Nuốt là một hoạt động tưởng chừng đơn giản, diễn ra hàng ngày và gần như tự động. Tuy nhiên, với một số người, việc nuốt thức ăn trở thành nỗi ám ảnh vì thường xuyên bị nghẹn, cảm giác vướng víu, đau rát hoặc thức ăn “kẹt” lại ở cổ. Tình trạng nuốt thức ăn hay bị nghẹn không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt mà còn có thể là dấu hiệu tiềm ẩn của nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý khi gặp tình trạng này.

1. Hiểu thêm về tình trạng nuốt thức ăn hay bị nghẹn

Trong y học, tình trạng nuốt bị nghẹn thường được gọi là hội chứng khó nuốt. Đây là tình trạng người bệnh cảm thấy khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc chất lỏng, có cảm giác thức ăn bị kẹt lại ở cổ họng, ngực hoặc vùng xương ức. Có thể kèm theo đau rát, buồn nôn, hoặc thậm chí ho sặc sau khi nuốt.

Khó nuốt không phải là một bệnh lý riêng lẻ mà là triệu chứng của nhiều vấn đề liên quan đến miệng, họng, thực quản, hoặc hệ thần kinh trung ương.

Nuốt thức ăn hay bị nghẹn có thể do bệnh lý ở thực quản gây ra.

2. Phân loại tình trạng khó nuốt

Để hiểu rõ hơn về hiện tượng nuốt bị nghẹn, cần phân biệt hai dạng khó nuốt chính bao gồm:

2.1. Nuốt thức ăn hay bị nghẹn do vấn đề ở miệng và hầu họng

Xảy ra khi có vấn đề trong giai đoạn đầu của quá trình nuốt (từ miệng đến cổ họng). Người bệnh dễ bị sặc khi ăn, ho khan, nghẹn khi bắt đầu nuốt. Tình trạng này thường liên quan đến các bệnh thần kinh như Parkinson, tai biến mạch máu não, hoặc tổn thương cơ vùng họng.

2.2. Nuốt thức ăn hay bị nghẹn do thực quản

Xảy ra khi thức ăn đã đi vào thực quản nhưng bị tắc nghẽn hoặc di chuyển chậm. Người bệnh cảm giác có vật mắc trong ngực, vùng xương ức, nuốt đau, hoặc nôn ra thức ăn chưa tiêu hóa. Dạng khó nuột này thường liên quan đến bệnh lý thực quản như trào ngược, viêm thực quản, ung thư thực quản, hẹp thực quản do sẹo.

3. Nguyên nhân khiến bạn hay bị nghẹn khi nuốt

Có rất nhiều nguyên nhân khiến việc nuốt thức ăn trở nên khó khăn hoặc bị nghẹn. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản có thể làm tổn thương niêm mạc thực quản, gây viêm loét, sưng tấy và hẹp thực quản. Hậu quả là người bệnh cảm thấy nghẹn khi nuốt, đặc biệt là thức ăn rắn.

– Viêm thực quản
Viêm thực quản có thể do nhiễm trùng, dị ứng thực phẩm, hoặc do tác dụng phụ của thuốc. Lớp niêm mạc thực quản bị tổn thương gây ra cảm giác đau, rát, và vướng khi nuốt.

-. Hẹp thực quản
Thường do sẹo hình thành sau các đợt trào ngược axit kéo dài, hoặc do các can thiệp y khoa (như đặt ống nội soi, xạ trị). Thực quản bị thu hẹp lại khiến thức ăn khó đi qua, dẫn đến nghẹn.

– Bướu cổ hoặc khối u vùng cổ họng
Các khối u lành tính hoặc ác tính ở vùng họng, tuyến giáp, hoặc thực quản có thể chèn ép đường nuốt, gây cảm giác vướng và nghẹn khi ăn.

– Rối loạn thần kinh
Những bệnh lý ảnh hưởng đến hệ thần kinh như tai biến mạch máu não, bệnh Parkinson, đa xơ cứng, hoặc bệnh Alzheimer có thể khiến cơ nuốt hoạt động không hiệu quả, làm người bệnh dễ bị nghẹn.

– Dị vật thực quản
Trẻ em hoặc người lớn cao tuổi đôi khi vô tình nuốt phải dị vật (xương, thuốc viên to…) gây nghẹn và tắc nghẽn thực quản.

Khi bị nuốt nghẹn kéo dài cần thăm khám sớm tại chuyên khoa tiêu hóa.

