Đái tháo đường là một trong những bệnh mạn tính phổ biến và đang ngày càng gia tăng trên toàn thế giới. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ rằng bệnh này bao gồm hai thể chính: đái tháo đường type 1 và type 2, với nguyên nhân, đặc điểm và cách điều trị rất khác nhau. Việc phân biệt chính xác hai thể bệnh này là điều cần thiết để có hướng kiểm soát hiệu quả, giúp người bệnh sống khỏe mạnh và hạn chế biến chứng lâu dài. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ làm rõ sự khác biệt giữa hai type bệnh, đồng thời đưa ra những hướng dẫn cụ thể giúp người bệnh kiểm soát tốt đái tháo đường trong cuộc sống hàng ngày.
Menu xem nhanh:
1. Đái tháo đường là gì?
1.1 Khái niệm tổng quát về đái tháo đường
Đái tháo đường (tiểu đường) là một rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết kéo dài, điều này xảy ra có thể do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả. Insulin là một hormone do tuyến tụy tiết ra, có vai trò giúp đường (glucose) từ máu đi vào tế bào để tạo năng lượng. Khi chức năng insulin bị gián đoạn, lượng glucose tích tụ trong máu dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát đúng cách.
1.2 Tầm quan trọng của việc chẩn đoán đái tháo đường ở giai đoạn sớm
Việc phát hiện sớm bệnh có thể giúp người bệnh kiểm soát đường huyết tốt hơn và giảm thiểu nguy cơ mắc các biến chứng về tim mạch, thần kinh, thận, mắt… Tuy nhiên, nhiều người không biết mình mắc bệnh cho đến khi các biến chứng đã xuất hiện. Vì vậy, việc sàng lọc định kỳ, nhất là với những người có nguy cơ cao như béo phì, tiền sử gia đình, người có lối sống ít vận động, là điều cần thiết.
Đái tháo đường là bệnh lý phổ biến.
2. Phân biệt đái tháo đường type 1 và 2
2.1 Nguyên nhân gây bệnh
Đái tháo đường type 1 là bệnh xảy ra do hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm và phá hủy các tế bào beta của tuyến tụy – nơi sản xuất insulin. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa rõ ràng, nhưng yếu tố di truyền và môi trường có thể đóng vai trò trong việc khởi phát bệnh. Trong khi đó, bệnh thuộc type 2 liên quan chủ yếu đến tình trạng kháng insulin. Đây là tình trạng các tế bào trong cơ thể không sử dụng hiệu quả với insulin, buộc tuyến tụy phải sản xuất nhiều insulin hơn, và dần dần bị “quá tải”.
2.2 Đối tượng mắc bệnh
Type 1 thường khởi phát ở trẻ em, thanh thiếu niên hoặc người trẻ tuổi, trong khi type 2 phổ biến ở người trưởng thành, đặc biệt là người trung niên và cao tuổi hoặc người có lối sống ít vận động, thừa cân, béo phì. Tuy nhiên, thời gian gần đây, số ca mắc type 2 ở người trẻ đang có xu hướng tăng do thói quen ăn uống thiếu lành mạnh và lười vận động.
2.3 Triệu chứng ban đầu
Cả hai type bệnh đều có những triệu chứng như khát nước nhiều, đi tiểu thường xuyên, sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài. Tuy nhiên, ở đái tháo đường type 1, các triệu chứng thường xuất hiện nhanh và dữ dội hơn do sự thiếu hụt insulin xảy ra đột ngột. Ngược lại, type 2 tiến triển âm thầm, nhiều người không nhận ra cho đến khi bệnh đã kéo dài nhiều năm.
2.4 Sự khác biệt trong điều trị
Với đái tháo đường type 1, người bệnh bắt buộc phải tiêm insulin suốt đời để duy trì lượng đường huyết ổn định. Trong khi đó, điều trị đái tháo đường type 2 thường bắt đầu bằng việc thay đổi lối sống, giảm cân, tập thể dục, và sử dụng thuốc uống hỗ trợ. Ở giai đoạn muộn, khi tuyến tụy suy giảm nghiêm trọng, người bệnh type 2 cũng có thể cần đến insulin.
Type 1 thường khởi phát ở trẻ em, thanh thiếu niên hoặc người trẻ tuổi, trong khi type 2 phổ biến ở người trưởng thành.
