Phình mạch não hay phình mạch máu não là bệnh lý não – thần kinh nguy hiểm, với tỷ lệ tử vong khi các túi phình vỡ ra lên tới 25-50%, bên cạnh đó là nhiều di chứng lâu dài. Mức độ nguy hiểm của căn bệnh này phụ thuộc vào vị trí, kích thước của túi phình. Trong bài viết dưới đây, hãy cùng tìm hiểu các loại phình mạch não và những lưu ý về cách chẩn đoán, điều trị.
Menu xem nhanh:
1. Giới thiệu chung về phình mạch não
Phình mạch não là hiện tượng một phần của mạch máu trong não bị phình to bất thường, tạo thành túi nhỏ do thành mạch bị yếu. Đây là một bệnh lý nguy hiểm bởi khi túi phình bị vỡ, máu sẽ tràn vào não, gây ra đột quỵ xuất huyết với nguy cơ tử vong hoặc để lại di chứng rất cao. Phình mạch não có thể gặp ở mọi độ tuổi nhưng thường xảy ra nhiều ở người trưởng thành, đặc biệt là phụ nữ và những người có yếu tố nguy cơ cao như huyết áp cao, hút thuốc lá, hay người có tiền sử gia đình mắc bệnh mạch máu não.
Trong quá trình phát triển của bệnh, phình mạch có thể không gây triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện khi túi phình vỡ hoặc khi tình cờ chụp hình ảnh não vì lý do khác.
Phình mạch não hình túi là dạng phình mạch thường gặp hơn cả.
2. Phân loại phình mạch não
Phình mạch não có thể được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau như hình dạng, kích thước và vị trí xuất hiện trong hệ mạch máu não.
2.1 Các loại phình mạch não dựa theo hình dạng
– Phình mạch hình túi (Saccular aneurysm): Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các ca phình mạch não. Túi phình thường có hình dạng như một quả bóng nhỏ bám vào thành mạch máu. Loại phình mạch này thường xảy ra tại những điểm chia nhánh của động mạch lớn trong não. Khi túi phình to lên và vỡ, nó có thể dẫn đến chảy máu trong não.
– Phình mạch hình trục (Fusiform aneurysm): Loại phình mạch này xảy ra khi một đoạn dài của mạch máu bị giãn ra theo hình ống. Phình mạch hình trục ít phổ biến hơn so với phình mạch hình túi và thường khó để phát hiện do không có túi phình rõ rệt.
– Phình mạch hình bóc tách (Dissecting aneurysm): Đây là loại phình mạch nguy hiểm và hiếm gặp. Nó xảy ra khi một lớp của thành mạch bị tách rời, tạo ra một túi phình nhỏ. Phình mạch hình bóc tách có nguy cơ vỡ rất cao, dẫn đến chảy máu não nghiêm trọng.
2.2 Các loại phình mạch não dựa theo kích thước
Phình mạch não có thể được phân loại dựa trên kích thước của túi phình:
– Nhỏ (dưới 5mm): Các túi phình nhỏ thường ít nguy hiểm hơn và có thể không gây triệu chứng.
– Vừa (5 – 15mm): Phình mạch có kích thước vừa phải có nguy cơ vỡ cao hơn.
– Lớn (15 – 25mm): Các túi phình lớn thường cần phải được can thiệp vì nguy cơ vỡ rất cao.
– Rất lớn (trên 25mm): Đây là loại phình mạch có kích thước lớn nhất và nguy hiểm nhất, thường cần phải phẫu thuật để ngăn chặn túi phình vỡ.
2.3 Các loại phình mạch não dựa theo vị trí
– Phình mạch động mạch não giữa (Middle cerebral artery aneurysm): Loại phình mạch này xảy ra tại động mạch não giữa, một trong những mạch máu lớn nhất trong não.
– Phình mạch động mạch não sau (Posterior cerebral artery aneurysm): Đây là loại phình mạch hiếm gặp, xảy ra ở các động mạch não sau.
– Phình mạch động mạch nền (Basilar artery aneurysm): Động mạch nền cung cấp máu cho các phần quan trọng của não như thân não và tiểu não. Phình mạch tại động mạch nền rất nguy hiểm vì khi vỡ có thể ảnh hưởng đến các vùng não kiểm soát chức năng sống còn.
