Khó nuốt nước bọt khi nằm là một tình trạng không hiếm gặp và có thể gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống hàng ngày. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách chẩn đoán, chúng ta cần xem xét kỹ lưỡng về cơ chế nuốt, các yếu tố có thể ảnh hưởng và phương pháp xác định tình trạng này.
Menu xem nhanh:
1. Cơ chế nuốt và vai trò của nước bọt
Nuốt là một quá trình phức tạp, bao gồm nhiều giai đoạn từ miệng, hầu họng đến thực quản. Nước bọt đóng vai trò quan trọng trong việc bôi trơn thức ăn, giúp thức ăn dễ dàng di chuyển xuống thực quản. Nước bọt cũng chứa các enzyme giúp tiêu hóa, kháng khuẩn và bảo vệ niêm mạc miệng.
Khó nuốt nước bọt mỗi khi nằm là một tình trạng phổ biến.
2. Nguyên nhân gây khó nuốt nước bọt khi nằm
Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng khó nuốt nước bọt khi nằm, từ những nguyên nhân liên quan đến cơ học cho đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân gây khó nuốt khi nằm phổ biến:
2.1 Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
GERD là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây khó nuốt nước bọt khi nằm. Khi dạ dày tiết acid và trào ngược lên thực quản, niêm mạc thực quản bị kích thích và viêm nhiễm, dẫn đến khó nuốt.
2.2 Khô miệng
Khô miệng có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm sử dụng thuốc, bệnh tự miễn như Sjögren, hoặc điều trị bằng xạ trị vùng đầu và cổ. Khi nước bọt không đủ, việc nuốt trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là khi nằm.
2.3 Bệnh lý thần kinh
Một số bệnh lý thần kinh như Parkinson, đột quỵ hoặc bệnh xơ cứng bì có thể ảnh hưởng đến cơ chế nuốt. Các dây thần kinh và cơ bắp không hoạt động đồng bộ, dẫn đến khó nuốt.
2.4 Tổn thương cơ học
Tổn thương thực quản do viêm, nhiễm trùng hoặc khối u cũng có thể làm cản trở quá trình nuốt. Khi nằm, áp lực lên thực quản tăng lên, làm tình trạng khó nuốt trở nên rõ rệt hơn.
Ngoài các nguyên nhân chính, còn có một số yếu tố góp phần khác làm tình trạng khó nuốt nước bọt khi nằm trở nên nghiêm trọng hơn, bao gồm:
– Tư thế nằm: Nằm ngửa hoặc nằm nghiêng có thể làm tăng áp lực lên thực quản và cổ họng, làm tình trạng khó nuốt trở nên rõ ràng hơn.
– Thói quen ăn uống: Ăn uống không khoa học, ăn quá no trước khi đi ngủ hoặc sử dụng các chất kích thích như rượu, cà phê cũng có thể làm tăng nguy cơ trào ngược và khó nuốt.
– Tình trạng stress: Stress và lo âu có thể ảnh hưởng đến hệ thống tiêu hóa và quá trình nuốt, làm tình trạng khó nuốt trở nên rõ ràng hơn khi nằm.
Khó nuốt nước bọt có thể liên quan đến bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.
3. Cách chẩn đoán
Chẩn đoán tình trạng khó nuốt nước bọt khi nằm cần sự phối hợp của nhiều phương pháp khác nhau. Việc này giúp xác định nguyên nhân chính xác gây khó nuốt, từ đó đề ra phương pháp điều trị phù hợp.
3.1 Khai thác tiền sử bệnh và biểu hiện chứng khó nuốt nước bọt khi nằm
Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân về tiền sử bệnh, các triệu chứng kèm theo như đau ngực, trào ngược, khô miệng hoặc cảm giác bị nghẹn khi nuốt. Việc xác định thời điểm và tần suất xảy ra tình trạng khó nuốt cũng rất quan trọng.
3.2 Khám thực thể
Khám thực thể bao gồm kiểm tra miệng, họng và cổ để phát hiện các dấu hiệu bất thường như khối u, viêm nhiễm hoặc tổn thương cơ học. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra thần kinh để đánh giá tình trạng hoạt động của các dây thần kinh liên quan đến quá trình nuốt.
