Bệnh suy tuyến thượng thận là một vấn đề sức khỏe đặc biệt quan trọng, đặc biệt là ở nhóm tuổi từ 30 – 50 tuổi. Để cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, cần lưu ý một vài bước chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận.
Menu xem nhanh:
1. Suy tuyến thượng thận là căn bệnh như thế nào?
Suy tuyến thượng thận là một tình trạng mà tuyến thượng thận không sản xuất đủ hormone steroid, đặc biệt là cortisol và aldosterone. Tuyến thượng thận chịu sự kiểm soát của tuyến yên cùng với hormone adrenocorticotropin (ACTH). Có hai dạng suy tuyến thượng thận: nguyên phát và thứ phát.
1.1. Suy tuyến thượng thận nguyên phát
Bệnh xảy ra khi cơ thể bị tấn công, phá hủy tuyến thượng thận, làm giảm khả năng sản xuất hormone cortisol và aldosterone.
Các nguyên nhân thường gặp:
– Bệnh lý tự miễn: Cơ thể tấn công chính tuyến thượng thận.
– Viêm nhiễm: Có thể là do các bệnh như lao, HIV.
– Ung thư: Có thể gây hại hoặc phá hủy tuyến thượng thận.
– Chảy máu trong các tuyến: Gây tổn thương và suy giảm chức năng của tuyến thượng thận.
– Mổ hở để cắt bỏ tuyến thượng thận.
Hình ảnh suy tuyến thượng thận
1.2. Suy tuyến thượng thận thứ phát
Bệnh thường xảy ra khi không có đủ hormone adrenocorticotropin (ACTH) được tiết ra từ tuyến yên, dẫn đến tuyến thượng thận không sản xuất đủ cortisol.
Nguyên nhân thường gặp:
– Sử dụng glucocorticoid lâu dài sau đó ngưng đột ngột: Có thể làm giảm sức khỏe của tuyến thượng thận.
– Các khối u vùng tuyến yên: Có thể đè lên tuyến yên và làm giảm sản xuất ACTH.
– Phẫu thuật hoặc xạ trị tại tuyến yên: Có thể gây ảnh hưởng đến chức năng của tuyến thượng thận.
Triệu chứng của suy tuyến thượng thận có thể bao gồm mệt mỏi, giảm trọng lượng, áp lực máu thấp, dễ bị stress, các vấn đề khác liên quan đến mức độ cortisol và aldosterone trong cơ thể. Để điều trị bệnh, các bác sĩ thường cung cấp hormone thay thế.
2. Cách chẩn đoán bệnh
2.1. Triệu chứng lâm sàng
Cơn suy thượng thận cấp
– Bệnh xảy ra trong các trường hợp cấp tính vô cùng căng thẳng như phẫu thuật, nhiễm trùng, chấn thương.
– Bệnh nhân sẽ xuất hiện những tình trạng như tụt huyết áp, thiếu dịch trầm trọng hơn so với mức độ nặng của bệnh.
– Các triệu chứng phổ biến như lú lẫn, hôn mê.
Suy thượng thận mạn
– Buồn nôn, nôn ói, đau bụng.
– Chán ăn, gầy sụt cân.
– Mệt mỏi, đau cơ, uể oải chung chung.
– Tăng sắc tố da niêm (đặc trưng của suy thượng thận nguyên phát).
2.2. Xét nghiệm
Xét nghiệm máu
– Xét nghiệm Cortisol và ACTH vào buổi sáng để đánh giá mức độ hormone.
– Nghiệm pháp kích thích bằng ACTH và nghiệm pháp hạ đường huyết bằng insulin để đánh giá chức năng tuyến thượng thận.
– Xét nghiệm kháng thể tuyến thượng thận để kiểm tra có sự tấn công từ hệ miễn dịch không.
Để chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận cần test ACTH
Xét nghiệm hình ảnh
– Chụp CT hoặc MRI tuyến thượng thận để kiểm tra kích thước và trạng thái của tuyến.
– MRI tuyến yên để xác định sự tồn tại của các khối u hoặc vấn đề khác tại tuyến yên.
3. Cách chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận
3.1. Điều trị cấp cứu khi có cơn suy thượng thận cấp
Cơn suy thượng thận cấp là tình trạng cấp cứu đe dọa tính mạng, nên bệnh nhân cần được đưa vào bệnh viện ngay lập tức. Bệnh nhân thường mất nước và muối nhanh chóng trong cơn suy thượng thận. Do đó, điều trị bao gồm bù dịch để khắc phục tình trạng tụt huyết áp cũng như thiếu dịch.
