Suy tuyến thượng thận mạn là bệnh lý không quá nguy hiểm nhưng gây rất nhiều triệu chứng khó chịu lâu dài cho người bệnh. Hãy cùng Thu Cúc TCI tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu và cách chẩn đoán bệnh nhé.
Menu xem nhanh:
1. Suy tuyến thượng thận mạn là gì?
Suy tuyến thượng thận mạn, còn được gọi là Addison, là một tình trạng bệnh lý mãn tính và hiếm gặp, đặc trưng bởi việc tuyến thượng thận sản xuất không đủ hormone. Tuyến thượng thận là những tuyến nhỏ, hình tam giác nằm trên đầu mỗi quả thận. Những tuyến này đóng một vai trò quan trọng trong việc sản xuất hormone cần thiết cho các chức năng cơ thể khác nhau.
Các hormone chính được sản xuất bởi tuyến thượng thận là cortisol và aldosterone. Cortisol giúp điều hòa quá trình trao đổi chất, phản ứng miễn dịch và phản ứng với căng thẳng, trong khi aldosterone giúp điều hòa huyết áp và cân bằng điện giải.
Hình ảnh suy tuyến thượng thận mạn
2. Tại sao suy tuyến thượng thận mạn?
2.2. Suy thượng thận mạn tiên phát do nguyên nhân tự miễn
Trong nhiều trường hợp, suy tuyến thượng thận mạn là do phản ứng tự miễn dịch gây ra. Hệ thống miễn dịch, vốn thường bảo vệ cơ thể khỏi những kẻ xâm lược có hại, lại tấn công nhầm vào tuyến thượng thận. Phản ứng miễn dịch này dẫn đến viêm và tổn thương tuyến thượng thận, làm suy giảm khả năng sản xuất các hormone như cortisol và aldosterone.
2.3. Suy thượng thận mạn do lao thượng thận
Bệnh Addison cũng có thể gây hại đến trực tiếp hoặc tan tuyến bảo vệ các vi khuẩn nhiễm khuẩn như bệnh lao hoặc nhiễm nấm. Sự tổn hại này làm suy yếu khả năng sản xuất hormone của các tuyến thận.
2.4. Phá huỷ tuyến thượng thận
– Cắt bỏ toàn bộ tuyến thượng thận hai bên khi điều trị bệnh Cushing:
Trong một số trường hợp bệnh Cushing nghiêm trọng và không thể điều trị bằng cách khác, các tuyến thượng thận có thể được cắt bỏ hoặc phá hủy một phần để giảm sản xuất cortisol quá mức. Tuy nhiên, phương pháp này ít được áp dụng do có thể gây ra các vấn đề liên quan đến thiếu hụt cortisol và các hormone khác do tuyến thượng thận sản xuất.
– Thuốc Mitotan (op’DDD):
Mitotan là một loại thuốc được sử dụng trong điều trị ung thư thượng thận, một loại ung thư hiếm gặp mà tuyến thượng thận trở nên quá hoạt động. Thuốc này làm giảm hoạt động của tuyến thượng thận và làm giảm sản xuất hormone. Nó thường được sử dụng khi phẫu thuật không thể thực hiện hoặc không hiệu quả, và trong những trường hợp ung thư thượng thận cơ bản đã lan rộng.
2.5. Các nguyên nhân hiếm gặp khác
2.5.1. Nhiễm HIV, nấm, giang mai toàn thân gây hoại tử thượng thận
Một số bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng như nhiễm nấm, HIV, và giang mai toàn thân có thể gây hoại tử cho tuyến thượng thận, làm giảm hoạt động của chúng.
2.5.2. Xuất huyết thượng thận
Sự xuất huyết vào tuyến thượng thận có thể gây ra việc hủy hoại các tế bào và cấu trúc bên trong tuyến, dẫn đến suy yếu hoạt động.
2.5.3. Các bệnh thâm nhiễm, tấn công tuyến thượng thận
Một số tình trạng như nhiễm sắt, sarcoidose (một bệnh viêm kháng nước tụy), và ung thư di căn cũng có thể gây tổn thương tuyến thượng thận và làm giảm sản xuất hormone.
