Nhận biết đúng và sớm về cơn đau viêm tụy cấp là yêu cầu quan trọng giúp người bệnh nhanh chóng phát hiện được bệnh lý nguy hiểm này. Trên thực tế, không ít các trường hợp đau tụy cấp bị nhầm lẫn với đau dạ dày do có nhiều điểm giống nhau. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết.
Menu xem nhanh:
1. Bệnh viêm tụy cấp
1.1. Cơ chế gây viêm tụy cấp
Tuyến tụy sản xuất ra dịch tụy để tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn. Ban đầu, tuyến tụy đều ở thể không hoạt động và chỉ được hoạt hóa khi đi tới tá tràng. Nhưng có thể do một số nguyên nhân nào đó, men tụy hoạt động sớm ngay tại lòng tuyến tụy và gây ra hiện tượng tự hủy mô tụy. Đây cũng là cơ chế gây ra bệnh viêm tụy cấp.
Viêm tụy cấp là một dạng cấp cứu nguy hiểm có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng người bệnh.
1.2. Nguyên nhân gây viêm tụy cấp
Có 3 yếu tố được ghi nhận là nguyên nhân chính gây ra viêm tụy cấp gồm có:
– Do sỏi mật (chiếm tới 40-50% ca bệnh viêm tụy cấp)
– Do rượu
– Do bị mỡ máu cao
Bên cạnh đó cũng có những nguyên nhân ít gặp khác là:
– Chấn thương ở vùng bụng hoặc do biến chứng sau phẫu thuật dạ dày – đại trực tràng.
– Do thủ thuật chụp mật tuỵ ngược dòng qua nội soi (ERCP).
– Do các bệnh lý gây tổn thương mạch máu nhỏ như tiểu đường, bệnh lupus ban đỏ.
– Các bệnh làm tăng lipid máu như hội chứng thận hư hoặc nhóm các bệnh về rối loạn chuyển hóa lipid máu.
– Các rối loạn chuyển hóa tăng calci huyết, bệnh cường giáp.
– Nhiễm virus.
– Tác dụng phụ khi dùng một số loại thuốc như azathioprine, cimetidin, estrogenes, furosemide, tetracycline …
– Do dị ứng.
1.3. Biến chứng viêm tụy cấp
Viêm tụy cấp là bệnh lý đặc biệt nguy hiểm, diễn biến trở nặng nhanh chóng với hàng loạt các biến chứng nguy hiểm như sốc, xuất huyết, suy dinh dưỡng, suy đa tạng, nang giả tụy,.. trực tiếp ảnh hưởng xấu tới sức khỏe người bệnh. Các trường hợp viêm tụy cấp nặng không được xử lý kịp thời còn đe dọa tới tính mạng. Vì vậy, bệnh viêm tụy cấp cần được nhận diện sớm để tiến hành xử lý đúng cách, ngăn ngừa các rủi ro nguy hiểm.
2. Nhận diện cơn đau do viêm tụy cấp
2.1. Vị trí đau tụy cấp
Hầu hết người bệnh viêm tụy cấp thường gặp cơn đau bụng bắt đầu từ vùng thượng vị, vị trí dưới xương ức. Cơn đau tụy cấp có mức độ khá dữ dội, sau đó lan nhanh ra sau lưng. Cơn đau bụng do viêm tụy cấp ít khi khởi phát từ vùng bụng dưới.
Cơn đau bụng do viêm tụy cấp thường xuất phát từ vùng thượng vị.
2.2. Đặc điểm cơn đau tụy cấp
Cơn đau bụng do viêm tụy cấp diễn ra liên tục và mức độ nghiêm trọng sẽ tăng dần. Cơn đau tụy có tính chất xâm nhập và thường kéo dài liên tục trong nhiều ngày sau đó. Đối với trường hợp viêm tụy cấp do sỏi mật tắc nghẽn ống mật chủ, cơn đau bụng thường bắt đầu đột ngột, đau dai dẳng với cường độ mạnh trong vài phút.
Người bệnh sẽ đau hơn khi ho hoặc hít thở sâu. Việc sử dụng các thuốc giảm đau liều cao lúc này gần như không thể đẩy lùi cơn đau tụy hoàn toàn.
