Tuyến yên là một cơ quan nhỏ nhưng có vai trò quan trọng trong cơ thể, thường ít khi được chú ý cho đến khi xuất hiện vấn đề sức khỏe. Đây là nơi sản xuất ra những hormone thiết yếu, đóng vai trò quản lý năng lượng, duy trì sự ổn định của cơ thể. Tuy nhiên các bệnh về tuyến yên có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và tác động tiêu cực đến sức khỏe toàn diện.
Menu xem nhanh:
1. Vị trí tuyến yên
Tuyến yên đặt ở vị trí ở sàn não thất ba, chính xác hơn là trong hố yên của thân xương bướm. Đây là một vị trí quan trọng, ngay dưới não thất lớn của não, giúp tuyến yên điều chỉnh một loạt các chức năng quan trọng trong cơ thể.
Với kích thước nhỏ, trọng lượng siêu nhẹ, tuyến yên có ảnh hưởng lớn đối với hệ thống nội tiết và cả quá trình phát triển, tăng trưởng của cơ thể.
Vị trí của tuyến yên
2. Cấu tạo của tuyến yên
Tuyến yên còn gọi là tuyến não thùy là một tuyến nội tiết quan trọng nằm ở sàn não thất ba. Tuyến này chia thành ba thùy chính, mỗi thùy có nhiệm vụ và chức năng đặc biệt:
– Thùy trước: Thùy trước chia thành 3 phần – phần phễu, phần trung gian và phần xa (phần hầu). Thùy trước sản xuất hormone như GH, Prolactin, ACTH, TSH, FSH, LH, Lipoprotein. Các hormone này tham gia vào sự tăng trưởng cơ thể, điều hòa các tuyến nội tiết khác và đóng vai trò quan trọng trong hệ thống nội tiết.
– Thùy giữa: Thường phát triển ở động vật cấp thấp và chỉ xuất hiện ở trẻ nhỏ trong người. Thùy giữa tiết ra MSH, hormone có tác dụng phân bố sắc tố da.
– Thùy sau: Gồm các tế bào giống tế bào mô thần kinh đệm, không tiết ra hormone mà chứa Vasopressin và Oxytocin. Vasopressin kiểm soát hấp thu nước ở thận, trong khi Oxytocin tham gia vào quá trình co bóp tử cung, đặc biệt quan trọng trong quá trình sinh nở.
Sự cân bằng trong hoạt động của tuyến yên ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của chúng ta. Vậy nên cần đặc biệt chú ý đến sức khỏe tuyến yên.
3. Các bệnh về tuyến yên
Thương tổn ở tuyến yên có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe và biến chứng. Dưới đây là một số thông tin chi tiết về các thương tổn thường gặp:
3.1. Các bệnh về tuyến yên ở vùng dưới đồi
– Khối u tuyến yên: Khối u tuyến yên thường không phải là ung thư nhưng có thể tạo ra một loạt các vấn đề do ảnh hưởng đến giải phóng hormone. Bệnh nhân mắc u tuyến yên sẽ cảm thấy nhức đầu, thay đổi cảm giác thèm ăn, khát, khuyết thị trường (trường thị giác), đặc biệt là bán manh thị trường thái dương hai bên hoặc hiện tượng trượt nửa thị trường (bán manh thị trường là mất thị lực hoặc mù một nửa trường thị giác).
– Hội chứng hố yên rỗng: Bệnh do bẩm sinh, nguyên phát, hoặc thứ phát sau thương tổn (thiếu máu sau sinh, phẫu thuật, chấn thương sọ não, xạ trị). Hố yên rỗng chứa dịch não tủy, làm phẳng tuyến yên vào thành hố yên. Tình trạng này thường xuyên xuất hiện ở phụ nữ, béo phì, tăng huyết áp, có thể có áp lực nội sọ vô căn hoặc dò dịch não tủy qua mũi. Bệnh thường không gây ra bất thường gì, nhưng suy tuyến yên có thể xảy ra với các triệu chứng như đau đầu và khuyết thị trường.
