Triệu chứng khó nuốt thức ăn là tình trạng phổ biến mà nhiều người gặp phải trong cuộc sống. Tuy nhiên, đây không chỉ là một hiện tượng bình thường do ăn quá nhanh hay nuốt phải vật cứng, mà nó có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin về các nguyên nhân có thể gây ra triệu chứng này và các phương pháp chẩn đoán hiệu quả hiện nay.
Menu xem nhanh:
1. Triệu chứng khó nuốt thức ăn là gì?
Khó nuốt (hay còn gọi là rối loạn nuốt) là tình trạng khi quá trình đưa thức ăn hoặc chất lỏng từ miệng xuống dạ dày gặp khó khăn. Điều này có thể xảy ra ở mọi giai đoạn của quá trình nuốt, từ miệng, hầu, thực quản đến dạ dày. Người bị khó nuốt thường cảm thấy thức ăn bị nghẹn lại ở cổ họng hoặc ngực, đôi khi kèm theo hiện tượng đau khi nuốt.
Triệu chứng khó nuốt thức ăn có thể biểu hiện ở các mức độ khác nhau:
– Khó nuốt nhẹ: Người bệnh chỉ gặp khó khăn khi ăn một số loại thực phẩm cứng hoặc dày.
– Khó nuốt nặng: Gặp khó khăn ngay cả khi ăn thức ăn mềm hoặc uống nước.
– Khó nuốt mạn tính: Tình trạng này kéo dài và ảnh hưởng đến việc ăn uống và sức khỏe tổng thể.
Người bị khó nuốt thường cảm thấy thức ăn bị nghẹn lại ở cổ họng hoặc ngực
2. Các nguyên nhân phổ biến gây khó nuốt thức ăn
Triệu chứng khó nuốt thức ăn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các vấn đề về cơ cấu cơ thể đến các bệnh lý liên quan đến thực quản và thần kinh. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây khó nuốt thức ăn:
2.1. Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) gây ra triệu chứng khó nuốt thức ăn
Trào ngược dạ dày thực quản là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra triệu chứng khó nuốt. Khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản thường xuyên, nó có thể gây viêm, loét thực quản hoặc làm co hẹp thực quản, từ đó dẫn đến khó nuốt. Người bệnh thường cảm thấy đau rát sau khi ăn, cùng với các triệu chứng khác như ợ nóng, ho khan hoặc khó tiêu.
Trào ngược dạ dày thực quản là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra triệu chứng khó nuốt
2.2. Triệu chứng khó nuốt thức ăn do tình trạng co thắt tâm vị
Co thắt tâm vị là tình trạng cơ vòng dưới thực quản không mở ra đúng cách để cho phép thức ăn đi vào dạ dày. Do đó, thức ăn bị mắc kẹt trong thực quản, gây ra triệu chứng khó nuốt. Co thắt tâm vị thường xảy ra từ từ và người bệnh có thể gặp khó khăn khi nuốt thức ăn rắn trước khi gặp khó khăn với thức ăn lỏng.
2.3. Bệnh lý hẹp thực quản
Hẹp thực quản là tình trạng thực quản bị co hẹp do các yếu tố như viêm nhiễm kéo dài, ung thư thực quản hoặc tổn thương do xạ trị. Tình trạng này làm cho quá trình nuốt trở nên khó khăn và đôi khi gây đau khi nuốt. Hẹp thực quản thường gặp ở người cao tuổi hoặc những người có tiền sử bệnh lý thực quản.
2.4. Một số bệnh lý thần kinh cơ
Các bệnh lý liên quan đến thần kinh cơ như bệnh Parkinson, bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis), hoặc đột quỵ có thể gây ra khó nuốt. Các tổn thương về thần kinh hoặc cơ liên quan đến quá trình nuốt sẽ làm gián đoạn khả năng điều khiển cơ vùng hầu và thực quản, gây ra triệu chứng khó nuốt.