Đa số các trường hợp đau bụng viêm tụy cấp sẽ kèm theo cảm giác buồn nôn và bị nôn hết thức ăn. Trong thức ăn nôn ra có thể thấy dịch dạ dày, dịch mật hoặc thậm chí còn kèm theo cả máu. Điều đáng lưu ý là khác với đau thượng vị ở người bệnh đau dạ dày, ở đau tụy cấp kể cả khi người bệnh nôn ra hết thức ăn thì cơn đau bụng cũng không hề có dấu hiệu thuyên giảm.
Ở các trường hợp viêm tụy nặng, người bệnh đau bụng dữ dội kèm theo tình trạng vật vã, đổ mồ hôi, nhịp tim nhanh, hơi thở nhanh nhưng lại nông (dấu hiệu trên nghi ngờ có liên quan đến tình trạng biến chứng tràn dịch màng phổi).
3. Xử lý đúng cách trường hợp nghi ngờ viêm tụy cấp
Đối với những trường hợp nghi ngờ đau tụy cấp, người bệnh cần nhanh chóng được đưa đến bệnh viện để kịp thời cấp cứu và điều trị đúng cách.
Việc đánh giá mức độ đau tụy, viêm tụy cấp rất quan trọng. Viêm tụy cấp tiên lượng nhẹ có nguy cơ gây tử vong khoảng 1% trong khi viêm tụy cấp nặng gây nguy cơ tử vong từ 10-35%. Bác sĩ sẽ cần phải đánh giá đúng về tiên lượng nặng của ca viêm tụy cấp dựa trên các yếu tố khám lâm sàng và cận lâm sàng. Từ đó sẽ lên phương án xử trí tích cực thích hợp.
Điều trị viêm tụy cấp sẽ được thực hiện theo nguyên tắc:
– Điều trị kết hợp cả nội ngoại khoa và ngoại khoa. Bác sĩ thực hiện điều trị hồi sức nội khoa và theo dõi diễn tiến viêm tụy cấp để chỉ định can thiệp ngoại khoa kịp thời khi cần thiết.
– Để tuyến tụy nghỉ nhiều nhất có thể, tránh kích thích tụy bài tiết men tụy bằng thuốc và bằng phương pháp nuôi ăn.
– Điều trị nâng đỡ dinh dưỡng hỗ trợ toàn thân.
– Điều trị giảm đau tụy và các triệu chứng bệnh.
– Điều trị các biến chứng.
Việc điều trị viêm tụy cấp đòi hỏi nhiều yêu cầu phức tạp, cần được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn cùng sự hỗ trợ đắc lực bởi hệ thống máy móc hiện đại. Vì vậy, bạn hãy cân nhắc lựa chọn đơn vị y tế uy tín để đáp ứng tốt quá trình điều trị bệnh.
Người bệnh cần nhanh chóng thăm khám để được chỉ định xử lý viêm tụy cấp đúng cách.
4. Trường hợp viêm tụy cấp cần can thiệp ngoại khoa kịp thời
Trong các trường hợp viêm tụy cấp do sỏi, người bệnh sẽ cần thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng để gắp phần sỏi gây tắc nghẽn ống mật chủ trong vòng 72 giờ đầu hoặc trong 24-48h nếu sỏi tắc kèm theo viêm đường mật. Với các ca bệnh đau tụy cấp do sỏi túi mật hoặc sỏi bùn túi mật, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng và xem xét ra chỉ định phẫu thuật cắt túi mật trong vòng 7 ngày sau cấp cứu viêm tụy cấp nhằm ngăn chặn nguy cơ bệnh tái phát.
Ngoài ra, với những trường hợp viêm tụy cấp gây ra biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết nặng, viêm tụy gây đau hay chèn ép các cơ quan lân cận nang giả tụy lớn, nhiễm trùng nang giả tụy, vỡ nang giả tụy, viêm tụy cấp thể hoại tử nặng, áp xe tụy,… thì sẽ có chỉ định phẫu thuật để điều trị biến chứng kịp thời.
Như vậy, việc nhận biết đúng cơn đau tụy cùng các triệu chứng nghi ngờ viêm tụy cấp là rất cần thiết. Người bệnh được cấp cứu sớm, xử lý đúng cách kịp thời sẽ hạn chế các rủi ro biến chứng nguy hiểm cũng như đảm bảo kết quả điều trị thành công.
