Parkinson là bệnh gì – câu hỏi được nhiều người quan tâm – đặc biệt khi số ca mắc đang có xu hướng tăng nhanh trong xã hội hiện đại. Đây là một bệnh lý thoái hóa thần kinh mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của bệnh Parkinson đóng vai trò then chốt trong quá trình điều trị và kiểm soát bệnh. Tuy nhiên, do các triệu chứng khởi phát khá âm thầm và dễ nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác, nhiều người thường bỏ qua giai đoạn vàng để điều trị hiệu quả. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn Parkinson là bệnh gì, nguyên nhân, triệu chứng cũng như các phương pháp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả.
Menu xem nhanh:
1. Parkinson là bệnh gì và đặc điểm cơ bản của bệnh
1.1 Parkinson là bệnh gì, ảnh hưởng đến người bệnh ra sao?
Parkinson là bệnh gì? Đây là một loại bệnh thoái hóa thần kinh tiến triển, ảnh hưởng chủ yếu đến hệ thống vận động. Bệnh xảy ra khi các tế bào thần kinh sản xuất dopamine trong não bị suy giảm hoặc mất đi. Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng giúp kiểm soát các chuyển động cơ thể. Khi lượng dopamine giảm, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì tư thế, cử động và thậm chí là biểu cảm khuôn mặt.
Bệnh Parkinson thường phát triển chậm, các triệu chứng khởi phát một cách nhẹ nhàng và tăng dần theo thời gian. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh hoạt, làm việc và giao tiếp của người bệnh.
1.2 Parkinson là bệnh gì, những ai dễ mắc bệnh?
Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh, nhưng phần lớn bệnh Parkinson xảy ra ở người cao tuổi, đặc biệt là từ 60 tuổi trở lên. Tuy nhiên, có một số trường hợp người trẻ tuổi cũng được chẩn đoán mắc bệnh và được gọi là Parkinson khởi phát sớm. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn phụ nữ. Ngoài ra, yếu tố di truyền, môi trường sống, tiếp xúc với chất độc hóa học và tiền sử chấn thương não cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Parkinson là một tình trạng thoái hoá thần kinh tiến triển khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc duy trì tư thế, cử động, biểu cảm.
2. Những dấu hiệu nhận biết bệnh Parkinson
Hiểu được Parkinson là bệnh gì rất quan trọng, nhưng nắm được các triệu chứng sớm càng của bệnh càng có ý nghĩa hơn trong việc phát hiện bệnh kịp thời và tăng hiệu quả điều trị.
2.1 Run tay chân – dấu hiệu điển hình của Parkinson
Triệu chứng phổ biến và dễ nhận thấy nhất của Parkinson là run tay chân, đặc biệt là khi nghỉ ngơi. Run thường bắt đầu ở một bên cơ thể như bàn tay hoặc ngón tay, sau đó lan sang bên còn lại. Mức độ run có thể dao động, nhưng thường rõ rệt hơn khi người bệnh căng thẳng hoặc mệt mỏi.
2.2 Cứng cơ và giảm vận động
Cứng cơ là tình trạng các cơ bắp bị căng cứng, gây đau đớn và hạn chế khả năng vận động. Người bệnh cảm thấy khó khăn khi thực hiện các động tác đơn giản như bước đi, quay đầu hay co duỗi tay chân. Kèm theo đó là tình trạng giảm vận động, tức là các cử động trở nên chậm chạp, mất đi sự linh hoạt vốn có.
2.3 Mất cân bằng và thay đổi dáng đi
Một trong những biểu hiện rõ nét khác của Parkinson là thay đổi dáng đi, bước chân ngắn và chậm, người thường cúi gập về phía trước. Khả năng giữ thăng bằng cũng suy giảm, khiến người bệnh dễ bị ngã. Đây là dấu hiệu cảnh báo bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nghiêm trọng hơn.
2.4 Biểu cảm gương mặt thay đổi
Người mắc Parkinson thường có biểu cảm khuôn mặt ít linh hoạt, khó thể hiện cảm xúc. Gương mặt trở nên “đơ”, không cảm xúc, mắt mở to, ít chớp và giọng nói có xu hướng nhỏ dần, đều đều và thiếu nhấn nhá. Đây là hậu quả của việc giảm kiểm soát các cơ vùng mặt và thanh quản.
3. Các giai đoạn tiến triển của bệnh Parkinson
3.1 Giai đoạn đầu
Ở giai đoạn đầu, bệnh thường chỉ ảnh hưởng đến một bên cơ thể. Người bệnh có thể chỉ cảm thấy mỏi, run nhẹ hoặc khó khăn trong một số động tác. Do các dấu hiệu còn mờ nhạt nên nhiều người thường không để ý hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường như mệt mỏi hay viêm khớp.
