Ung thư gan là một trong những loại ung thư nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao tại Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á. Điều đáng lo ngại là căn bệnh này thường tiến triển âm thầm, khó phát hiện ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy ung thư gan có liên quan chặt chẽ đến các yếu tố nguy cơ từ lối sống, môi trường đến các bệnh lý nền. Việc nhận diện sớm những yếu tố có nguy cơ ung thư gan này đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe lá gan. Dưới đây là 12 yếu tố phổ biến dẫn đến ung thư gan mà bạn không nên bỏ qua.

1. 12 Yếu tố phổ biến có nguy cơ ung thư gan

1.1. Giới tính và độ tuổi – yếu tố phổ biến có nguy cơ ung thư gan

Tỷ lệ nam giới có nguy cơ ung thư gan cao hơn đáng kể so với nữ giới. Thống kê từ Globocan năm 2020 chỉ ra rằng ở Việt Nam, tỷ lệ mắc ung thư gan ở nam gấp gần 3 lần nữ (20,5% so với 7,4%). Một số nghiên cứu tại Đại học Nam California (USC) cho rằng nội tiết tố có thể đóng vai trò trong sự khác biệt này. Estrogen – hormone nữ – được cho là có khả năng bảo vệ gan, đặc biệt trong giai đoạn tiền mãn kinh, trong khi androgen – hormone nam – lại bị nghi ngờ làm gia tăng nguy cơ hình thành khối u ở gan.

Ngoài ra, đàn ông thường có xu hướng uống rượu bia, hút thuốc nhiều hơn và ít kiểm tra sức khỏe định kỳ – những thói quen góp phần vào nguy cơ mắc bệnh.

Về tuổi tác, người từ 60 tuổi trở lên có nguy cơ cao hơn mắc ung thư gan do quá trình lão hóa khiến gan dễ bị tổn thương, giảm khả năng tái tạo.

Tỷ lệ nam giới có nguy cơ ung thư gan cao hơn đáng kể so với nữ giới

1.2. Chủng tộc và khu vực sinh sống – yếu tố phổ biến có nguy cơ ung thư gan

Tại Mỹ, tỷ lệ ung thư gan dao động tùy theo sắc tộc: người Mỹ gốc Á và dân đảo Thái Bình Dương có nguy cơ cao nhất, tiếp đến là người gốc Latin, sau đó là người da đen và thấp nhất là người da trắng. Tỷ lệ mắc ung thư gan tại Bắc Mỹ dưới 1%, trong khi tại các khu vực châu Phi và châu Á, căn bệnh này chiếm hơn một nửa tổng số ca ung thư. Nguyên nhân chủ yếu là do tỷ lệ nhiễm virus viêm gan và xơ gan tại các vùng này cao hơn rõ rệt.

1.3. Viêm gan virus mạn tính (HBV và HCV)

Sự tồn tại kéo dài của virus viêm gan B hoặc C là một trong những nguyên nhân chính gây ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) trên toàn cầu. Ước tính có khoảng 1,3 triệu ca tử vong mỗi năm vì căn bệnh này, chủ yếu tiến triển từ viêm gan virus mạn tính.

Tại các khu vực như Bắc Mỹ, châu Âu và Nhật Bản, viêm gan C là thủ phạm chính; trong khi ở châu Á và châu Phi, viêm gan B chiếm ưu thế. Những người đồng nhiễm HBV và HCV có khả năng phát triển ung thư gan cao hơn đáng kể, nhất là nếu họ nghiện rượu nặng.

Virus lây chủ yếu qua ba con đường: máu, quan hệ tình dục và tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ người nhiễm. Ngoài ra, nó còn có thể lây truyền từ mẹ sang đến con. Ngược lại, viêm gan A và E không tiến triển thành mạn tính nên không liên quan đến ung thư gan.

1.4. Uống rượu bia kéo dài

Rượu là tác nhân gây hại gan điển hình. Việc tiêu thụ hơn 30g rượu/ngày (tương đương 375ml bia) sẽ gây tổn thương gan. Nếu duy trì mức 80g/ngày trong vòng 5 năm có thể dẫn tới viêm gan và xơ gan, từ đó tạo điều kiện cho ung thư gan phát triển.

