Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ não xảy ra khi nguồn máu lên não bị tắc nghẽn. Đây là bệnh lý nguy hiểm vì có nguy cơ tử vong cao. Do đó việc nhận biết triệu chứng tai biến mạch máu não để xử lý kịp thời là vô cùng cần thiết.
Menu xem nhanh:
1. Đột quỵ não là gì?
1.1 Thế nào là đột quỵ não?
Đột quỵ não là yếu tố nguy cơ gây tử vong xếp thứ 2 tại Việt Nam và thuộc top 10 thế giới (theo thống kê của WHO). Đột quỵ não là tình trạng mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ đột ngột mà không xuất phát từ chấn thương sọ não.
Khi các mao mạch bị vỡ hoặc tắc nghẽn, các tế bào não thiếu oxy và dưỡng chất nên bắt đầu suy yếu. Thời gian càng lâu đồng nghĩa tế bào não chết càng nhiều, khiến bệnh nhân bị tổn thương nặng và có thể tử vong bất cứ lúc nào. Nếu được cấp cứu kịp thời, bệnh nhân có thể gặp một số biến chứng nghiêm trọng như tê liệt tay chân, liệt nửa người, không thể giao tiếp.
1.2 Đột quỵ não có những dạng nào?
Tai biến mạch máu não thường được chia thành 2 nhóm: tai biến mạch máu não do thiếu máu não và tai biến mạch máu não do xuất huyết não.
– Nguyên nhân do thiếu máu não
Có đến gần 80% các ca đột quỵ não là do thiếu máu cục bộ. Hậu quả là lưu lượng máu lên não giảm hoặc tắc nghẽn khiến lượng máu đi nuôi tế bào não không đủ, làm cho tế bào não hoại tử. Trong vòng 4 tiếng kể từ khi xuất hiện triệu chứng tai biến, nếu không được cấp cứu sẽ dẫn đến tử vong.
– Nguyên nhân do xuất huyết não
Xuất huyết não là tình trạng máu tràn vào mô não gây phù não và tăng áp lực lên các mô xung quanh. Kết quả là các tế bào não sẽ dần chết đi và gây vỡ mạch não. Với trường hợp tai biến do xuất huyết não, bệnh nhân cần được cấp cứu nhanh và kịp thời. Vì chỉ trong vài phút người bệnh có thể tử vong. Đây cũng là nguyên nhân khiến tỷ lệ người bệnh tử vong do xuất huyết não cao hơn nhiều lần so với các trường hợp tai biến khác.
2. Các triệu chứng tai biến mạch máu não cần lưu tâm
2.1. Triệu chứng tai biến mạch máu não – khuôn mặt buồn rầu, một bên mặt bị méo
Đây là triệu chứng biểu hiện trên khuôn mặt trước khi tai biến diễn ra. Lượng oxy trong máu cung cấp cho não giảm xuống gây tổn thương hệ thần kinh và ảnh hưởng đến cơ mặt. Do đó khi khuôn mặt trở nên buồn rầu, một nửa mặt bị liệt và không thể cử động thì hãy cẩn trọng.
Để kiểm tra người đó có dấu hiệu bị đột quỵ hay không, hãy yêu cầu bệnh nhân cười. Nếu nụ cười bị lõm một phần, một bên mặt xệ xuống thì đó là dấu hiệu của bệnh.
Méo một phần mặt hoặc nửa khuôn mặt là một trong những dấu hiệu cảnh báo đột quỵ não
2.2. Khả năng cử động của cánh tay giảm dần là triệu chứng tai biến mạch máu não
Máu lên não không đủ làm cho khả năng vận động bị thuyên giảm đặc biệt là phần cánh tay bị ảnh hưởng nhiều. Người bệnh cảm thấy cánh tay bị tê, cử động bị hạn chế. Khi giơ hai tay lên cao, một tay không thể giơ lên hoặc rũ thõng xuống thì đó có thể là triệu chứng của tai biến.
2.3. Thị lực suy giảm là triệu chứng của đột quỵ não
Triệu chứng này khá nguy hiểm vì người ngoài không thể phát hiện được. Vì thế người bệnh cần báo ngay cho người thân khi thấy khả năng nhìn có sự thay đổi.
2.4. Nói lắp, khó nói chuyện
Trước khi tai biến xảy ra, những cục máu đông cản trở quá trình lưu thông của máu cho một phần não bộ – nơi có nhiệm vụ điều khiển việc giao tiếp, khả năng nói. Vì vậy người bệnh sẽ gặp khó khăn khi nói câu dài, nói lắp và nói không rõ lời.
