Menu xem nhanh:
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD – Gastroesophageal Reflux Disease) là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến. Đây là hiện tượng dịch dạ dày, bao gồm axit và enzym tiêu hóa, trào ngược lên thực quản, khiến người bệnh xuất các triệu chứng khó chịu như ợ nóng, đau ngực và khó nuốt. GERD có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ trình bày các phân độ trào ngược dạ dày thực quản và các phương pháp điều trị hiệu quả.
1. Các phân độ trào ngược dạ dày thực quản
GERD được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, từ mức độ triệu chứng đến sự tổn thương thực quản quan sát được qua nội soi. Dưới đây là các phân độ chính của GERD:
1.1 Phân độ trào ngược dạ dày thực quản dựa trên triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng lâm sàng của GERD có thể biến đổi từ nhẹ đến nặng. Dựa trên tần suất và mức độ triệu chứng, GERD có thể được chia thành 3 giai đoạn:
– Giai đoạn nhẹ: Bệnh nhân chỉ thỉnh thoảng có triệu chứng ợ nóng và trào ngược , không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
– Giai đoạn trung bình: Triệu chứng xảy ra thường xuyên hơn, có thể gây ra khó ngủ hoặc khó khăn trong hoạt động hàng ngày.
– Giai đoạn nặng: Triệu chứng xuất hiện hàng ngày và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, có thể kèm theo biến chứng như viêm thực quản, loét thực quản, hoặc hẹp thực quản.
1.2 Phân độ trào ngược dạ dày thực quản dựa trên nội soi thực quản
Một phương pháp phân loại khác dựa trên hình ảnh nội soi thực quản, được chia thành các độ sau:
– Độ A: Có một hoặc nhiều tổn thương nhỏ trên niêm mạc thực quản, kích thước không quá 5mm.
– Độ B: Có một hoặc nhiều tổn thương lớn hơn 5mm, nhưng không lan rộng ra toàn bộ chu vi thực quản.
– Độ C: Tổn thương lan rộng và chiếm ít nhất 75% chu vi thực quản, nhưng chưa gây hẹp thực quản.
– Độ D: Tổn thương lan rộng và gây hẹp thực quản, có thể dẫn đến biến chứng nặng như Barrett thực quản hoặc ung thư thực quản.
Có 2 cách chia phân độ của trào ngược dạ dày thực quản.
2. Chẩn đoán trào ngược
Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản (GERD) bao gồm việc kết hợp các phương pháp lâm sàng và cận lâm sàng để xác định chính xác bệnh lý và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Đầu tiên các bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh sử bao gồm:
– Các triệu chứng đặc trưng của GERD như ợ nóng, ợ chua, đau ngực, khó nuốt hoặc cảm giác có khối u trong cổ họng.
– Tần suất và thời gian xuất hiện triệu chứng cũng rất quan trọng.
Sau đó các sĩ sẽ thăm khám vùng bụng và ngực để tìm các dấu hiệu có thể liên quan đến GERD và chỉ định các phương pháp cận lâm sàng phù hợp:
2.1 Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng là phương pháp quan trọng chẩn đoán phân độ trào ngược dạ dày thực quản
– Mục đích: Quan sát trực tiếp niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng để phát hiện các tổn thương như viêm, loét, hẹp thực quản hoặc Barrett thực quản.
– Tiến hành: Một ống nội soi mềm, có gắn camera sẽ được đưa qua miệng xuống thực quản và dạ dày để quan sát và chụp ảnh. Trong quá trình nội soi, các bác sĩ có thể lấy mẫu sinh thiết nếu cần thiết.
2.2 Đo pH thực quản 24 giờ – Chẩn đoán phân độ trào ngược dạ dày thực quản dựa vào mức độ trào ngược
– Mục đích: Đo lường lượng axit trào ngược từ dạ dày lên thực quản trong vòng 24 giờ để xác định tần suất và mức độ trào ngược.
– Tiến hành: Một ống thông mỏng được đưa qua mũi xuống thực quản để đo pH. Bệnh nhân sẽ đeo thiết bị đo này trong 24 giờ và ghi lại các hoạt động hàng ngày cũng như triệu chứng gặp phải.
Đo pH thực quản 24 giờ là một trong những phương pháp chẩn đoán mức độ trào ngược.
