Đối với bệnh nhân đột quỵ(hay còn gọi là tai biến mạch máu não), trước khi được đưa đến các cơ sở y tế để điều trị, việc sơ cứu tại chỗ cho người đột quỵ cũng rất quan trọng. Nếu được sơ cứu đúng cách và kịp thời có thể hỗ trợ đảm bảo an toàn trong thời điểm bệnh nhân chưa nhận được sự cấp cứu từ nhân viên y tế.
Menu xem nhanh:
1. Khái niệm đột quỵ(tai biến mạch máu não) là gì?
Đột quỵ(tai biến mạch máu não) xuất hiện đột ngột khi dòng máu lưu thông đến não bị tắc nghẽn hoặc chảy máu trong não với 2 loại chính như sau:
– Đột quỵ xuất huyết não: xảy ra bởi mạch máu trong não bị vỡ dẫn tới máu chảy ra ngoài thành mạch và lan đến nhu mô não, não thất hoặc khoang dưới nhện…
– Đột quỵ nhồi máu não hay đột quỵ thiếu máu não cục bộ: xảy ra bởi một phần hoặc một nhánh mạch máu não bị tắc nghẽn khiến khu vực não mà nhánh này cung cấp máu và oxy không đến dẫn tới hoại tử tế bào não.
Chỉ trong thời gian ngắn khoảng một vài phút, nếu không có máu, oxy và chất dinh dưỡng thiết yếu đến não có thể khiến các tế bào não chết dần. Một khi tế bào não chết quá nhiều, có thể để lại những di chứng tàn tật cả đời hoặc tử vong nhanh chóng.
Trung bình có khoảng 1,9 triệu nơ-ron thần kinh chết/ 1 phút nếu không kịp thời phát hiện, sơ cứu và điều trị cho bệnh nhân đột quỵ. Thời điểm “vàng” cấp cứu đột quỵ là khoảng 3,5 – 4 giờ đầu tiên sau khi triệu chứng bệnh xuất hiện.
Đây là tình trạng cấp cứu nên nếu có thể cần điều trị càng sớm càng tốt, điều này sẽ giảm thiểu tối đa những tổn thương đến tế bào não. Đồng thời, bệnh nhân đột quỵ não bởi huyết khối cần được điều trị trong khoảng một vài giờ đầu khi có triệu chứng bệnh đầu tiên.
2. Hướng dẫn sơ cứu nhanh chóng cho người bệnh đột quỵ não
Để có thể sơ cứu đúng cách và hỗ trợ người bệnh đột quỵ thoát khỏi nguy hiểm, bạn cần nắm được những dấu hiệu thường gặp của bệnh đột quỵ để nhanh chóng xử lý khi xảy ra. Dưới đây là cách để bạn nhận diện sớm và sơ cứu đột quỵ cần biết:
2.1 Hai nguyên tắc phát hiện sớm để sơ cứu tại chỗ cho người bệnh đột quỵ
Hiện nay, có 2 quy tắc nhận diện sớm dấu hiệu đột quỵ và sơ cứu nhanh chóng bao gồm: quy tắc FAST và quy tắc BEFAST. Quy tắc FAST như sau:
Quy tắc FAST trong đánh giá và chẩn đoán dấu hiệu đột quỵ
Đây là quy tắc giúp người thân và những người xung quanh nhận diện biểu hiện lâm sàng của đột quỵ nhanh chóng. Khi thấy một trong những dấu hiệu này, bạn cần ngay lập tức xử lý, đánh giá tình trạng bệnh nhân và gọi cấp cứu để nhanh chóng cứu sống họ.
Quy tắc BEFAST như sau:
Quy tắc BEFAST trong đánh giá và chẩn đoán dấu hiệu đột quỵ
Tương tự như quy tắc FAST, BEFAST cũng giúp người bệnh phát hiện sớm dấu hiệu đột quỵ so với các bệnh lý khác. Đồng thời, quy tắc này nhấn mạnh sự cấp tính trong sơ cứu và điều trị bệnh đột quỵ.
