Trào ngược dạ dày-thực quản (GERD) là một rối loạn tiêu hóa phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Một trong những biểu hiện khó chịu và phổ biến của GERD là cảm giác nuốt vướng. Điều này không chỉ gây khó khăn trong việc ăn uống mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về biểu hiện nuốt vướng do trào ngược và các phương pháp chẩn đoán chính xác để giúp người bệnh nhận biết và điều trị kịp thời.
Menu xem nhanh:
1. Biểu hiện nuốt vướng do trào ngược
1.1 Cơ chế sinh bệnh
Trào ngược dạ dày-thực quản xảy ra khi axit dạ dày và thức ăn trào ngược từ dạ dày lên thực quản. Khi axit này tiếp xúc với niêm mạc thực quản, nó có thể gây viêm và kích thích, dẫn đến cảm giác đau và khó nuốt. Dưới đây là một số cơ chế chính gây ra cảm giác nuốt vướng:
– Viêm thực quản: Axit dạ dày gây viêm niêm mạc thực quản, dẫn đến viêm thực quản. Tình trạng viêm này làm hẹp đường thực quản, gây cảm giác khó nuốt.
– Loét thực quản: Axit dạ dày có thể gây loét niêm mạc thực quản, tạo ra các vết loét đau đớn và gây cản trở quá trình nuốt.
– Hẹp thực quản: Tình trạng viêm mạn tính có thể dẫn đến hình thành mô sẹo, gây hẹp thực quản và khó nuốt.
Nuốt vướng do nguyên nhân trào ngược thường đặc trưng bởi cảm giác vướng ở cổ họng kèm theo buồn nôn, ợ nóng, ợ chua…
1.2 Biểu hiện nuốt vướng do trào ngược dạ dày – thực quản
Cảm giác nuốt vướng do trào ngược có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm:
– Cảm giác nuốt vướng: Cảm giác như có vật gì đó chặn lại ở cổ họng hoặc phần dưới của thực quản, khiến việc nuốt thức ăn, nước uống trở nên khó khăn hơn.
– Đau hoặc rát cổ họng khi nuốt: Axit trào ngược có thể gây kích ứng và viêm nhiễm niêm mạc thực quản, dẫn đến đau hoặc cảm giác rát ở cổ họng, đặc biệt là khi nuốt thức ăn hoặc nước uống.
– Ợ nóng: Một cảm giác nóng rát từ dạ dày lên thực quản và cổ họng, thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm xuống.
– Khó nuốt (Dysphagia): Tình trạng này có thể nghiêm trọng hơn khi nuốt thức ăn rắn so với thức ăn lỏng.
– Ho khan mạn tính: Kích thích từ axit trào ngược có thể dẫn đến ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm hoặc khi nằm.
– Khàn giọng: Axit trào ngược có thể gây tổn thương dây thanh quản, dẫn đến giọng nói trở nên khàn và yếu.
– Cảm giác có dị vật trong cổ họng: Người bệnh có thể cảm thấy như có vật gì đó mắc kẹt ở cổ họng mà không thể nuốt xuống được.
2. Các phương pháp chẩn đoán
Chẩn đoán chính xác tình trạng nuốt vướng do trào ngược đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp, bao gồm khám lâm sàng, các xét nghiệm cận lâm sàng và các kỹ thuật hình ảnh.
2.1 Khám lâm sàng
Khám lâm sàng là bước đầu tiên trong quá trình chẩn đoán. Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân về triệu chứng, tiền sử bệnh lý, chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt. Những câu hỏi thường gặp bao gồm:
– Thời gian và tần suất xuất hiện triệu chứng nuốt vướng.
– Mối liên quan giữa triệu chứng và các bữa ăn.
– Các triệu chứng đi kèm như ợ nóng, ợ chua, đau ngực, hoặc ho khan.
Đo pH thực quản 24 giờ là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày và các bệnh lý có triệu chứng tương tự.
2.2 Các phương pháp cận lâm sàng chẩn đoán nuốt vướng do trào ngược
Nội soi dạ dày – thực quản
Nội soi thực quản – dạ dày là phương pháp chẩn đoán quan trọng và chính xác nhất để xác định nguyên nhân nuốt vướng. Trong quá trình này, một ống nội soi mỏng, linh hoạt được đưa qua miệng xuống thực quản và dạ dày để quan sát trực tiếp niêm mạc. Nội soi giúp phát hiện các dấu hiệu viêm, loét, hẹp thực quản và các bất thường khác.