4. Triệu chứng đi kèm cần lưu ý

Ngoài cảm giác nghẹn khi nuốt, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng như: Đau khi nuốt; Cảm giác thức ăn mắc lại ở ngực hoặc cổ; Nôn hoặc buồn nôn. Cùng với đó còn có tình trạng ho, sặc khi ăn, đặc biệt khi ăn uống chất lỏng. Người bệnh còn có thể thấy khó thở hoặc nói chuyện bị nghẹn tiếng, sụt cân không rõ nguyên nhân. Ngoài ra, hơi thở có mùi hôi, do thức ăn bị ứ đọng lâu trong thực quản. Những triệu chứng này nếu kéo dài có thể dẫn đến các biến chứng như viêm phổi do hít phải thức ăn, thiếu dinh dưỡng, mất nước, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

5. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc tai – mũi – họng nếu gặp các dấu hiệu sau:

Tình trạng nuốt nghẹn kéo dài trên 1 tuần, không thuyên giảm

Cảm giác nghẹn tăng dần, đặc biệt là khi ăn uống đồ rắn

Đau nhiều khi nuốt, đau lan ra ngực hoặc lưng

Ho hoặc sặc thường xuyên khi ăn uống

Có dấu hiệu sút cân, mệt mỏi, thiếu máu

Nôn ra máu hoặc chất lỏng có màu cà phê

6. Phương pháp chẩn đoán khi nuốt thức ăn bị nghẹn

Để xác định chính xác nguyên nhân gây nghẹn, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp sau:

Nội soi thực quản – dạ dày: Giúp quan sát trực tiếp lớp niêm mạc thực quản, phát hiện tổn thương, viêm, loét hoặc khối u.

Chụp X-quang với thuốc cản quang: Đánh giá cấu trúc và chuyển động của thực quản.

Đo áp lực thực quản: Kiểm tra chức năng co bóp của cơ thực quản. Đây được xem như tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán nguyên nhân gây ra các rối loạn nuốt.

Xét nghiệm dị ứng: Nếu nghi ngờ viêm thực quản do dị ứng (viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan).

Đo áp lực thực quản là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán rối loạn nuốt.

7. Cách điều trị chứng nuốt nghẹn

Tùy vào nguyên nhân cụ thể, việc điều trị tình trạng nuốt bị nghẹn có thể bao gồm:

– Điều trị nội khoa
Dùng thuốc ức chế tiết axit như omeprazole, esomeprazole trong trường hợp trào ngược dạ dày. Bên cạnh đó bác sĩ có thể kê thuốc kháng sinh hoặc kháng nấm nếu có nhiễm trùng thực quản. Hoặc các thuốc chống viêm, kháng histamin nếu do dị ứng.

-. Điều trị ngoại khoa:

Bao gồm phương pháp nong thực quản, thường áp dụng với trường hợp hẹp thực quản. Bác sĩ có thể sử dụng bóng hoặc dụng cụ chuyên biệt để nong rộng thực quản, giúp cải thiện việc nuốt. Bên cạnh đps, phương pháp phẫu thuật có thể áp dụng khi có khối u, bướu cổ lớn, hoặc trường hợp viêm thực quản không đáp ứng điều trị. Cắt bỏ khối u hoặc tái tạo thực quản là những phương pháp cần thiết khi có biến chứng nặng.

– Vật lý trị liệu và luyện tập nuốt
Ở những bệnh nhân sau tai biến, Parkinson hoặc người cao tuổi, việc luyện tập các kỹ năng nuốt, tư thế ăn uống đúng cách và chế độ ăn đặc biệt là rất cần thiết để tránh sặc nghẹn.

8. Phòng ngừa tình trạng nuốt bị nghẹn

Dù là nguyên nhân gì, bạn vẫn có thể chủ động phòng ngừa hoặc giảm nguy cơ nghẹn khi nuốt bằng các biện pháp sau:

Ăn chậm, nhai kỹ trước khi nuốt

Tránh nói chuyện hoặc cười khi đang ăn

Tránh ăn thức ăn quá khô, dai hoặc quá to

Không nằm ngay sau khi ăn, nên ngồi thẳng ít nhất 30 phút

Tránh ăn khuya và kiểm soát cân nặng nếu có trào ngược dạ dày

Kiểm tra định kỳ nếu có tiền sử trào ngược hoặc từng bị nghẹn

Tóm lại, tình trạng nuốt thức ăn hay bị nghẹn không chỉ gây khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nghiêm trọng, từ viêm thực quản, trào ngược đến ung thư. Việc lắng nghe cơ thể, nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và chủ động đi khám là điều vô cùng quan trọng. Đừng để một triệu chứng tưởng như nhỏ lại trở thành nguyên nhân gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bạn.