Ợ chua là hiện tượng phổ biến liên quan đến hệ tiêu hóa, thường xảy ra khi dạ dày có quá nhiều axit hoặc rối loạn trong quá trình tiêu hóa. Trong đó, ợ chua khi đói là tình trạng dễ gặp khiến nhiều người lo lắng và khó chịu. Hiện tượng này không chỉ gây cảm giác nóng rát ở vùng ngực, họng mà còn ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý tiêu hóa tiềm ẩn.
Vậy ợ chua khi đói bắt nguồn từ đâu, có nguy hiểm không và cách xử lý như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc có cái nhìn đầy đủ và khoa học hơn về vấn đề này.

1. Lý giải hiện tượng ợ chua

Ợ chua là hiện tượng hơi từ dạ dày trào ngược lên thực quản, mang theo axit dạ dày hoặc khí có mùi chua, gây cảm giác nóng rát và vị chua trong miệng. Nó thường xảy ra sau khi ăn, nhưng trong nhiều trường hợp lại xuất hiện khi bụng rỗng hoặc đói, thậm chí vào ban đêm hoặc sáng sớm.
Tình trạng ợ chua không phải bệnh lý mà là một triệu chứng của các rối loạn chức năng tiêu hóa hoặc bệnh lý dạ dày. Tuy nhiên, nếu ợ chua diễn ra thường xuyên, kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng khác, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý cần được phát hiện và điều trị sớm.

Ợ chua khi đói là tình trạng khá phổ biến, do nhiều nguyên nhân đa dạng.

2. Vì sao ợ chua thường xảy ra khi đói?

Ợ chua khi đói xuất phát từ nhiều nguyên nhân sinh lý và bệnh lý khác nhau. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

2.1. Dạ dày tiết quá nhiều axit khi đói

Ở trạng thái đói, dạ dày vẫn tiếp tục tiết dịch vị (gồm axit hydrochloric và các enzyme tiêu hóa) để chuẩn bị sẵn sàng cho bữa ăn tiếp theo. Nếu axit tiết ra quá mức mà không có thức ăn trung hòa, lượng axit dư sẽ trào ngược lên thực quản, gây cảm giác nóng rát và vị chua trong miệng.

2.2. Rối loạn co bóp dạ dày

Khi bụng đói, nhu động ruột có thể bị rối loạn, khiến van thực quản dưới (bộ phận ngăn không cho thức ăn và axit trào ngược) hoạt động không hiệu quả. Kết quả là axit dễ dàng trào lên, gây ợ chua.

2.3. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)

Đây là bệnh lý mạn tính gây nên tình trạng ợ nóng, ợ chua cả khi no lẫn khi đói. Người bị GERD thường có van thực quản yếu hoặc đóng mở bất thường, cho phép axit dễ dàng trào ngược, đặc biệt khi nằm xuống hoặc bụng rỗng.

2.4. Thói quen ăn uống không hợp lý

Một số thói quen như sau sẽ dễ gây ra tình trạng ợ chua lúc đói bụng:
-Bỏ bữa, nhịn ăn lâu khiến axit dạ dày tích tụ nhiều.
-Uống cà phê, rượu, bia lúc đói làm kích thích niêm mạc dạ dày và tăng tiết axit.
-Ăn quá nhanh, không nhai kỹ cũng có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa và trào ngược khi dạ dày rỗng.

2.5. Căng thẳng, lo âu

Stress kéo dài làm tăng sản xuất cortisol, ảnh hưởng đến hoạt động của dạ dày, gây tăng tiết axit và ảnh hưởng nhu động ruột. Đây là yếu tố thường bị bỏ qua nhưng lại rất phổ biến ở dân văn phòng hoặc người làm việc căng thẳng.

Một số bệnh lý dạ dày có thể gây ra ợ chua, đặc biệt lúc đói.

3. Triệu chứng đi kèm khi bị ợ chua lúc đói

Ngoài vị chua và hơi nóng trào lên cổ họng, người bị ợ chua khi đói có thể gặp một số triệu chứng khác như:
-Cảm giác nóng rát vùng ngực, đặc biệt trong khi nằm.
-Đau âm ỉ vùng thượng vị, đôi khi kèm buồn nôn.
-Khó nuốt hoặc cảm giác có gì đó vướng ở cổ họng.
-Miệng đắng hoặc có mùi hôi khi ợ lên.
-Cảm giác đầy bụng, chướng hơi, dù chưa ăn gì.
-Mất cảm giác ngon miệng, ăn ít, mệt mỏi.
Nếu các triệu chứng trên xảy ra liên tục, kéo dài hơn 2 tuần, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được khám và chẩn đoán chính xác.

4. Các bệnh lý liên quan đến ợ chua khi đói

Hiện tượng ợ chua khi đói có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý sau:

4.1. Viêm loét dạ dày – tá tràng

Tổn thương niêm mạc dạ dày khiến axit dễ trào ngược và gây cảm giác đau, ợ chua, đặc biệt khi bụng trống. Bệnh thường kèm đau thượng vị dữ dội, đặc biệt lúc đói hoặc sau khi ăn 2–3 tiếng.