Đo pH thực quản 24 giờ
Phương pháp đo pH thực quản 24 giờ là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán GERD. Thiết bị đo pH được đặt trong thực quản để ghi nhận mức độ axit trào ngược trong suốt 24 giờ. Phương pháp này giúp xác định tần suất và mức độ nghiêm trọng của trào ngược, từ đó liên kết với triệu chứng nuốt vướng.
Hiện nay, Thu Cúc TCI là một trong số ít đơn vị y tế ở miền Bắc sử dung phương pháp này trong chẩn đoán bệnh trào ngược với độ chính xác và an toàn cao nhờ hệ thống thiết bị hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia tiêu hóa – thăm dò chức năng giỏi, giàu kinh nghiệm.
Đo áp lực thực quản
Đo áp lực thực quản giúp đánh giá chức năng vận động của thực quản qua việc theo dõi nhịp nuốt. Thiết bị đo áp lực được đưa vào thực quản để đo lường sự co bóp và áp lực của các cơ thực quản khi nuốt. Kết quả đo áp lực có thể chỉ ra các rối loạn vận động thực quản, như co thắt thực quản hoặc yếu cơ, có thể góp phần gây nuốt vướng. Phương pháp này có ý nghĩa quan trọng trong việc chẩn đoán các bệnh lý thực quản rối loạn nuốt và chẩn đoán phân biệt bệnh trào ngược dạ dày.
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM) được ứng dụng tại Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc TCI với hệ thống máy móc hiện đại nhập khẩu từ Mỹ cho kết quả chính xác và nhanh chóng, giúp chẩn đoán hiệu quả, giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
Chụp X-quang thực quản với barium
Chụp X-quang thực quản với barium là phương pháp hình ảnh giúp quan sát hình dạng và chức năng của thực quản. Bệnh nhân sẽ uống một dung dịch barium, sau đó chụp X-quang để ghi nhận hình ảnh của thực quản khi barium đi qua. Phương pháp này giúp phát hiện các chỗ hẹp, túi thừa hoặc bất thường về cấu trúc của thực quản.
Chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp cắt lớp vi tính (CT Scan)
MRI và CT Scan có thể được sử dụng để cung cấp hình ảnh chi tiết về thực quản và các cấu trúc lân cận. Mặc dù không phổ biến như nội soi và đo pH, nhưng các phương pháp này có thể hữu ích trong việc đánh giá các trường hợp phức tạp hoặc khi cần loại trừ các nguyên nhân khác.
3. Điều trị và quản lý nuốt vướng do trào ngược
Điều trị nuốt vướng do trào ngược bao gồm các biện pháp thay đổi lối sống, sử dụng thuốc và, trong một số trường hợp, can thiệp phẫu thuật.
3.1 Thay đổi lối sống giúp cải thiện tình trạng nuốt vướng do trào ngược
– Chế độ ăn uống: Tránh các thực phẩm và đồ uống gây kích thích axit như cà phê, rượu, chocolate, đồ chiên xào, và thực phẩm cay.
– Thói quen ăn uống: Ăn các bữa nhỏ, tránh ăn quá no và không nằm ngay sau khi ăn. Nên duy trì khoảng cách ít nhất 2-3 giờ giữa bữa ăn và giờ đi ngủ.
– Tư thế ngủ: Nâng cao đầu giường để giảm trào ngược axit trong khi ngủ.
Người bị nuốt vướng do axit dạ dày trào ngược cần hạn chế ăn đồ cay nóng, uống bia rượu,…
3.2 Sử dụng thuốc
Các loại thuốc thường được sử dụng để điều trị GERD và giảm triệu chứng nuốt vướng bao gồm:
– Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm sản xuất axit dạ dày, giúp lành niêm mạc thực quản.
– Thuốc kháng histamine H2: Giảm tiết axit dạ dày.
– Thuốc kháng acid: Trung hòa axit dạ dày, giảm triệu chứng ngay lập tức.
3.3 Can thiệp phẫu thuật
Trong các trường hợp nghiêm trọng hoặc không đáp ứng với điều trị nội khoa, phẫu thuật có thể được xem xét để giúp tăng cường cơ vòng dưới thực quản, ngăn chặn trào ngược axit.
Nuốt vướng do trào ngược là một triệu chứng phức tạp và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời là cần thiết để giảm bớt triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Thông qua việc sử dụng các phương pháp chẩn đoán hiện đại như nội soi, đo pH thực quản và các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, bác sĩ có thể xác định chính xác nguyên nhân và đề xuất các biện pháp điều trị hiệu quả. Bên cạnh đó, việc thay đổi lối sống và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
