Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD là bệnh hô hấp phổ biến, tiến triển âm thầm và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống. Để kiểm soát tốt COPD, ngoài việc tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ, việc xây dựng một chế độ sinh hoạt khoa học và lành mạnh đóng vai trò không kém phần quan trọng. Bài viết sau sẽ chia sẻ các nguyên tắc sinh hoạt giúp bạn hỗ trợ điều trị COPD hiệu quả.
Menu xem nhanh:
1. Giải đáp thông tin tổng quan về COPD
1.1. Những ai dễ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD
COPD tình trạng viêm mạn tính niêm mạc đường thở, khiến lòng ống phế quản bị thu hẹp, luồng khí lưu thông bị cản trở. Người bệnh cảm thấy khó thở, mệt mỏi kéo dài, lâu ngày có thể dẫn đến suy hô hấp, ảnh hưởng đến chất lượng sống.
Các nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc COPD bao gồm:
– Người hút thuốc lá (chủ động hoặc thụ động): Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây COPD, chiếm hơn 90% ca bệnh. Khói thuốc chứa nhiều chất độc làm tổn thương phổi và đường thở dần theo thời gian.
– Người làm việc trong môi trường ô nhiễm: Công nhân xây dựng, luyện kim, khai thác than, gỗ, xi măng… thường xuyên tiếp xúc với bụi mịn, khí độc dễ bị viêm phế quản mạn và COPD.
– Người sống trong môi trường ô nhiễm không khí: Ở các thành phố lớn với mật độ xe cộ đông đúc và ô nhiễm công nghiệp cao, hoặc nấu ăn bằng than củi trong không gian kín dễ hít phải khí độc.
– Người có yếu tố di truyền: Thiếu protein alpha – 1 antitrypsin – có vai trò bảo vệ phổi, làm tăng nguy cơ COPD dù không hút thuốc hay tiếp xúc ô nhiễm.
– Người cao tuổi: Tuổi càng cao, chức năng phổi và miễn dịch suy giảm, tạo điều kiện cho các bệnh hô hấp mạn tính phát triển.
1.2. COPD có chữa khỏi được không?
COPD là một bệnh mạn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn, do các tổn thương ở phổi và đường thở mang tính vĩnh viễn. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt triệu chứng và làm chậm tiến triển của bệnh.
COPD tiến triển âm thầm trong thời gian dài và chỉ được phát hiện khi bệnh đã nặng hoặc có biến chứng nguy hiểm
2. Thói quen sống khoa học khi mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD
2.1. Ngừng hút thuốc lá
Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh COPD và cũng là yếu tố khiến bệnh tiến triển nặng hơn. Việc bỏ thuốc lá không chỉ làm chậm quá trình tiến triển của bệnh mà còn giúp:
– Tăng hiệu quả của các thuốc điều trị hô hấp.
– Giảm triệu chứng khó thở, ho kéo dài và khạc đờm.
– Giảm số đợt cấp và mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Cai thuốc lá có thể gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên với sự hỗ trợ từ bác sĩ, các chương trình cai nghiện thuốc và thuốc hỗ trợ, người bệnh hoàn toàn có thể bỏ thuốc thành công.
2.2. Chế độ ăn uống dinh dưỡng khi mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD
Ít ai biết rằng chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hô hấp. Khi mắc COPD, cơ thể cần nhiều năng lượng hơn để duy trì hoạt động hít thở. Do đó, một chế độ ăn khoa học và đầy đủ dinh dưỡng sẽ giúp hỗ trợ hệ hô hấp:
– Giảm tinh bột, tăng chất béo tốt: Khi chuyển hóa carbohydrate, cơ thể tạo nhiều CO₂ hơn, làm tăng áp lực cho phổi. Người bệnh nên giảm tinh bột, tăng dầu ô liu, quả bơ, hạt óc chó…
– Bổ sung protein chất lượng cao: Giúp duy trì cơ bắp, đặc biệt là các cơ hô hấp. Nên ăn các nguồn đạm như thịt nạc, cá, trứng, đậu nành, hạt quinoa, đậu phụ…
– Hạn chế natri: Ngăn tình trạng giữ nước, hạn chế sưng phù và ổn định huyết áp. Lượng natri khuyến cáo không vượt quá 2.300 mg/ngày.
– Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt: Cung cấp vitamin, khoáng chất, chất xơ hỗ trợ miễn dịch và tiêu hóa.
– Uống nước đều đặn trong ngày: Giúp làm loãng đờm, thông thoáng đường thở.
Lưu ý khi ăn uống:
– Ăn chậm, nhai kỹ, ngồi thẳng.
– Ăn nhiều bữa nhỏ (4-6 bữa/ngày) thay vì 3 bữa lớn để giảm áp lực lên cơ hoành.
– Hạn chế thức ăn gây đầy hơi như đậu, bắp cải, nước ngọt có ga.
