Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng tai hại. Theo đó, nhiều phụ huynh cho rằng quai bị có thể làm trẻ nam vô sinh. Vậy, nam bị quai bị có vô sinh không; cùng Thu Cúc TCI tìm hiểu thực hư tin đồn này trong bài viết sau, bố mẹ nhé!
Menu xem nhanh:
1. Quai bị: Thông tin cơ bản
1.1. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Quai bị khởi phát do virus Mumps, thuộc chi Rubulavirus, họ Paramyxoviridae. Được biết, Mumps gây quai bị ở mọi đối tượng, không loại trừ trẻ nhỏ hay người trường thành, nam giới hay nữ giới. Mặc dù vậy, Mumps vẫn dễ dàng tấn công những đối tượng có 2 yếu tố sau hơn so với những đối tượng còn lại: Thứ nhất, là nam giới. Thứ hai, từ 2 tuổi trở lên. Điều đó cho thấy, giới tính và tuổi tác là 2 yếu tố nguy cơ của quai bị.
Trẻ có nguy cơ bị quai bị cao hơn các trẻ khác nếu trẻ là nam và lớn hơn 2 tuổi
1.2. Khả năng và phương thức lây nhiễm
Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chỉ ra rằng: Các khu vực có một hoặc nhiều đặc điểm trong 3 đặc điểm sau là những môi trường tuyệt vời để quai bị phát triển: Thứ nhất, đông dân cư. Thứ hai, chất lượng cuộc sống thấp đến tương đối thấp. Thứ ba, khí hậu mát hoặc lạnh. Đối chiếu 3 đặc điểm này, có thể thấy Việt Nam là một trong những môi trường như thế. Ở Việt Nam, quai bị tập trung chủ yếu ở miền Bắc và Tây Nguyên, vào các mùa Thu – Đông, với tỷ lệ mắc trung bình là 10 – 40/100.000 cư dân. Tỷ lệ mắc này thể hiện khả năng bùng phát thành các cụm dịch vừa và nhỏ, nếu lây lan thuận lợi, của quai bị.
Để “di chuyển” từ trẻ bệnh sang trẻ không bệnh, quai bị cần vật thể trung gian là dịch tiết đường hô hấp (dịch tiết mũi họng). Theo đó, dịch tiết đường hô hấp có thể làm trẻ mắc quai bị theo 2 phương thức: Trực tiếp hoặc gián tiếp.
– Trực tiếp: Trẻ không bệnh hít phải dịch tiết đường hô hấp trôi nổi trong không khí do trẻ bệnh ho/hắt ra. Trẻ không bệnh ôm/hôn hay nói chung là tiếp xúc thân mật với trẻ bệnh. Trẻ không bệnh dùng bát, đĩa, đũa, thìa, nĩa,… của trẻ bệnh.
– Gián tiếp: Trẻ không bệnh vô tình sờ/chạm tay lên mắt/mũi/miệng sau khi cầm/nắm đồ đạc dính dịch tiết đường hô hấp trẻ bệnh, như đồ chơi, tay nắm cửa, mặt bàn,…
1.3. Dấu hiệu nhận biết
Quai bị có nhiều dấu hiệu nhận biết. Tuy nhiên, không phải trẻ mắc quai bị nào cũng có những dấu hiệu đó. Cụ thể, tỷ lệ trẻ mắc quai bị không biểu hiện là 25%. 75% còn lại, trẻ biểu hiện như sau:
– Biểu hiện không đặc trưng, xuất hiện sau nhiễm virus Mumps 1 – 2 tuần: Sốt, đau đầu, đau họng, đau hàm, đau cơ-xương-khớp, buồn nôn, nôn, chán ăn, mệt mỏi.
– Biểu hiện đặc trưng, xuất hiện sau biểu hiện không đặc trưng 1 – 3 ngày: Sưng tuyến nước bọt mang tai, một bên hoặc cả hai bên đồng thời hoặc không đồng thời. Tuyến nước bọt mang tai sưng làm mang tai, má, dưới hàm, thậm chí là cả ngực trẻ sưng, khiến tai trẻ bị đẩy lên và ra ngoài, khiến xương ức trẻ phù nề. Các vùng sưng không loại trừ vị trí, đều đau đớn và đều không nóng, không xung huyết. Ngoài sưng tuyến nước bọt mang tai, trẻ còn có thể có thêm biểu hiện sưng bìu và đau tinh hoàn.
2. Thực hư tin đồn: Nam bị quai bị có vô sinh không
Có thể khẳng định chắc chắn, đây không phải là một tin đồn thất thiệt. Có đến 20 – 35% nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì bị biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn. Trong đó, một nửa số đó sẽ phải trọn đời chung sống với di chứng teo tính hoàn, giảm tỷ lệ sinh tinh và vô sinh.
Tinh hoàn và mào tinh hoàn bị viêm do quai bị (hình bên phải)
Ngoài làm nam giới vô sinh, quai bị cũng có thể làm vô sinh cả nữ giới, thông qua biến chứng viêm buồng trứng. Theo đó, khoảng 7% nữ giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì phải đối diện với biến chứng này.
Chưa hết, bên cạnh vô sinh, trẻ mắc quai bị còn có thể bị viêm tụy, viêm thanh phế quản, viêm phổi, nhồi máu phổi, viêm cơ tim, viêm não, xuất huyết giảm tiểu cầu,… thậm chí là tử vong (tỷ lệ tử vong trẻ mắc quai bị là 1/100.000).
Trẻ càng nhiều tuổi, càng có nguy cơ biến chứng cao.
3. Điều trị và dự phòng quai bị
3.1. Điều trị
Cho tới thời điểm hiện tại, quai bị vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Khi điều trị quai bị, thực chất là ta đang điều trị hỗ trợ, hay điều trị triệu chứng – phòng ngừa biến chứng. Theo đó, trẻ mắc quai bị chỉ có thể uống các thuốc điều trị triệu chứng như thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau. Mặc dù tất cả chúng đều là các loại thuốc phổ biến, dùng chúng cho trẻ quai bị vẫn phải có chỉ định của chuyên gia. Chính vì vậy, cho trẻ đến cơ sở y tế uy tín gần nhất ngay khi nghi ngờ trẻ mắc quai bị là cực kỳ cần thiết.
Cho trẻ đến cơ sở y tế uy tín gần nhất cũng là cách duy nhất để phát hiện kịp thời và chăm sóc tích cực trẻ nam có biến chứng viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn, trẻ nữ có biến chứng viêm buồng trứng, trẻ nói chung có các biến chứng khác.
Ngay khi trẻ có dấu hiệu quai bị, cho trẻ thăm khám với chuyên gia ngay
3.2. Dự phòng
Có thể dự phòng đặc hiệu quai bị bằng vắc xin. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ từ 12 tháng trở lên, cần được tiêm vắc xin đơn hoặc vắc xin kết hợp sởi – quai bị – rubella, theo liệu trình sau càng sớm càng tốt: Mũi 1, tiêm khi trẻ ở vào độ tuổi 12 – 18 tháng. Mũi 2, tiêm khi trẻ ở vào độ tuổi 3 – 5 năm hoặc trước khi trẻ đi học. Tuy nhiên, nếu các mốc này đã bị bỏ lỡ, bố mẹ cứ yên tâm cho trẻ tiêm vắc xin bình thường, chỉ cần đảm bảo 2 mũi không tiêm cách nhau dưới 1 tháng.
Như vậy, bài viết đã giải đáp thắc mắc nam bị quai bị có vô sinh không. Nếu còn băn khoăn về quai bị, liên hệ Thu Cúc TCI ngay, bố mẹ nhé!