4.2. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)

GERD là nguyên nhân hàng đầu gây ợ chua dai dẳng, cả khi đói và khi no. Bệnh nếu không điều trị sớm có thể gây viêm thực quản, hẹp thực quản hoặc thậm chí là Barrett thực quản (tiền ung thư).

4.3. Viêm hang vị dạ dày

Vùng hang vị là nơi tiết nhiều axit; khi viêm, nó khiến axit tiết ra không kiểm soát, gây ợ chua lúc đói. Bệnh dễ nhầm lẫn với loét dạ dày nếu không nội soi.

4.4. Rối loạn tiêu hóa chức năng

Không có tổn thương thực thể nhưng hệ tiêu hóa hoạt động bất thường do thần kinh ruột bị ảnh hưởng. Đây là tình trạng phổ biến ở người trẻ, gây ợ chua, chướng bụng, tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ.

Thăm khám sớm với bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa nếu ợ chua kéo dài.

5. Bị ợ chua khi đói cần làm gì?

Nếu bị ợ chua lúc đói thường xuyên, nhất là kèm theo các triệu chứng như nóng rát ngực, đau thượng vị, buồn nôn, chán ăn hoặc sụt cân, bạn nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa. Dưới đây là các khâu khám mà bác sĩ có thể chỉ định để xác định nguyên nhân:

5.1. Khám lâm sàng tại chuyên khoa tiêu hóa

Trong khâu khám lâm sàng ban đầu, bác sĩ thường khai thác bệnh sử với các thông tin như: thời gian bị ợ chua, tần suất, mối liên quan với bữa ăn hoặc khi nằm. Cùng với đó, bệnh nhân được khám kiểm tra vùng bụng xem có đau vùng thượng vị không, có chướng hơi, rối loạn tiêu hóa không.

5.2. Nội soi dạ dày – thực quản (nội soi tiêu hóa trên)

Đây là khâu khám cận lâm sàng quan trọng nhất khi bị ợ chua kéo dài. Nội soi sẽ giúp phát hiện hiệu quả các tình trạng như: Viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm thực quản do trào ngược, tổn thương hang vị hoặc u/polyp nếu có, và hiện tượng trào ngược dịch mật, axit.

3. Xét nghiệm Helicobacter pylori (HP dạ dày)

Vi khuẩn H. pylori là nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày – tá tràng, từ đó gây tăng tiết axit và ợ chua khi đói. Các cách kiểm tra sự tồn tại của vi khuẩn này bao gồm: Test hơi thở ure (Urea breath test), xét nghiệm phân tìm kháng nguyên H. pylori, sinh thiết kết hợp thực hiện khi nội soi dạ dày.

4. Xét nghiệm máu, men gan

Các xét nghiệm này giúp loại trừ nguyên nhân từ gan mật gây ảnh hưởng đến tiêu hóa hoặc quá trình chuyển hóa.

5.5. Đo pH thực quản 24h (nếu nghi GERD nặng)

Kỹ thuật đo pH thực quản 24h giúp các bác sĩ xác định mức độ trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản. của người bệnh. Kỹ thuật này thường được chỉ định nếu nội soi cho kết quả bình thường nhưng triệu chứng vẫn dai dẳng.

5.6. Siêu âm ổ bụng

Biện pháp này nhằm kiểm tra gan, túi mật, tụy nếu có biểu hiện đầy hơi, chướng bụng không chỉ đơn thuần do dạ dày.

6. Cách điều trị ợ chua khi đói

6.1. Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định

Một số thuốc có thể được bác sĩ chỉ định bao gồm: Thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc kháng histamin H2, thuốc trung hòa axit, thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày. Chuyên gia khuyến cáo người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc kéo dài nếu không có chỉ định của bác sĩ.

6.1. Hỗ trợ điều trị bằng thay đổi thói quen sinh hoạt

Thói quen sinh hoạt có lợi mà người bệnh cần áp dụng bao gồm:
-Ăn uống điều độ, đúng giờ, tránh để bụng quá đói hoặc ăn quá no.
-Chia nhỏ bữa ăn: Nên ăn 5–6 bữa nhỏ mỗi ngày thay vì 2–3 bữa lớn.
-Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên kê cao đầu khi ngủ.
-Hạn chế thực phẩm kích thích dạ dày như: cà phê, bia rượu, nước có gas, đồ chua cay, chiên rán.
-Uống đủ nước và không uống nước lạnh lúc đói.

6.2. Giảm căng thẳng cũng giúp hạn chế ợ chua khi đói

Việc giảm căng thẳng đã được chứng minh tác dụng giúp hạn chế tình trạng ợ chua. Mỗi người có thể thực hiện các biện pháp giảm stress hiệu quả như:
-Thiền, yoga, thể dục nhẹ.
-Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
-Tránh làm việc căng thẳng sau bữa ăn.
Tóm lại, ợ chua khi đói là một tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ, đặc biệt nếu triệu chứng xuất hiện thường xuyên, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt. Hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn kiểm soát tốt triệu chứng này, tránh những biến chứng nguy hiểm cho hệ tiêu hóa. Nếu tình trạng kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường, bạn nên đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.