3.3 Các phương pháp cận lâm sàng dùng trong chẩn đoán tình trạng khó nuốt nước bọt khi nằm
Các phương pháp chẩn đoán
– Nội soi thực quản: Đây là phương pháp hữu ích để quan sát trực tiếp thực quản và phát hiện các tổn thương, viêm nhiễm hoặc khối u.
– Chụp X-quang: Chụp X-quang có thể giúp phát hiện các bất thường về cấu trúc của thực quản.
– Đo áp lực thực quản: Phương pháp này giúp đánh giá áp lực trong thực quản và khả năng hoạt động của các cơ vòng, nhờ đó chẩn đoán nguyên nhân gây ra các rối loạn nuốt cũng như các bệnh lý về thực quản khác.
– Đo pH thực quản: Đo pH thực quản giúp xác định mức độ acid trong thực quản, từ đó đánh giá mức độ trào ngược dạ dày – một trong những nguyên nhân quan trọng gây khó nuốt.
– Kiểm tra thần kinh: Trong trường hợp nghi ngờ các bệnh lý thần kinh, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp như điện não đồ (EEG), cộng hưởng từ (MRI) hoặc các xét nghiệm chuyên sâu khác.
Nên kiểm tra khó nuốt ở đâu?
Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc là một trong số ít cơ sở y tế ở miền Bắc ứng dụng kỹ thuật đo áp lực thực quản độ phân giải cao (HRM) trong quá trình chẩn đoán nhằm phát hiện các bệnh lý thực quản và vùng nối dạ dày – thực quản, đặc biệt là bệnh liên quan đến rối loạn nuốt, bệnh co thắt tâm vị, phân biệt với GERD khi bệnh nhân có các triệu chứng tương tự. Trong khi đó, đo pH thực quản 24 giờ lại giúp chẩn đoán chính xác bệnh GERD dựa vào mức độ axit trong thực quản, tần suất và tính chất cơn trào ngược.
Các thiết bị đều được nhập khẩu từ Mỹ, cùng với đó là sự hướng dẫn và giám sát bởi đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên dày dạn kinh nghiệm của chuyên khoa Thăm dò chức năng – Nội soi tiêu hóa, vì thế người bệnh luôn cảm thấy thoải mái và an tâm.
Ngoài ra, máy nội soi với công nghệ NBI, MCU; máy chụp X-quang kỹ thuật số… cũng vô cùng hiện đại.
Tình trạng khó nuốt nước bọt khi nằm có thể được chẩn đoán bằng các phương pháp như đo HRM thực quản, đo pH thực quản 24 giờ, nội soi thực quản – dạ dày, X-quang…
5. Phương pháp điều trị hiệu quả và phòng ngừa chứng khó nuốt khi nằm
Sau khi xác định được nguyên nhân gây khó nuốt khi nằm, bác sĩ sẽ đề ra phương pháp điều trị phù hợp. Một số phương pháp điều trị và phòng ngừa khó nuốt khi nằm bao gồm:
– Điều chỉnh lối sống và thói quen ăn uống: Tránh ăn quá no trước khi đi ngủ, hạn chế sử dụng rượu, cà phê và các chất kích thích. Nên ăn các bữa nhỏ và chia làm nhiều bữa trong ngày.
– Điều trị GERD: Sử dụng thuốc ức chế acid như omeprazole, lansoprazole hoặc thuốc kháng histamine H2. Điều chỉnh lối sống như nâng cao đầu giường khi ngủ cũng giúp giảm trào ngược.
– Điều trị khô miệng: Sử dụng các loại nước súc miệng hoặc thuốc kích thích tuyến nước bọt. Uống nhiều nước và tránh các thực phẩm gây khô miệng.
– Phục hồi chức năng thần kinh: Áp dụng các bài tập phục hồi chức năng cho các bệnh nhân có vấn đề về thần kinh để cải thiện khả năng nuốt.
– Can thiệp phẫu thuật: Trong trường hợp có khối u hoặc tổn thương cơ học nghiêm trọng, phẫu thuật có thể là phương pháp cần thiết.
Khó nuốt nước bọt khi nằm là tình trạng không chỉ gây khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng. Việc hiểu rõ nguyên nhân và cách chẩn đoán là rất quan trọng để có phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Nếu bạn gặp phải tình trạng này, đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
