Giãn đài bể thận là tình trạng giãn nở bất thường của hệ thống thu thập nước tiểu trong thận, thường do tắc nghẽn đường tiết niệu gây ra. Trong số các nguyên nhân, sỏi tiết niệu được xem là một trong những yếu tố phổ biến nhất dẫn đến biến chứng này. Việc chẩn đoán và áp dụng đúng phác đồ điều trị giãn đài bể thận đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo tồn chức năng thận, ngăn ngừa những tổn thương không hồi phục, và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
Menu xem nhanh:
1. Tổng quan về giãn đài bể thận do sỏi tiết niệu
1.1 Cơ chế hình thành và tiến triển bệnh lý
Giãn đài bể thận xảy ra khi nước tiểu không thể thoát xuống bàng quang một cách bình thường, khiến hệ thống đài bể thận bị ứ nước và dần dần giãn rộng. Sỏi tiết niệu chính là nguyên nhân phổ biến gây ra tắc nghẽn dòng chảy này, đặc biệt là khi sỏi nằm tại vị trí niệu quản hoặc khúc nối bể thận – niệu quản. Sự tắc nghẽn kéo dài sẽ làm tăng áp lực trong thận, gây tổn thương tế bào nhu mô và có thể dẫn tới xơ hóa, giảm chức năng lọc máu của thận. Trường hợp không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể tiến triển thành suy thận mạn, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng người bệnh.
Khi sỏi kẹt chẹn ngang đường dẫn nước tiểu đổ từ thận xuống bàng quang, càng để lâu sẽ càng khiến tình trạng ứ nước, nhu mô thận giãn nở nặng nề
1.2 Triệu chứng và cách chẩn đoán bệnh
Người bị giãn đài bể thận do sỏi tiết niệu thường gặp các triệu chứng như đau lưng âm ỉ hoặc dữ dội, đặc biệt là vùng hông lưng, đau lan xuống bụng dưới hoặc cơ quan sinh dục ngoài. Tiểu buốt, tiểu rắt, nước tiểu đục hoặc có máu cũng là dấu hiệu thường gặp. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể không có triệu chứng rõ ràng, chỉ được phát hiện tình cờ qua siêu âm, chụp CT.
Để đưa ra phác đồ điều trị giãn đài bể thận phù hợp, bác sĩ sẽ cần xác định mức độ giãn (độ 1 đến độ 4), vị trí và kích thước sỏi, chức năng thận hai bên và nguy cơ biến chứng đi kèm. Các xét nghiệm như đo độ lọc cầu thận (GFR), phân tích nước tiểu, công thức máu cũng hỗ trợ trong đánh giá toàn diện tình trạng bệnh.
2. Phác đồ sử dụng trong điều trị giãn đài bể thận do sỏi tiết niệu hiện nay
2.1 Nguyên tắc xây dựng phác đồ điều trị giãn đài bể thận
Một phác đồ điều trị giãn đài bể thận hiệu quả cần đảm bảo hai mục tiêu chính: loại bỏ nguyên nhân gây tắc nghẽn (sỏi) và phục hồi lưu thông dòng tiểu để giảm áp lực cho hệ thống đài bể thận. Việc xây dựng phác đồ tùy thuộc vào nhiều yếu tố: mức độ giãn, loại sỏi, kích thước sỏi, tình trạng nhiễm trùng niệu, chức năng thận còn lại và điều kiện sức khỏe tổng thể của người bệnh.
Thông thường, điều trị được phân thành hai nhóm: nội khoa và can thiệp ngoại khoa. Nếu sỏi có kích thước nhỏ (dưới 5mm), không gây tắc nghẽn nghiêm trọng và chưa có dấu hiệu nhiễm trùng hay suy thận, bác sĩ có thể chỉ định điều trị nội khoa kết hợp theo dõi sát. Tuy nhiên, với những trường hợp sỏi lớn hơn, gây tắc nghẽn rõ rệt hoặc bệnh đã có biến chứng, điều trị ngoại khoa là lựa chọn bắt buộc.