2.3 Đo áp lực thực quản
– Mục đích: Đánh giá chức năng cơ vòng thực quản dưới (LES) và sự phối hợp hoạt động của thực quản.
– Tiến hành: Một ống thông mỏng được đưa qua mũi xuống thực quản để đo áp lực ở các điểm khác nhau trong thực quản khi nuốt.
2.4 Chụp X-quang thực quản – dạ dày
– Mục đích: Đánh giá hình dạng và chuyển động của thực quản, dạ dày và tá tràng.
– Tiến hành: Bệnh nhân sẽ uống một chất cản quang (barium) để làm nổi bật đường tiêu hóa trên phim X-quang.
2.5 Test PPI (Proton Pump Inhibitor)
– Mục đích: Xác định xem triệu chứng có giảm khi sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI) không. Đây là một phương pháp chẩn đoán nhanh và ít xâm lấn.
– Tiến hành: Bệnh nhân sẽ được kê đơn PPI trong một thời gian ngắn (thường là 2 tuần). Nếu triệu chứng giảm đáng kể, khả năng cao là bệnh nhân mắc GERD.
2.6 Các phương pháp chẩn đoán trào ngược khác
– Test độ nhạy cảm của thực quản: Được thực hiện bằng cách đặt một ống thông nhỏ vào thực quản để kích thích bằng axit hoặc nhiệt độ, nhằm đánh giá mức độ nhạy cảm của thực quản đối với trào ngược.
– Cộng hưởng từ (MRI): Được sử dụng trong một số trường hợp đặc biệt để đánh giá cấu trúc và chức năng của thực quản và dạ dày.
Bệnh viện ĐKQT Thu Cúc luôn tiên phong trong việc ứng dụng các kỹ thuật tân tiến vào chẩn đoán. Hiện tại Thu Cúc TCI là một trong số ít cơ sở y tế tại miền Bắc triển khai dịch vụ đo pH thực quản 24 giờ và đo HRM thực quản độ phân giải cao với thiết bị được nhập khẩu từ Mỹ. Bên cạnh đó, các kỹ thuật khác như nội soi hiện đại như NBI, MCU; chụp X-quang kỹ thuật số; chụp MRI nguyên lý H2… cũng vô cùng hiện, hỗ trợ đắc lực trong quá trình thăm khám và chẩn đoán của các bác sĩ. Nhờ đó đã phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả nhiều trường hợp bị trào ngược dạ dày – thực quản cũng như các bệnh lý khác.
3. Các phương pháp chủ yếu điều trị trào ngược dạ dày thực quản
Điều trị GERD thường bao gồm sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, dùng thuốc và trong một số trường hợp, can thiệp phẫu thuật. Dưới đây là các phương pháp điều trị trào ngược chủ yếu:
3.1 Thay đổi lối sống và xây dựng chế độ ăn uống phù hợp
Các biện pháp thay đổi lối sống giúp cải thiện tình trạng trào ngược gồm:
– Giảm cân nếu thừa cân
– Nghỉ ngơi sau khi ăn, tránh nằm ngay; nâng cao đầu giường khi ngủ.
– Tránh các thực phẩm gây kích thích như cà phê, rượu, sôcôla, thực phẩm chiên xào, và đồ ăn cay nóng.
– Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ăn ít bữa lớn.
Tùy theo mức độ trào ngược mà các bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
3.2 Dùng thuốc
Tùy từng trường hợp, bệnh nhân có thể được bác sĩ kê một số loại thuốc để cải thiện tình trạng trào ngược như thuốc kháng axit, thuốc chẹn H2, thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc tăng cường nhu động… Bệnh nhân cần tuân thủ đơn thuốc của bác sĩ, kết hợp với duy trì lối sống lành mạnh.
3.3 Can thiệp phẫu thuật
Khi các phương pháp điều trị bằng thuốc không hiệu quả hoặc bệnh nhân không muốn dùng thuốc lâu dài, phẫu thuật có thể được xem xét.
GERD là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ các phân độ của GERD và các phương pháp điều trị là cần thiết để quản lý và điều trị bệnh hiệu quả. Thực hiện lối sống tích cực, dùng thuốc theo chỉ định và can thiệp phẫu thuật trong trường hợp cần thiết đều là những biện pháp có thể giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Đồng thời, các biện pháp phòng ngừa cũng rất quan trọng để giảm nguy cơ mắc GERD và ngăn ngừa tái phát.