Thống kê cho thấy khoảng 10-35% người có gan nhiễm mỡ do rượu sẽ phát triển viêm gan; trong số này, 20 – 40% có thể chuyển sang xơ gan – một yếu tố nguy cơ cao của ung thư gan.

1.5. Thuốc lá

Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, trong đó có ung thư gan. Nguy cơ này tỷ lệ thuận với thời gian hút thuốc và số lượng thuốc tiêu thụ mỗi ngày.

Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, trong đó có ung thư gan

1.6. Xơ gan

Xơ gan là hệ quả của tổn thương mô gan kéo dài, khiến các mô lành bị thay thế bằng mô sẹo. Tình trạng này làm suy giảm chức năng gan và dẫn đến ung thư. Phần lớn bệnh nhân ung thư gan có tiền sử xơ gan.

Theo nghiên cứu tại Đại học Verona (Ý), trong 5 năm, khoảng 30% người bị xơ gan do HCV ở Nhật Bản phát triển thành HCC, so với 17% tại các nước phương Tây. Trong trường hợp xơ gan liên quan đến HBV, nguy cơ là 15% ở vùng dịch tễ cao và 10% tại phương Tây.

Đồng nhiễm HBV/HCV hoặc HBV/HDV làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan gấp 2 – 6 lần.

1.7. Béo phì

Tình trạng thừa cân kéo dài khiến mỡ tích tụ trong gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ không do rượu. Từ đây có thể tiến triển thành xơ gan, rồi chuyển sang ung thư.

1.8. Gan nhiễm mỡ

NAFLD phổ biến ở người béo phì và người có hội chứng chuyển hóa. Một nghiên cứu năm 2021 đăng trên ScienceDirect cho thấy 41,2% người bị ung thư gan có tiền sử gan nhiễm mỡ không do rượu đã tử vong do bệnh lý này.

1.9. Xơ gan mật nguyên phát

Đây là rối loạn miễn dịch hiếm gặp, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các ống mật nhỏ trong gan, dẫn đến ứ mật, viêm và xơ hóa. Theo thời gian, tình trạng này làm tăng khả năng phát sinh ung thư.

1.10. Đái tháo đường type 2

Bệnh tiểu đường, đặc biệt là khi kết hợp với viêm gan virus hoặc nghiện rượu, làm tăng nguy cơ ung thư gan. Ngoài ra, đa số người bệnh tiểu đường type 2 có nguy cơ béo phì, từ đó dẫn đến các rối loạn gan như NAFLD hoặc xơ gan.

1.11. Các rối loạn chuyển hóa

Một số bệnh di truyền có thể ảnh hưởng đến gan, ví dụ:

– Hemochromatosis (quá tải sắt): Sắt dư thừa tích tụ trong gan và các cơ quan khác có thể gây xơ gan và ung thư gan.

– Wilson (rối loạn chuyển hóa đồng): Đồng lắng đọng trong gan gây tổn thương, viêm và tăng nguy cơ ung thư gan.

1.12. Tác nhân môi trường và bệnh lý hiếm gặp

– Aflatoxin B1: Độc tố sinh ra từ nấm Aspergillus, thường có trong lạc, ngô, gạo bị mốc, đặc biệt nguy hiểm với người mang virus HBV.

– Steroid đồng hóa: Sử dụng kéo dài loại hormone này – thường gặp ở vận động viên – làm tăng nguy cơ ung thư gan.

– Các bệnh hiếm: bao gồm Tyrosinemia, rối loạn chuyển hóa porphyrin, tích lũy glycogen, thiếu Alpha1-antitrypsin, tiếp xúc với vinyl chloride hay thorium dioxide (Thorotrast).

Độc tố sinh ra từ nấm Aspergillus, thường có trong lạc, ngô, gạo bị mốc cũng có thể là yếu tố gây ra ung thư gan

Ung thư gan không phải là bệnh lý xảy ra một cách ngẫu nhiên mà thường bắt nguồn từ những yếu tố nguy cơ có thể nhận diện và kiểm soát được. Việc hiểu rõ 12 yếu tố phổ biến gây ung thư gan không chỉ giúp bạn chủ động trong việc phòng bệnh, mà còn là bước quan trọng để duy trì lá gan khỏe mạnh và chất lượng cuộc sống lâu dài. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, tầm soát định kỳ và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao, để bảo vệ cơ thể trước mối đe dọa thầm lặng mang tên ung thư gan.