Viêm mũi xoang dị ứng là tình trạng viêm niêm mạc mũi xoang do phản ứng quá mẫn với các dị nguyên trong môi trường. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như nghẹt mũi, chảy mũi nhiều, hắt hơi, ngứa mũi và có thể dẫn đến các biến chứng nếu không được phát hiện và trị bệnh hiệu quả. Cùng TCI tìm hiểu về bệnh lý này để hiểu rõ hơn cũng như trang bị thêm cho mình các biện pháp giúp người bệnh kiểm soát tình trạng và ngăn ngừa các nguy cơ xấu do bệnh có thể xảy ra.
Menu xem nhanh:
1. Tổng quan bệnh lý
1.1. Định nghĩa và cơ chế bệnh sinh
Viêm mũi xoang dị ứng là tình trạng viêm niêm mạc mũi xoang do phản ứng miễn dịch quá mức khi cơ thể tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, nấm mốc, lông động vật hoặc các chất gây dị ứng khác. Khi tiếp xúc với dị nguyên, cơ thể người bệnh sẽ sản xuất kháng thể IgE, từ đó kích hoạt quá trình giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác gây viêm. Quá trình này dẫn đến sưng nề niêm mạc mũi xoang, tăng tiết dịch nhầy và xuất hiện các triệu chứng dị ứng đặc trưng.
Cẩn trọng trước những dị nguyên từ môi trường
Cần phân biệt bệnh lý này với viêm mũi xoang cấp tính do nhiễm trùng. Nếu như viêm mũi xoang do nhiễm trùng thường có dịch mũi đục hoặc vàng xanh, thì trong viêm mũi xoang dị ứng, dịch mũi thường trong và loãng. Bệnh có thể xảy ra theo mùa (thường liên quan đến phấn hoa) hoặc quanh năm (thường do dị ứng với bụi nhà, lông vật nuôi).
1.2. Các yếu tố nguy cơ
Nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh, trong đó yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng. Người có tiền sử gia đình mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm da dị ứng hoặc chàm có nguy cơ mắc viêm mũi xoang dị ứng cao hơn. Ngoài ra, những người sống trong môi trường có nhiều dị nguyên như khu vực nhiều bụi, ẩm mốc hoặc tiếp xúc thường xuyên với lông động vật cũng tăng khả năng mắc bệnh.
Các yếu tố môi trường như ô nhiễm không khí, khói thuốc lá, thay đổi thời tiết đột ngột cũng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc viêm mũi xoang dị ứng đang ngày càng gia tăng ở các thành phố lớn, nơi có mức độ ô nhiễm không khí cao.
2. Dấu hiệu và các biến chứng từ viêm mũi xoang dị ứng
2.1. Triệu chứng đặc trưng của viêm mũi xoang dị ứng
Người bệnh mũi xoang dị ứng thường xuất hiện các triệu chứng điển hình như:
– Nghẹt mũi kéo dài
– Dễ phải thở bằng miệng, đặc biệt vào ban đêm.
– Chất lượng giấc ngủ kém
– Chảy mũi nhiều với dịch mũi trong, loãng.
– Hắt hơi từng cơn, đặc biệt vào buổi sáng khi vừa thức dậy hoặc khi tiếp xúc với dị nguyên.
– Ngứa mũi có thể kèm ngứa họng, ngứa mắt. Đây là triệu chứng đặc trưng giúp phân biệt với viêm mũi xoang do nguyên nhân khác.
– Có thể bị giảm hoặc mất khứu giác do niêm mạc mũi sưng phù, cản trở dòng không khí đến vùng khứu giác.
Bệnh mang đến nhiều triệu chứng khó chịu kéo dài, ảnh hưởng đến cuộc sống người bệnh
2.2. Các biến chứng bệnh
Khi không được điều trị đúng cách, viêm mũi xoang dị ứng có thể dẫn đến nhiều biến chứng.
– Viêm tai giữa là một trong những biến chứng phổ biến, đặc biệt ở trẻ em, do sự lan rộng của viêm nhiễm qua vòi nhĩ. Biến chứng này có thể gây đau tai, ù tai và thậm chí dẫn đến giảm thính lực nếu không được điều trị kịp thời.
– Viêm xoang mạn tính với tình trạng viêm niêm mạc xoang kéo dài trên 12 tuần là hậu quả thường gặp của mũi xoang dị ứng không được kiểm soát tốt. Tình trạng này gây đau nhức vùng mặt, đặc biệt khi cúi đầu hoặc thay đổi tư thế.
– Polyp mũi xoang có thể phát triển do tình trạng viêm mạn tính, gây tắc nghẽn đường thở và làm nặng thêm các triệu chứng. Trường hợp polyp nặng thì bác sĩ có thể cần can thiệp phẫu thuật để điều trị.
– Hen phế quản có mối liên hệ chặt chẽ với viêm mũi xoang dị ứng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhiều người bệnh viêm mũi xoang dị ứng có nguy cơ phát triển hen phế quản. Đây là hệ quả của mối liên quan giữa đường hô hấp trên và dưới.
– Ngoài ra, bệnh còn có thể gây rối loạn giấc ngủ kéo dài do nghẹt mũi và khó thở ban đêm, dẫn đến mệt mỏi, giảm khả năng tập trung và suy giảm hiệu suất học tập, làm việc. Đây là một trong những lý do chính khiến chất lượng cuộc sống của người bệnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
3. Chẩn đoán và điều trị
3.1. Các phương pháp chẩn đoán
Chẩn đoán viêm mũi xoang dị ứng dựa trên việc kết hợp thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.
– Bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, quan sát niêm mạc mũi bằng ống nội soi mũi xoang để đánh giá tình trạng niêm mạc. Khi bị bệnh, niêm mạc mũi thường có màu nhợt hoặc tím nhạt, khác với màu đỏ trong viêm mũi xoang do nhiễm trùng.
– Xét nghiệm dị ứng da (Skin Prick Test) là phương pháp giúp xác định các dị nguyên cụ thể gây ra phản ứng dị ứng. Bác sĩ sẽ đưa một lượng nhỏ dị nguyên vào da và theo dõi phản ứng. Kết quả dương tính khi xuất hiện sẩn đỏ tại vị trí thử nghiệm.
– Xét nghiệm máu đánh giá nồng độ IgE đặc hiệu hoặc tổng IgE, cũng như tình trạng tăng bạch cầu ái toan. Tăng IgE đặc hiệu với một dị nguyên cụ thể là bằng chứng cho thấy cơ thể đã nhạy cảm với dị nguyên đó.
– Chẩn đoán hình ảnh như X-quang, CT scan xoang giúp đánh giá mức độ viêm, tình trạng tắc nghẽn và loại trừ các biến chứng. CT scan đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá chi tiết cấu trúc xoang và mức độ lan rộng của viêm nhiễm.
3.2. Phương pháp điều trị
Điều trị viêm mũi xoang dị ứng cần kết hợp nhiều biện pháp, bao gồm dùng thuốc điều trị phù hợp cho bệnh mũi xoang dị ứng, việc thay đổi lối sống và trong một số trường hợp có thể cần xem xét can thiệp phẫu thuật.
– Thuốc kháng histamine đường uống hoặc xịt mũi giúp kiểm soát các triệu chứng dị ứng như hắt hơi, ngứa mũi và chảy nước mắt.
– Corticosteroid xịt mũi là phương pháp điều trị hiệu quả để giảm viêm và phù nề niêm mạc, giúp cải thiện lưu thông khí và dẫn lưu dịch. Thuốc này an toàn khi sử dụng đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ.
– Rửa mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý giúp làm sạch dị nguyên và dịch nhầy, cải thiện lưu thông khí. Đây là phương pháp đơn giản, an toàn và hiệu quả mà người bệnh có thể thực hiện tại nhà hàng ngày.
– Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu (tiêm giảm mẫn cảm) là phương pháp điều trị căn nguyên, giúp cơ thể dần thích nghi với dị nguyên. Phương pháp này có thể được áp dụng khi đã xác định được dị nguyên gây bệnh và các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả như mong đợi.
Phẫu thuật nội soi chỉ được chỉ định trong trường hợp có biến chứng nặng như polyp mũi lớn, tắc nghẽn hoàn toàn, không đáp ứng với điều trị nội khoa. Phẫu thuật giúp mở rộng lỗ thông xoang, cải thiện lưu thông khí và dẫn lưu dịch, từ đó giảm các triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.
Bệnh mũi xoang dị ứng trong một số trường hợp có thể cần can thiệp phẫu thuật
4. Phòng ngừa và quản lý bệnh
4.1. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả
Phòng ngừa mũi xoang dị ứng chủ yếu dựa vào việc tránh tiếp xúc với dị nguyên gây bệnh và tăng cường sức đề kháng. Người bệnh nên duy trì môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng, giảm thiểu bụi bẩn và các tác nhân gây dị ứng.
– Vệ sinh nhà cửa thường xuyên, đặc biệt là phòng ngủ, giặt ga trải giường, gối ít nhất mỗi tuần một lần bằng nước nóng để tiêu diệt ve bụi nhà.
– Sử dụng máy lọc không khí trong nhà có bộ lọc HEPA sẽ hiệu quả hơn trong việc loại bỏ các hạt nhỏ gây dị ứng.
– Kiểm soát độ ẩm trong nhà ở mức phù hợp (30-50%) để hạn chế sự phát triển của nấm mốc. Nếu môi trường quá ẩm, nên sử dụng máy hút ẩm, đặc biệt là trong phòng tắm và bếp nơi độ ẩm thường cao hơn.
4.2. Chế độ sinh hoạt dành cho người bị viêm mũi xoang dị ứng
Người mắc viêm mũi xoang dị ứng nên duy trì lối sống lành mạnh:
– Chế độ ăn cân bằng, giàu vitamin C, D và các khoáng chất thiết yếu để tăng cường hệ miễn dịch.
– Bổ sung đủ nước, hạn chế đồ uống có cồn và caffeine giúp giữ niêm mạc mũi đủ ẩm, tránh khô và kích ứng.
– Tập thể dục đều đặn với cường độ vừa phải giúp tăng cường sức đề kháng và cải thiện chức năng hô hấp. Tuy nhiên, nên tránh tập luyện ngoài trời trong thời điểm nồng độ phấn hoa cao hoặc khi chất lượng không khí kém.
– Khi ra ngoài trong những ngày có chỉ số ô nhiễm không khí cao hoặc mùa phấn hoa, nên đeo khẩu trang lọc không khí để giảm tiếp xúc với dị nguyên. Sau khi về nhà, nên thay quần áo và tắm rửa để loại bỏ dị nguyên bám trên cơ thể.
– Theo dõi và ghi nhận các triệu chứng cũng như yếu tố kích phát để chủ động phòng tránh và điều chỉnh thuốc kịp thời. Người bệnh nên thăm khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ nếu cần.
Nhìn chung, viêm mũi xoang dị ứng là bệnh lý phổ biến nhưng không nên xem nhẹ vì những biến chứng lâu dài có thể xảy ra. Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ, người bệnh nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để lại những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.