2.5. Ung thư thực quản gây ra triệu chứng khó nuốt thức ăn
Ung thư thực quản có thể gây ra triệu chứng khó nuốt, đặc biệt là khi khối u phát triển lớn, làm hẹp đường dẫn thức ăn. Triệu chứng này thường kèm theo giảm cân không rõ nguyên nhân, đau ngực, ho khan và ợ nóng. Chẩn đoán sớm là rất quan trọng để phát hiện và điều trị kịp thời.
2.6. Nguyên nhân khác
Ngoài các nguyên nhân trên, khó nuốt thức ăn còn có thể do các tình trạng như dị ứng thực phẩm, các khối u lành tính hoặc nhiễm trùng vùng họng, viêm amidan và thậm chí là do lão hóa khiến chức năng cơ hầu suy giảm.
3. Phương pháp chẩn đoán triệu chứng khó nuốt thức ăn
Để xác định chính xác nguyên nhân gây khó nuốt, cần phải tiến hành các phương pháp chẩn đoán phù hợp. Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán hiện đại và hiệu quả hiện nay:
3.1. Nội soi thực quản
Nội soi thực quản là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất trong việc kiểm tra cấu trúc thực quản và dạ dày. Qua việc sử dụng ống nội soi mềm có gắn camera, bác sĩ có thể quan sát trực tiếp thực quản để phát hiện các tổn thương như viêm loét, khối u, hoặc hẹp thực quản.
3.2. Đo pH thực quản 24 giờ
Phương pháp đo pH thực quản 24 giờ giúp theo dõi mức độ trào ngược axit dạ dày lên thực quản trong suốt một ngày. Đây là phương pháp hiệu quả để chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày thực quản, đặc biệt đối với những trường hợp khó nuốt do GERD.
3.3. Đo áp lực thực quản (HRM)
Đo áp lực thực quản (High-Resolution Manometry – HRM) là một phương pháp hiện đại giúp đo lường và đánh giá áp lực tại các vùng khác nhau của thực quản trong quá trình nuốt. HRM giúp chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến co thắt tâm vị hoặc rối loạn nhu động thực quản – hai nguyên nhân phổ biến gây khó nuốt.
HRM là phương pháp hiện đại giúp đo lường và đánh giá áp lực tại các vùng khác nhau của thực quản trong quá trình nuốt
3.4. Chụp X-quang nuốt bari
Chụp X-quang nuốt bari là phương pháp chẩn đoán hình ảnh bằng cách sử dụng chất cản quang (bari) để hiển thị rõ hình ảnh của thực quản và dạ dày. Phương pháp này giúp phát hiện tổn thương thực quản như co hẹp, loét hoặc các khối u.
3.5. Sinh thiết
Trong một số trường hợp, nếu có nghi ngờ về ung thư thực quản hoặc các khối u, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết. Phương pháp này lấy mẫu mô thực quản để phân tích dưới kính hiển vi, giúp phát hiện các tế bào ung thư hoặc tiền ung thư.
4. Cách khắc phục và điều trị khó nuốt thức ăn
Sau khi chẩn đoán được nguyên nhân gây khó nuốt, việc điều trị sẽ tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân. Các biện pháp điều trị có thể bao gồm:
– Điều trị nội khoa: Sử dụng thuốc để điều trị các bệnh lý liên quan như GERD, viêm thực quản hoặc các bệnh lý thần kinh.
– Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được chỉ định trong các trường hợp co thắt tâm vị, hẹp thực quản hoặc khối u.
– Thay đổi chế độ ăn uống: Người bệnh nên ăn chậm, nhai kỹ và tránh các thực phẩm có thể gây kích ứng thực quản như đồ cay, chua, hoặc các chất kích thích như rượu, bia.
– Tập luyện nuốt: Đối với các trường hợp khó nuốt do rối loạn thần kinh cơ, liệu pháp luyện tập nuốt cùng với chuyên gia có thể giúp cải thiện tình trạng.
Triệu chứng khó nuốt thức ăn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ bệnh lý thực quản đến các rối loạn thần kinh. Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân thông qua các phương pháp như nội soi, đo pH thực quản hay HRM là rất quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả. Nếu bạn gặp phải triệu chứng này kéo dài, hãy thăm khám sớm để tránh các biến chứng nguy hiểm và đảm bảo chất lượng cuộc sống.