– Có thể bổ sung sữa dinh dưỡng buổi tối để tránh đầy bụng ban ngày.
Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa và chống viêm giúp giảm triệu chứng COPD.
2.3. Chế độ tập luyện khoa học đều đặn
Tập luyện thể chất đúng cách giúp cải thiện khả năng hô hấp, tăng sức đề kháng, giảm lo âu và cải thiện giấc ngủ. Việc vận động đều đặn vẫn có thể mang lại nhiều lợi ích, miễn là được thực hiện đúng phương pháp.
– Tập giãn cơ: Giúp cơ thể linh hoạt hơn, hỗ trợ làm nóng trước khi tập và thư giãn sau khi tập.
– Tập kháng lực: Làm mạnh các cơ, bao gồm cả cơ hô hấp. Có thể sử dụng tạ nhẹ hoặc dây kháng lực tại nhà.
– Đi bộ nhẹ nhàng: Đặt ra mục tiêu nhỏ mỗi ngày, ví dụ như đi bộ 5–10 phút.
– Theo dõi cân nặng thường xuyên để phát hiện sụt cân hoặc tăng cân bất thường.
– Tham gia chương trình phục hồi chức năng hô hấp do bác sĩ hoặc chuyên viên y tế hướng dẫn, để học cách thở đúng và vận động hiệu quả.
Lưu ý: Trước khi bắt đầu tập luyện, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có kế hoạch phù hợp.
Tập luyện nhẹ nhàng giúp giảm khó thở và nâng cao tinh thần
2.4. Tiêm phòng đầy đủ
Người bệnh COPD dễ bị tổn thương đường hô hấp, dễ mắc các đợt nhiễm trùng cấp như cúm, viêm phổi, làm bệnh nặng hơn. Tiêm phòng định kỳ giúp phòng ngừa các đợt cấp nguy hiểm:
– Vắc xin cúm: Nên tiêm mỗi năm một lần, tốt nhất vào đầu mùa thu.
– Vắc xin phế cầu: Nên tiêm mỗi 5 năm một lần để giảm nguy cơ viêm phổi do phế cầu khuẩn.
3. Lưu ý chăm sóc đúng cách hàng ngày
3.1. Tuân theo hướng dẫn và kiểm tra định kỳ
Kiểm soát COPD hiệu quả đòi hỏi người bệnh phải tuân thủ đúng kế hoạch điều trị: uống thuốc đúng liều, đúng giờ, không tự ý ngưng khi cảm thấy khỏe. Đồng thời tái khám định kỳ để theo dõi tiến triển bệnh, đánh giá chức năng phổi, điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp.
3.2. Nhận biết bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD trở nặng
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD là một bệnh lý tiến triển thành 4 giai đoạn dựa vào mức độ tắc nghẽn luồng khí bằng chỉ số FEV1 (thể tích khí thở ra tối đa trong giây đầu tiên) qua máy đo chức năng hô hấp
– Giai đoạn 1 – Nhẹ (FEV1 ≥ 80%): Người bệnh thường chưa có triệu chứng rõ rệt. Có thể chỉ cảm thấy hơi khó thở khi gắng sức hoặc khi leo cầu thang.
– Giai đoạn 2 – Trung bình (FEV1 từ 50 – 79%): Khó thở xuất hiện rõ ràng hơn, đặc biệt khi vận động hoặc đi bộ trên mặt phẳng. Có thể kèm ho và khạc đờm mãn tính.
– Giai đoạn 3 – Nặng (FEV1 từ 30 – 49%): Triệu chứng xuất hiện thường xuyên, khó thở ngay cả khi thực hiện các hoạt động nhẹ. Người bệnh có thể phải nghỉ ngơi thường xuyên, giảm khả năng lao động.
– Giai đoạn 4 – Rất nặng (FEV1 < 30%): Giai đoạn nguy hiểm nhất, phổi bị tổn thương nghiêm trọng. Người bệnh thường xuyên mệt mỏi, suy giảm thể lực, phải hỗ trợ thở bằng oxy. Nguy cơ xuất hiện các đợt cấp tăng cao.
Ngoài chỉ số FEV1, bác sĩ còn đánh giá dựa trên tần suất đợt bùng phát, triệu chứng và các bệnh nền. Người bệnh cần cảnh giác với các dấu hiệu như khó thở, tăng tiết đờm, phù chân, đau ngực, để đi khám kịp thời.
Việc sống chung với COPD cần sự kiên trì và phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh và chuyên gia y tế. Trong đó, chế độ sinh hoạt khoa học chính là “chìa khóa vàng” giúp kiểm soát bệnh, hạn chế các đợt cấp và cải thiện chất lượng cuộc sống. Hy vọng thông tin trong bài hỗ trợ bạn chăm sóc sức khỏe cho bản thân và gia đình một cách chủ động và hiệu quả hơn.
