từ Mỹ, đảm bảo về độ chính xác và an toàn.
Đo áp lực thực quản HRM và đo pH thực quản 24 giờ là những phương pháp chuyên sâu giúp chẩn đoán tình trạng nuốt vướng xảy ra ở cổ họng.
4. Các phương pháp điều trị
4.1 Điều trị nội khoa
– Thuốc: Đối với các trường hợp do viêm, trào ngược hoặc nhiễm trùng, các loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm axit, thuốc chống viêm có thể được sử dụng.
– Phương pháp thay đổi lối sống: Điều chỉnh chế độ ăn uống, tư thế khi ăn và các bài tập nuốt có thể giúp cải thiện triệu chứng.
4.2 Can thiệp ngoại khoa
– Phẫu thuật: Đối với các khối u, hẹp thực quản hoặc các bất thường cấu trúc, phẫu thuật có thể được thực hiện để loại bỏ nguyên nhân gây nuốt vướng.
– Nội soi điều trị: Sử dụng nội soi để loại bỏ dị vật, giãn nở các chỗ hẹp hoặc điều trị các tổn thương trong thực quản.
4.3 Liệu pháp vật lý
Các bài tập nuốt và liệu pháp vật lý trị liệu giúp cải thiện chức năng cơ và sự phối hợp của các cơ quan liên quan đến quá trình nuốt. Các chuyên gia về liệu pháp ngôn ngữ và nuốt có thể hướng dẫn bệnh nhân các kỹ thuật này.
Nuốt vướng ở cổ là một triệu chứng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những rối loạn cơ học, thần kinh đến các bệnh lý ung thư. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây nuốt vướng là rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp. Bệnh nhân gặp tình trạng này nên tìm kiếm sự tư vấn và chăm sóc từ các chuyên gia y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và phòng ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