Các rối loạn điện giải thường xảy ra trong cơn suy thượng thận cấp. Điều chỉnh điện giải giúp duy trì cân bằng nước và muối trong cơ thể.
3.2. Điều trị duy trì khi mắc suy tuyến thượng thận
Trong quá trình điều trị dài hạn, cần giảm liều corticoid từ từ dưới sự giám sát của bác sĩ để tránh tình trạng teo thượng thận. Bác sĩ cần thực hiện các xét nghiệm và nghiệm pháp động định kỳ để theo dõi sự phục hồi và chức năng của tuyến thượng thận.
Để điều trị dài hạn cần thực hiện các xét nghiệm định kỳ để theo dõi sự ổn định của tình trạng đồng thời điều chỉnh liều lượng thuốc khi cần thiết.
3.3. Kiểm tra thường xuyên để chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận
Đo lường cân nặng và huyết áp
– Cân nặng: Theo dõi sự biến động cân nặng, vì một số bệnh nhân có thể trải qua thay đổi về trọng lượng do điều trị corticoid.
– Huyết áp: Đo lường áp huyết áp định kỳ để đảm bảo tình trạng ổn định và điều chỉnh liều lượng thuốc nếu cần thiết.
Xét nghiệm định kỳ
– Xét nghiệm máu cùng với xét nghiệm hình ảnh tuyến thượng thận.
– Kiểm tra chức năng gan và thận: Đo lường các chỉ số chức năng gan, thận để đảm bảo rằng không có tác động phụ từ thuốc.
– Kiểm tra và theo dõi sự thay đổi về cân nặng, mức độ canxi và độ mật của xương.
– Theo dõi mức độ tăng cân và điều chỉnh chế độ ăn uống nếu cần thiết.
Bệnh nhân cần thông báo ngay lập tức nếu có bất kỳ triệu chứng mới nào, như mệt mỏi hơn, thỉnh thoảng khó chịu hay bất kỳ vấn đề sức khỏe khác.
3.4. Sử dụng đúng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ
Bệnh nhân cần sử dụng thuốc theo đúng liều lượng và thời gian quy định trong đơn thuốc của bác sĩ. Đặc biệt hơn cần tránh tự điều chỉnh liều lượng hoặc ngừng sử dụng thuốc mà không thảo luận với bác sĩ. Nếu bệnh nhân bỏ quên uống một liều, không nên thêm liều nếu gần thời điểm liều kế tiếp mà hãy liên hệ bác sĩ để được hướng dẫn.
3.5. Giáo dục về tình trạng bệnh
– Bệnh nhân cần được cung cấp thông tin chi tiết về suy tuyến thượng thận, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, tác động của bệnh đối với cơ thể.
– Người bệnh cần được hướng dẫn nhận biết các triệu chứng cảm nhận hàng ngày của suy tuyến thượng thận, bao gồm sự mệt mỏi, buồn nôn, giảm cân đột ngột.
– Giáo dục về chế độ ăn uống phù hợp, bao gồm bổ sung canxi và vitamin D để đối phó với tác động phụ của corticoid lên xương.
3.6. Chế độ ăn uống chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận
Những gợi ý dưới đây giúp các bạn tham khảo trong chế độ ăn uống chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận. Tình trạng bệnh mỗi người đều khác nhau nên cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bất kỳ chế độ ăn nào.
Bổ sung canxi
– Sữa, sữa chua, sản phẩm từ sữa không đường.
– Rau củ xanh như cải xanh, rau mầm, cải bó xôi.
– Các loại cá như cá hồi hoặc chum, thực phẩm chứa canxi như hạt hạt hóa cá.
Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận
Bổ sung vitamin D
Cá hồi, cá ngừ, trứng, sữa,… là nguồn thực phẩm giàu vitamin D mà bệnh nhân suy tuyến thượng thận cần bổ sung.
Chế độ ăn giàu natri
– Một số bệnh nhân suy tuyến thượng thận có thể được hướng dẫn sử dụng chế độ ăn nhiều natri để bù đắp lượng aldosterone thấp.
– Thực phẩm chứa nhiều natri bao gồm muối, các thực phẩm đóng gói, thực phẩm chế biến, một số loại thực phẩm như thịt đỏ.
Lưu ý cần kiểm soát lượng natri theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh tình trạng quá mức, đặc biệt là đối với những người có vấn đề về áp huyết áp.
Trên đây là tổng quan về bệnh suy tuyến thượng thận và chăm sóc bệnh nhân suy tuyến thượng thận. Hy vọng những kiến thức trên sẽ giúp bạn và người thân cải thiện tỉnh trạng sức khỏe, sống vui vẻ mỗi ngày nhé.