U tuyến yên là một trong các bệnh về tuyến yên
3.2. Các bệnh về tuyến yên ở thùy trước
– Tăng tiết hormone thùy trước (cường tuyến yên): Bệnh thường liên quan đến việc tuyến yên sản xuất quá nhiều hormone tăng trưởng, dẫn đến tình trạng tăng trưởng quá mức, đặc biệt là ở tay và chân. Bệnh thường đi kèm với sự xuất hiện của khối u tuyến yên. Cường tuyến yên gây ra GH (gây bệnh to đầu chi), Prolactin (gây tiết sữa bất thường), ACTH (gây bệnh Cushing). Prolactin có thể dẫn đến vô sinh đồng thời giảm ham muốn tình dục, ảnh hưởng đến sức khỏe tình dục và sinh sản.
– Suy tiết hormone thùy trước (suy tuyến yên): Tình trạng này xảy ra khi tuyến yên sản xuất rất ít hoặc không sản xuất một hoặc nhiều hormone của nó. Điều này có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của sức khỏe, bao gồm cả tăng trưởng và chức năng sinh sản.
3.3. Các bệnh về tuyến yên ở thùy sau
– Vasopressin (ADH) không đủ: Vasopressin thường giúp kiểm soát hấp thụ nước ở ống lượn xa. Khi Vasopressin không đủ, nước không thể tái hấp thu ở thận, dẫn đến tình trạng đái tháo nước. Bệnh nhân có thể trải qua tình trạng đái tháo nước lớn và thường xuyên, đặc biệt vào ban đêm. Người bệnh cảm thấy cần phải uống nước liên tục để giữ cho cơ thể không mất nước quá mức.
– Oxytocin không cân bằng: Bệnh xuất hiện khi có sự mất cân bằng trong sản xuất và giải phóng của hormone Oxytocin. Oxytocin thường có tác dụng kích thích co bóp cơ tử cung và thường được sản xuất tăng cao trong máu phụ nữ mang thai để hỗ trợ quá trình sinh. Nếu nữ giới mang thai, tăng cao nồng độ Oxytocin có thể dẫn đến các vấn đề về co bóp tử cung và cuối cùng là tình trạng sinh non.
4. Phương pháp chẩn đoán các bệnh về tuyến yên
Chẩn đoán các bệnh về tuyến yên đòi hỏi một quá trình phức tạp và tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thông thường được sử dụng để xác định u tuyến yên:
4.1. Hỏi tiền sử bệnh
Bác sĩ sẽ thăm hỏa bệnh nhân để hiểu rõ hơn về các triệu chứng, thời gian xuất hiện, và các yếu tố rủi ro.
4.2. Xét nghiệm huyết học và nước tiểu
Xét nghiệm máu có thể đánh giá mức độ hormone trong máu, giúp xác định nếu thiếu hụt hoặc sản xuất quá mức hormone từ tuyến yên.
4.3. Hình ảnh chẩn đoán
MRI (Hình ảnh cộng hưởng từ) cho phép bác sĩ xem chi tiết vị trí và kích thước của u tuyến yên. MRI là một công cụ mạnh mẽ để phát hiện các khối u và xác định liệu có ảnh hưởng đến cấu trúc xung quanh hay không.
Chẩn đoán MRI các bệnh về tuyến yên
4.4. CT Scan
CT Scan có thể được sử dụng để đánh giá kích thước, vị trí của u tuyến yên, đặc biệt trong các trường hợp cần một cái nhìn chi tiết về xương sọ.
4.5. Khám thị lực
Đối với các u tuyến yên có thể ảnh hưởng đến thị lực, một bác sĩ mắt có thể kiểm tra tầm nhìn và thực hiện các bài kiểm tra thị trường.
4.6. Test nội tiết chuyên sâu
Các bài kiểm tra đặc biệt có thể được thực hiện để đánh giá khả năng của tuyến yên đáp ứng khi kích thích từ các hormone khác.
Lưu ý bài viết trên đây mang tính chất tham khảo và không thay thế cho quá trình tư vấn y tế chuyên sâu từ bác sĩ. Nếu bạn có các triệu chứng hoặc nghi ngờ các bệnh về tuyến yên nên thảo luận với bác sĩ chuyên môn để có đánh giá và điều trị chính xác.