– Phình mạch động mạch cảnh trong (Internal carotid artery aneurysm): Đây là loại phình mạch nằm ở đoạn động mạch cảnh trong, là một trong những nhánh chính cung cấp máu cho não.
3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây phình mạch não
Nguyên nhân chính xác gây phình mạch não vẫn chưa được khẳng định chính xác, nhưng các nhà khoa học đã chỉ ra một số yếu tố nguy cơ có thể góp phần làm tăng khả năng mắc bệnh gồm:
3.1 Yếu tố di truyền
Có những bằng chứng cho thấy phình mạch não có thể có yếu tố di truyền. Những người có thành viên trong gia đình mắc bệnh phình mạch hoặc đột quỵ có nguy cơ cao hơn bị phình mạch não. Các bệnh lý di truyền khác như hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers-Danlos hay bệnh thận đa nang cũng liên quan đến nguy cơ cao phát triển phình mạch.
3.2 Huyết áp cao
Huyết áp cao là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự suy yếu của thành mạch, tạo điều kiện cho sự hình thành phình mạch. Những người mắc bệnh tăng huyết áp cần kiểm soát chặt chẽ để giảm nguy cơ phát triển và vỡ phình mạch.
Những người bị huyết áp cao dễ phình mạch não hơn người bình thường.
3.3 Hút thuốc lá
Hút thuốc là một yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra phình mạch não. Các chất độc hại trong khói thuốc gây tổn thương thành mạch, làm giảm độ đàn hồi của mạch máu, từ đó dễ dẫn đến phình mạch.
3.4 Chấn thương đầu
Một chấn thương đầu nghiêm trọng có thể gây tổn thương các mạch máu trong não, từ đó dẫn đến sự hình thành phình mạch.
3.5 Các yếu tố khác
Ngoài ra, tuổi tác (thường xảy ra ở người từ 40 tuổi trở lên), giới tính (phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới), và lối sống ít vận động cũng là các yếu tố nguy cơ góp phần vào sự phát triển của phình mạch.
4. Chẩn đoán và điều trị
4.1 Chẩn đoán phình mạch máu não
Chẩn đoán phình mạch não thường bao gồm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp mạch máu não (MRA) để xác định vị trí, kích thước và hình dạng của đoạn phình mạch.
– Chụp cộng hưởng từ não – mạch não: Đây được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán phình mạch não với khả năng phát hiện phình mạch máu não ngay cả khi các túi phình còn nhỏ. Hình ảnh có độ phân giải cao cho phép các bác sĩ đánh giá chính xác kích thước, hình dạng và vị trí của phình mạch và các cấu trúc não xung quanh xem có chèn ép lên các dây thần kinh hoặc mô não lân cận hay không, là cơ sở để lập kế hoạch điều trị phù hợp. MRI cũng hữu ích trong việc phát hiện xuất huyết não và theo dõi tình trạng bệnh nhân sau khi phình mạch não được điều trị.
– Chụp cắt lớp vi tính: Thường được sử dụng đầu tiên để phát hiện xuất huyết trong não, đặc biệt là khi nghi ngờ do túi phình mạch bị vỡ.
– Siêu âm Doppler xuyên sọ: Đánh giá lưu lượng máu trong các động mạch lớn trong não, giúp phát hiện những bất thường trong dòng chảy máu do phình mạch qua siêu âm.
Chụp cộng hưởng từ chẩn đoán phình mạch não.
4.2 Điều trị phình mạch não
– Điều trị nội khoa: Đối với các phình mạch nhỏ, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi định kỳ và điều trị nội khoa để kiểm soát huyết áp và các yếu tố nguy cơ khác.
– Phẫu thuật: Trong trường hợp túi phình lớn hoặc ở vị trí nguy hiểm, có nguy cơ vỡ, các bác sĩ có thể chỉ định điều trị bằng phương pháp phẫu thuật.
Phình mạch não là một bệnh lý nghiêm trọng với nguy cơ tử vong và di chứng cao nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về các loại phình mạch não, nguyên nhân và yếu tố nguy cơ giúp nâng cao nhận thức và phòng ngừa bệnh. Những người có yếu tố nguy cơ cao nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa như kiểm soát huyết áp, không hút thuốc và duy trì lối sống lành mạnh.