3.2 Giai đoạn giữa
Bệnh lan rộng sang hai bên cơ thể, biểu hiện rõ hơn ở dáng đi, tư thế và khả năng giữ thăng bằng. Các động tác trở nên chậm chạp, tình trạng run tăng dần và việc thực hiện các sinh hoạt hằng ngày gặp khó khăn. Ở giai đoạn này, người bệnh thường cần sự hỗ trợ từ người thân.
Ở giai đoạn tiến triển, dáng đi của người bệnh Parkinson có thể thay đổi, khả năng giữ thăng bằng kém.
3.3 Giai đoạn nặng
Đây là giai đoạn mà khả năng vận động suy giảm nghiêm trọng, người bệnh có thể mất khả năng tự chăm sóc bản thân. Run, cứng cơ và mất thăng bằng xuất hiện đồng thời, kèm theo các vấn đề nhận thức như lú lẫn, mất trí nhớ. Một số người còn bị rối loạn giấc ngủ, trầm cảm và thay đổi hành vi.
4. Nguyên nhân gây bệnh Parkinson
4.1 Sự suy giảm dopamine trong não
Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh là do sự thoái hóa và chết dần của các tế bào thần kinh trong vùng chất đen của não – nơi sản xuất dopamine. Khi lượng dopamine giảm dưới mức cần thiết, hệ thống điều khiển vận động bị rối loạn, dẫn đến các triệu chứng đặc trưng của Parkinson.
4.2 Yếu tố di truyền và môi trường
Một số nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa di truyền và nguy cơ mắc bệnh Parkinson, tuy nhiên chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ. Ngoài ra, tiếp xúc lâu dài với thuốc trừ sâu, kim loại nặng, dung môi công nghiệp hoặc ô nhiễm môi trường cũng được cho là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh này.
5. Chẩn đoán và điều trị Parkinson
5.1 Phương pháp chẩn đoán
Hiện nay, không có xét nghiệm đặc hiệu nào để chẩn đoán Parkinson. Bác sĩ thường dựa vào triệu chứng lâm sàng, kết hợp với tiền sử bệnh và các phương pháp loại trừ như MRI não, CT scan não để đưa ra chẩn đoán. Việc theo dõi diễn tiến triệu chứng theo thời gian cũng rất quan trọng để xác định bệnh một cách chính xác.
5.2 Hướng điều trị hiện nay
Mặc dù hiện tại chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh Parkinson, nhưng việc điều trị có thể giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Thuốc là lựa chọn phổ biến, đặc biệt là các loại giúp bổ sung hoặc bắt chước tác dụng của dopamine như Levodopa, Dopamine agonist. Trong một số trường hợp nặng, phương pháp kích thích não sâu (Deep Brain Stimulation) có thể được chỉ định.
Ngoài ra, người bệnh cần kết hợp vật lý trị liệu, chế độ ăn uống khoa học, luyện tập thể dục và hỗ trợ tâm lý để duy trì khả năng vận động và tinh thần lạc quan.
Điều trị bệnh Parkinson với chuyên gia Nội thần kinh của TCI.
6. Làm sao để phòng ngừa bệnh Parkinson?
6.1 Duy trì lối sống lành mạnh
Tập thể dục đều đặn, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và giảm stress là những yếu tố quan trọng giúp phòng ngừa bệnh Parkinson. Một số nghiên cứu cho rằng các bài tập như yoga, thái cực quyền hoặc đi bộ nhanh có thể làm chậm tiến trình thoái hóa thần kinh.
6.2 Tránh tiếp xúc với chất độc hại
Hạn chế tiếp xúc với các loại hóa chất độc hại, nhất là trong môi trường làm việc hoặc sinh hoạt hàng ngày, cũng góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh. Việc sử dụng đồ bảo hộ và kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất cần thiết, đặc biệt đối với những người làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp.
Hiểu rõ Parkinson là bệnh gì và các dấu hiệu nhận biết quan trọng sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phát hiện và điều trị kịp thời căn bệnh này. Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với sự tiến bộ của y học và việc chăm sóc toàn diện, người bệnh Parkinson vẫn có thể duy trì cuộc sống chất lượng và độc lập trong thời gian dài. Hãy lắng nghe cơ thể mình, đặc biệt khi có những dấu hiệu bất thường, để sớm phát hiện bệnh và bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.