2.5.4. Giảm kích thước thượng thận bẩm sinh
Một số người có thể bị mắc các vấn đề về tuyến thượng thận từ khi mới sinh do các vấn đề bẩm sinh. Loạn dưỡng chất trắng thượng thận là một hiện tượng hiếm khi cơ thể sản xuất nhiều dưỡng chất cho quá mức và tạo ra tế bào tổ chức thay vì tế bào chất với chức năng.
2.5.5. Rối loạn gen
Một số trường hợp bệnh Addison có thể được kết nối với các rối loạn gen, làm ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của tuyến thượng thận.
3. Triệu chứng của bệnh Addison
Trong bệnh Addison, tuyến thượng thận không sản xuất đủ cortisol và thường không đủ aldosterone, dẫn đến:
– Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi dai dẳng và thiếu năng lượng.
– Giảm cân: Giảm cân không chủ ý và chán ăn.
– Huyết áp thấp: Huyết áp giảm, có thể dẫn đến chóng mặt hoặc ngất xỉu.
– Da sẫm màu: Tăng sắc tố hoặc sạm da, đặc biệt là ở những vùng tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, các điểm áp lực và nếp nhăn trên da.
– Vấn đề về tiêu hóa: Buồn nôn, nôn và đau bụng.
– Thèm muối: Thèm đồ ăn mặn mãnh liệt do thiếu aldosterone.
– Đau cơ, khớp: Yếu phần cơ và đau xương khớp.
– Thay đổi tâm trạng đột ngột: trầm cảm, lo lắng và khó chịu.
– Lượng đường trong máu vô cùng thấp dẫn đến hạ đường huyết.
4. Chẩn đoán
4.1. Hỏi về bệnh sử
Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách hỏi về các triệu chứng của bạn, bao gồm mệt mỏi, sụt cân, thay đổi sắc tố da, huyết áp thấp và các triệu chứng liên quan khác. Họ cũng sẽ hỏi về bất kỳ tiền sử rối loạn tự miễn dịch hoặc các tình trạng bệnh lý khác.
4.2. Tiến hành khám
Bác sĩ sẽ khám thực thể kỹ lưỡng, chú ý đến các dấu hiệu như thay đổi màu da, huyết áp và tổng thể. Tăng sắc tố da, đặc biệt là ở những vùng tiếp xúc với ánh nắng, có thể là dấu hiệu đặc trưng của bệnh suy tuyến thượng thận mạn.
4.3. Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán suy tuyến thượng thận mạn
– Mức Cortisol trong huyết thanh: Đo nồng độ cortisol trong máu có thể giúp xác định xem việc sản xuất cortisol có đủ hay không.
– Thử nghiệm kích thích ACTH: Điều này liên quan đến việc tiêm hormone vỏ thượng thận tổng hợp (ACTH) và sau đó đo mức cortisol. Trong bệnh Addison, phản ứng cortisol thường thấp.
– Mức độ điện giải: Xét nghiệm máu sẽ kiểm tra sự mất cân bằng natri và kali, có thể xảy ra do thiếu hụt aldosterone.
– Lượng đường trong máu: Nồng độ cortisol thấp có thể dẫn đến lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết), do đó lượng đường trong máu sẽ được đánh giá.
4.4. Xét nghiệm ACTH giúp chẩn đoán suy tuyến thượng thận mạn
Xét nghiệm này liên quan đến việc đo nồng độ ACTH trong máu của bạn. Trong bệnh Addison, nồng độ ACTH thường tăng cao do cơ thể đang cố gắng kích thích tuyến thượng thận sản xuất nhiều cortisol hơn.
Xét nghiệm ACTH chẩn đoán suy tuyến thượng thận mạn
4.5. Chẩn đoán hình ảnh
Trong một số trường hợp, các xét nghiệm hình ảnh như chụp CT hoặc MRI có thể được thực hiện để đánh giá kích thước và tình trạng của tuyến thượng thận.
4.6. Xét nghiệm các kháng thể tự miễn dịch
Nếu nghi ngờ nguyên nhân tự miễn dịch, các xét nghiệm có thể được tiến hành để phát hiện các kháng thể cụ thể liên quan đến suy tuyến thượng thận mạn.
