Cường giáp là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến, đặc biệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Tuy không phải là bệnh nan y nhưng nếu không phát hiện và điều trị đúng cách, cường giáp có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho tim, xương và cả thị lực. Hiểu rõ nguyên nhân gây cường giáp, triệu chứng và hậu quả tiềm ẩn của cường giáp để việc điều trị căn bệnh này hiệu quả hơn.

1. Cường giáp là gì?

Cường giáp (tên tiếng Anh: Hyperthyroidism) là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức cần thiết, dẫn đến sản xuất dư thừa hormone tuyến giáp (T3, T4) vào máu. Sự dư thừa này gây ra rối loạn trong nhiều quá trình chuyển hóa và hoạt động của cơ thể.

Tuyến giáp là một tuyến nội tiết nằm phía trước cổ, có vai trò kiểm soát nhịp tim, nhiệt độ cơ thể, tốc độ trao đổi chất, chu kỳ kinh nguyệt, và nhiều chức năng quan trọng khác. Khi tuyến giáp hoạt động quá mức, các chức năng này bị thúc đẩy quá đà, gây ra hàng loạt rối loạn.

Cường giáp (tên tiếng Anh: Hyperthyroidism) là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức cần thiết

2. Nguyên nhân gây bệnh cường giáp

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng cường giáp, trong đó phổ biến nhất là bệnh Graves (Basedow) – một bệnh lý tự miễn:

2.1. Bệnh Graves (Basedow)

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây cường giáp, chiếm khoảng 70–90% số ca mắc. Trong bệnh này, hệ miễn dịch tạo ra kháng thể kích thích tuyến giáp sản xuất hormone quá mức. Bệnh có yếu tố di truyền và phổ biến ở phụ nữ từ 20–40 tuổi.

2.2. Bướu nhân độc hoặc bướu giáp đa nhân độc (bệnh Plummer)

Các nhân trong tuyến giáp hoạt động một cách độc lập và không chịu sự điều hòa từ tuyến yên, dẫn đến tăng tiết hormone tuyến giáp.

2.3. Viêm tuyến giáp

Một số thể viêm tuyến giáp như viêm tuyến giáp bán cấp, viêm tuyến giáp sau sinh hoặc viêm tuyến giáp tự miễn có thể làm rò rỉ hormone vào máu, gây cường giáp tạm thời.

2.4. Dùng quá nhiều i-ốt hoặc thuốc chứa hormone tuyến giáp

Việc bổ sung i-ốt quá mức, dùng thuốc điều trị suy giáp liều cao hoặc thuốc có thành phần i-ốt như amiodarone cũng có thể kích thích tuyến giáp sản xuất hormone nhiều hơn bình thường.

3. Triệu chứng bệnh cường giáp

Triệu chứng của cường giáp có thể xuất hiện âm thầm hoặc dễ nhận biết, tùy theo mức độ hoạt động của tuyến giáp và thể trạng từng người.

– Sụt cân nhanh chóng, dù vẫn ăn uống đầy đủ hoặc tăng cảm giác thèm ăn

– Hồi hộp, tim đập nhanh, có thể kèm theo loạn nhịp

– Bướu cổ: Tuyến giáp to lan tỏa, gây sưng cổ

– Dễ cáu gắt, lo lắng, bồn chồn

– Rối loạn giấc ngủ

– Rối loạn kinh nguyệt: Kinh nguyệt ít dần hoặc mất kinh ở phụ nữ

– Run tay, yếu cơ, đặc biệt ở cánh tay và đùi

– Tình trạng đổ mồ hôi nhiều, ngoài ra bị nhạy cảm với nhiệt độ cao

– Hiện tượng da mỏng, tóc khô hơn và dễ rụng

– Tăng nhu động ruột, tình trạng tiêu chảy diễn ra thường xuyên

Ở người cao tuổi, các triệu chứng có thể không điển hình, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như bệnh tim mạch hoặc tuổi già.

Triệu chứng của cường giáp có thể xuất hiện âm thầm hoặc dễ nhận biết,

4. Cẩn trọng với các biến chứng nguy hiểm của bệnh cường giáp

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, cường giáp có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng:

4.1. Biến chứng tim mạch

Cường giáp làm tim hoạt động quá mức, gây loạn nhịp, đặc biệt là rung nhĩ – một dạng rối loạn nhịp tim nguy hiểm. Người bệnh cũng có nguy cơ cao bị suy tim sung huyết.