2.2 Hướng dẫn cách sơ cứu tại chỗ cho người bệnh đột quỵ
Lưu ý quan trọng: Ngay khi thấy dấu hiệu đột quỵ cần ngay lập tức gọi cấp cứu và tìm người trợ giúp. Trong thời gian chờ đợi xe cấp cứu đến, cần theo dõi kĩ những bất thường hay thay đổi trạng thái của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân có dấu hiệu suy giảm ý thức hay nôn mửa, cần đưa bệnh nhân chuyển thành tư thế nằm.
Tư thế hồi sức cấp cứu đột quỵ hay tư thế nằm nghiêng an toàn có tác dụng bảo vệ đường thở cho bệnh nhân từ đó có thể đảm bảo sự an toàn cho bệnh nhân. Bởi trong trạng thái nằm ngửa, khi bệnh nhân hôn mê có thể dẫn tới nhiều tình trạng nguy hiểm như: lưỡi tụt xuống họng, cản trở hoặc bít tắc đường thở…
Đặc biệt, nếu bệnh nhân bị nôn khi đang nằm ngửa hoặc ý thức đang mơ hồ không tỉnh táo hoàn toàn có thể hít các chất nôn vào phổi dẫn tới bít tắc đường thở hoặc suy hô hấp nghiêm trọng. Bởi vậy tư thế nằm nghiêng có thể giúp chất nôn dễ dàng đào thải ra ngoài.
Khi sơ cứu tại chỗ cho người bệnh đột quỵ cần phân biệt 2 tình trạng như sau:
Trường hợp 1: Bệnh nhân bất tỉnh, ý thức mơ hồ nhưng còn thở bình thường
– Đặt bệnh nhân nằm nghiêng hoặc nằm ngửa phù hợp với tình trạng bệnh nhân, cần lưu ý theo dõi kĩ đặt bệnh nhân nằm ngửa
– Nếu bệnh nhân nôn mửa hoặc có biểu hiện khó thở hãy ngay lập tức chuyển bệnh nhân sang tư thế nằm nghiêng để tránh bệnh nhân bị sặc hay đưa chất nôn vào đường hô hấp
– Tháo lỏng quần áo và lấy dị vật, chất nôn hay nước dãi ra khỏi đường thở của bệnh nhân
– Lập tức gọi xe cấp cứu đưa bệnh nhân đến bệnh viện.
Ngay lập tức đưa người bệnh đột quỵ đi cấp cứu hoặc gọi xe cấp cứu
Trường hợp 2: Bệnh nhân còn tỉnh táo
– Hỗ trợ bệnh nhân nằm ở tư thế thoải mái nhất và liên tục theo dõi những bất thường hay phản ứng lạ của bệnh nhân
– Đưa bệnh nhân đi cấp cứu tại cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.
Nếu thực hiện sơ cứu đột quỵ đột quỵ tại chỗ, người thân lưu ý tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn/uống/ sử dụng thuốc hay bất kì thứ gì; đặc biệt khi ý thức bệnh nhân mơ hồ. Không cạo gió, chích đầu ngón tay/chân, bấm huyệt… cho bệnh nhân để tránh làm mất thời gian “vàng” cấp cứu.
2.3 Những biến chứng nguy hiểm có thể xảy đến nếu bệnh nhân đột quỵ không được sơ cấp cứu kịp thời
Tùy theo mức độ vùng não bị thương tổn mà người bệnh sẽ gặp di chứng nặng hay nhẹ khác nhau:
– Liệt nửa người, liệt các chi ảnh hưởng tới khả năng vận động
– Nhận thức rối loạn: đờ đẫn, thiếu tỉnh táo, mất trí nhớ, trí tuệ kém…
– Ngôn ngữ rối loạn nên khó biểu đạt lời nói, nói lắp, nói ngọng hoặc nói không rõ chữ
– Thị giác kém một bên hoặc cả hai bên, có thể bị mù
– Đại tiện hoặc tiểu tiện khó có thể tự chủ được.
Những biến chứng của đột quỵ có ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe, tài chính và tinh thần của bệnh nhân, gia đình hay xã hội. Do đó, sơ cứu tại chỗ cho người đột quỵ được xem là một bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe và mạng sống cho bệnh nhân.