3. Hướng dẫn kiểm soát lượng đường huyết hiệu quả
3.1 Kiểm soát đái tháo đường bằng chế độ ăn uống hợp lý
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát glucose máu. Người bệnh cần hạn chế thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như bánh kẹo, nước ngọt, cơm trắng; thay vào đó nên ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đạm thực vật và động vật ít chất béo. Ăn đúng giờ, chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày cũng là một cách giúp đường huyết ổn định hơn.
3.2 Vận động thể chất phù hợp
Tập thể dục đều đặn giúp tăng độ nhạy insulin, giảm kháng insulin – đặc biệt quan trọng với người mắc đái đường type 2. Mỗi ngày người bệnh nên duy trì ít nhất 30 phút hoạt động thể chất vừa phải như đi bộ nhanh, bơi lội hoặc đạp xe. Tuy nhiên, cần chú ý không tập luyện quá sức, đặc biệt với người đã có biến chứng tim mạch hoặc tổn thương thần kinh.
3.3 Theo dõi sát chỉ số đường huyết
Dù là đái tháo đường type 1 hay type 2, việc theo dõi đường huyết định kỳ là điều bắt buộc. Người bệnh nên đo đường huyết vào các thời điểm như trước và sau ăn, trước khi ngủ hoặc khi cảm thấy cơ thể có dấu hiệu bất thường. Các thiết bị đo đường huyết tại nhà hiện nay khá phổ biến và dễ sử dụng, giúp người bệnh chủ động hơn trong quá trình kiểm soát bệnh.
3.4 Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ và tái khám định kỳ
Việc tự ý ngưng thuốc, thay đổi liều hoặc dùng các biện pháp dân gian chưa được kiểm chứng có thể khiến tình trạng bệnh này trở nên nghiêm trọng hơn. Người bệnh cần duy trì lịch tái khám định kỳ, xét nghiệm HbA1c để đánh giá mức độ kiểm soát đường huyết và được điều chỉnh thuốc phù hợp khi cần thiết.
4. Biến chứng nguy hiểm nếu kiểm soát không tốt
4.1 Biến chứng cấp tính
Hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết quá mức có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như hôn mê, co giật, suy thận cấp. Những tình huống này đòi hỏi xử trí y tế khẩn cấp, nếu không sẽ đe dọa tính mạng người bệnh. Việc kiểm soát đường huyết chặt chẽ, tránh dao động lớn là cách phòng ngừa hiệu quả nhất.
4.2 Biến chứng mạn tính
Tình trạn rối loạn chuyển hoá này nếu không được kiểm soát trong thời gian dài sẽ dẫn đến tổn thương mạch máu nhỏ và lớn, gây ra các biến chứng như bệnh tim mạch, tổn thương thần kinh, suy thận, mất thị lực, loét bàn chân và thậm chí phải đoạn chi. Đây là nguyên nhân chính khiến chất lượng cuộc sống của người bệnh bị giảm sút nghiêm trọng.
Thăm khám với bác sĩ chuyên khoa Nội tiết để xác định đúng loại đái tháo đường và điều trị hiệu quả.
5. Cách sống khỏe cho người bị đái tháo đường
5.1 Tư duy tích cực và kiến thức đúng đắn
Thái độ sống tích cực cùng với kiến thức đầy đủ về đái tháo đường sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc chăm sóc bản thân. Không nên coi bệnh là án tử mà hãy xem đó như một “người bạn đồng hành” cần được hiểu rõ và kiểm soát đúng cách.
5.2 Sự hỗ trợ tích cực từ gia đình và cộng đồng
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người bệnh duy trì lối sống lành mạnh. Bên cạnh đó, việc tham gia các hội nhóm, diễn đàn cũng là cách tốt để trao đổi kinh nghiệm, nhận được lời khuyên và động viên tinh thần từ những người cùng hoàn cảnh.
Việc phân biệt đái tháo đường type 1 và type 2 là bước đầu tiên để thiết lập kế hoạch điều trị phù hợp, hiệu quả. Dù là thể bệnh nào, kiểm soát tốt vẫn là chìa khóa giúp người bệnh sống khỏe mạnh, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm. Với sự kết hợp giữa kiến thức, thay đổi lối sống và tuân thủ điều trị, người bệnh vẫn có thể duy trì chất lượng sống như người bình thường.