4.2. Loãng xương

Hormon tuyến giáp quá nhiều sẽ cản trở khả năng hấp thu và chuyển hóa canxi, khiến xương yếu, dễ gãy. Nếu kéo dài, bệnh nhân có thể bị loãng xương nghiêm trọng.

4.3. Các vấn đề về mắt

Đặc biệt ở bệnh nhân Graves, có thể xuất hiện tình trạng lồi mắt, mắt đỏ, sưng, khô và nhạy cảm với ánh sáng. Trường hợp nặng có thể gây tổn thương thị lực hoặc thậm chí mù lòa nếu không điều trị.

4.4. Bệnh lý về da

Một số người có thể xuất hiện hiện tượng da dày, tấy đỏ và phù nề, đặc biệt là ở vùng chân và bàn chân (bệnh da niêm ở người Basedow).

4.5. Cơn bão giáp (Thyroid Storm)

Đây là biến chứng cấp tính, hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Người bệnh có thể sốt cao, tim đập nhanh, huyết áp tăng vọt, thậm chí hôn mê và tử vong nếu không được xử lý kịp thời.

5. Chẩn đoán và điều trị cường giáp

5.1. Chẩn đoán cường giáp: Phát hiện sớm để điều trị kịp thời

Cường giáp là bệnh lý nội tiết có tiến triển âm thầm nhưng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe nếu không được phát hiện sớm. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ như tim đập nhanh, sút cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài, người bệnh nên đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, tránh để bệnh biến chứng nặng nề. Việc chẩn đoán cường giáp hiện nay dựa trên các phương pháp hiện đại như khám lâm sàng, siêu âm hoặc xạ hình tuyến giáp nhằm đánh giá tình trạng hoạt động và cấu trúc của tuyến này.

Ngoài ra, xét nghiệm máu giữ vai trò quan trọng trong việc định lượng hormone TSH, T3, T4 để xác định mức độ hoạt động của tuyến giáp. Trong cường giáp, T3 và T4 thường tăng cao, còn TSH giảm thấp. Trường hợp nghi ngờ bệnh Basedow, các bác sĩ sẽ kiểm tra thêm kháng thể TRAb – dương tính trong 80–90% trường hợp.

Chẩn đoán cường giáp: Phát hiện sớm để điều trị kịp thời

5.2. 3 phương pháp điều trị cường giáp phổ biến hiện nay

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng cụ thể của từng người, bác sĩ sẽ chỉ định một trong ba phương pháp điều trị chính: dùng thuốc, điều trị bằng iod phóng xạ hoặc phẫu thuật tuyến giáp. Với những trường hợp phát hiện sớm, điều trị nội khoa bằng thuốc kháng giáp và thuốc chẹn beta có thể giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả. Người bệnh cần duy trì thuốc liên tục từ 12 đến 18 tháng dưới sự giám sát y tế, không tự ý dừng thuốc ngay cả khi triệu chứng cải thiện. Khi thuốc không còn hiệu quả hoặc bệnh tái phát, iod phóng xạ là lựa chọn thay thế giúp phá hủy mô tuyến giáp hoạt động quá mức, tuy nhiên không phù hợp với phụ nữ mang thai hoặc cho con bú.

Cuối cùng, nếu người bệnh có bướu lớn, tái phát nhiều lần hoặc đang trong thai kỳ nhưng không dùng được thuốc, phẫu thuật cắt tuyến giáp sẽ được chỉ định. Sau phẫu thuật hoặc điều trị phóng xạ, nhiều bệnh nhân có thể chuyển sang suy giáp và cần bổ sung hormone tuyến giáp mỗi ngày để duy trì chức năng chuyển hóa bình thường của cơ thể.

Trên đây là nguyên nhân gây cường giáp, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị. Nếu bạn thấy mình sụt cân bất thường, tim đập nhanh, run tay, hoặc xuất hiện bướu cổ, đừng chần chừ đi khám chuyên khoa nội tiết để được chẩn đoán chính xác. Thăm khám định kỳ và làm các xét nghiệm hormon tuyến giáp định kỳ sẽ giúp bạn theo dõi sức khỏe hiệu quả và phòng tránh những biến chứng nguy hiểm của cường giáp.