2.2 Các phương pháp cụ thể trong phác đồ điều trị giãn đài bể thận
Trong phác đồ điều trị giãn đài bể thận do sỏi tiết niệu, một số phương pháp phổ biến đang được áp dụng bao gồm:
Điều trị nội khoa nguyên nhân gây bệnh (sỏi tiết niệu)
Điều trị nội khoa với thuốc giãn cơ trơn, thuốc lợi tiểu, kháng sinh (nếu có nhiễm khuẩn), đồng thời yêu cầu bệnh nhân uống nhiều nước để hỗ trợ đào thải sỏi. Phương pháp này chỉ thích hợp với sỏi nhỏ, chưa gây giãn đài bể thận nặng và chưa tổn thương nhu mô thận.
Can thiệp ngoại khoa sỏi tiết niệu gây giãn đài bể thận
Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL) là kỹ thuật dùng sóng xung kích phá vỡ sỏi từ bên ngoài mà không cần can thiệp phẫu thuật. Tuy nhiên, ESWL hiệu quả nhất với sỏi có kích thước dưới 1cm, nằm ở bể thận hoặc niệu quản gần thận. Đối với sỏi cứng, sỏi lớn hoặc nằm ở vị trí sâu, phương pháp này có thể không phù hợp.
Nội soi niệu quản ngược dòng ống cứng hoặc ống mềm là kỹ thuật hiện đại giúp tiếp cận sỏi qua đường tiểu tự nhiên, sử dụng laser để phá vỡ sỏi thành mảnh nhỏ rồi hút ra ngoài. Phương pháp này có độ an toàn cao, ít xâm lấn và thời gian hồi phục nhanh.
Tán sỏi qua da (PCNL) được áp dụng trong những trường hợp sỏi kích thước lớn (>1,5cm), gây giãn đài bể thận nặng hoặc kết hợp với nhiễm khuẩn nặng. Bác sĩ sẽ rạch một vết nhỏ ở vùng lưng, đưa ống nội soi vào thận để tán và lấy sỏi ra. Đây là thủ thuật phức tạp nhưng hiệu quả cao, giúp giải phóng tắc nghẽn nhanh chóng.
Loại bỏ nguyên nhân sỏi tiết niệu càng sớm càng tốt để cải thiện kịp thời tình trạng giãn đài bể thận
Phẫu thuật mổ hở lấy sỏi, dù không còn phổ biến, vẫn được áp dụng khi các phương pháp trên thất bại hoặc bệnh nhân có bất thường giải phẫu đường tiết niệu kèm theo.
Tùy thuộc vào diễn tiến lâm sàng và đáp ứng của từng bệnh nhân, bác sĩ có thể điều chỉnh phác đồ điều trị tình trạng giãn đài bể thận để đạt được hiệu quả tối ưu mà vẫn đảm bảo an toàn cho người bệnh.
3. Theo dõi sau điều trị và phòng ngừa tái phát
3.1 Chăm sóc và theo dõi hậu điều trị
Sau khi điều trị, dù bằng phương pháp nội khoa hay ngoại khoa, bệnh nhân cần được theo dõi sát sao để đánh giá hiệu quả can thiệp và ngăn ngừa tái phát. Siêu âm kiểm tra sau vài tuần là cần thiết để xác định tình trạng giãn đài bể thận có giảm hay không. Xét nghiệm máu và nước tiểu định kỳ giúp theo dõi chức năng thận và phát hiện sớm các dấu hiệu nhiễm trùng.
Việc tuân thủ đúng hướng dẫn điều trị, uống đủ nước, ăn uống hợp lý và hạn chế các yếu tố nguy cơ hình thành sỏi như ăn quá mặn, nhiều đạm động vật, uống ít nước, ít vận động… là điều rất quan trọng trong việc phòng ngừa sỏi tái phát.
Theo dõi và kiểm tra định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để được đánh giá mức độ hồi phục của tình trạng giãn đài bể thận sau điều trị
3.2 Nguy cơ tái phát và vai trò của phác đồ chuẩn hóa
Sỏi tiết niệu là bệnh lý có tỷ lệ tái phát cao, lên tới 50% sau 5 năm nếu không có biện pháp kiểm soát tốt. Do đó, việc áp dụng phác đồ điều trị giãn đài bể thận chuẩn hóa không chỉ dừng lại ở việc loại bỏ sỏi một lần mà còn bao gồm chiến lược theo dõi lâu dài, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và điều chỉnh lối sống. Một phác đồ toàn diện sẽ giúp người bệnh duy trì chức năng thận ổn định và ngăn ngừa các đợt giãn tái phát gây tổn thương thêm cho hệ tiết niệu.