2.5. Một phần trên cơ thể bị yếu, không thể cử động
Sau khi bị tê liệt một cánh tay, người bệnh có thể bị tê liệt một phần trên cơ thể thậm chí là nửa người. Một số bộ phận không thể cử động dù đã cố gắng hết sức. Tình trạng này kéo dài mà không được can thiệp có thể gây ra hậu quả liệt toàn thân vĩnh viễn.
2.6. Hoa mắt, chóng mặt cũng là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ não
Hoa mắt, chóng mặt, xây xẩm mặt mày, đầu óc quay cuồng là biểu hiện của thiếu máu lên não. Đây là triệu chứng tai biến xảy ra ở hầu hết bệnh nhân nhưng thường bị bỏ qua.
Đừng chủ quan khi bị hoa mắt, chóng mặt vì đây cũng là triệu chứng của đột quỵ não
2.7. Nấc cụt
Triệu chứng này khá phổ biến nhưng rất ít người để tâm vì cho rằng chỉ là cơn nấc bình thường. Tuy nhiên đây là một trong những cảnh báo trước của bệnh phổ biến và thường gặp ở phụ nữ.
2.8. Đau đầu
Thiếu oxy lên não khiến bệnh nhân đau đầu dữ dội hoặc đau từng cơn. Nhiều người bị cơn đau nghiêm trọng và cảm giác đau đến mức nổ tung đầu. Mức độ đau ngày càng nặng hơn và cơn đau xuất hiện nhiều hơn.
3. Một số lưu ý khi phát hiện tai biến mạch máu não
Nguyên tắc quan trọng để điều trị đột quỵ não là cấp cứu nhanh chóng và can thiệp sớm nhằm hạn chế biến chứng cũng như giảm nguy cơ tử vong. Khi nhận thấy bất kỳ triệu chứng tai biến mạch máu não nào thì cần lập tức gọi xe cấp cứu. Bởi vì khi đột quỵ não xảy ra thì thời gian có thể cứu được bệnh nhân được tính bằng từng giây, từng phút.
Trong lúc chờ xe cấp cứu, người nhà có thể thực hiện một số cách sơ cứu như sau:
– Quan sát các biểu hiện để cung cấp thông tin cho y bác sĩ. Những thông tin này rất có ích trong việc điều trị tai biến.
– Để bệnh nhân nằm ở nơi thoáng mát, kê cao đầu ở mức 30 độ.
– Nới lỏng hết quần áo.
– Nếu bệnh nhân nôn, cần để nghiêng đầu bệnh nhân sang một bên. Tránh để các chất nôn sộc ngược lên mũi gây khó thở.
– Trường hợp bệnh nhân co giật cần lấy khăn vải quấn quanh một chiếc đũa để giữa hai hàm răng để ngăn không cắn vào lưỡi khi co giật.
– Trước và trong khi đưa bệnh nhân đi cấp cứu, tuyệt đối không cho người bệnh ăn uống.
Sự chăm sóc, quan tâm của người thân giúp bệnh nhân tai biến nhanh hồi phục
4. Chăm sóc bệnh nhân đột quỵ não
Khi chăm sóc bệnh nhân tai biến, người nhà cần lưu ý một số vấn đề như:
– Hỗ trợ bệnh nhân xoay tư thế thường xuyên với người bệnh bị biến chứng không thể cử động, bị liệt nửa người hoặc liệt toàn thân.
– Thường xuyên vệ sinh vùng kín để tránh bị nhiễm trùng tiết niệu.
– Cung cấp đầy đủ dưỡng chất trong bữa ăn hàng ngày. Nên ăn thức ăn loãng, ăn từ tốn để tránh bị sặc.
– Vệ sinh không gian sống được thông thoáng, sạch sẽ, yên tĩnh để nghỉ ngơi thoải mái.
– Tuân thủ phác đồ điều trị và báo ngay với bác sĩ khi có những biến chuyển bất thường.
– Một số bệnh nhân bị biến chứng căng cứng cơ, liệt nửa người có thể tập vật lý trị liệu. Mục đích để giảm đau và tăng tỷ lệ hồi phục. Lưu ý các phương pháp này cần thực hiện với chuyên gia và tham vấn ý kiến từ bác sĩ.
– Người bị tai biến thường tự ti vì bị hạn chế vận động, khả năng nói chuyện cũng không còn như trước. Do đó, sự động viên và quan tâm của người nhà vô cùng quan trọng. Thường xuyên trấn an, trò chuyện, thể hiện thái độ tích cực với bệnh nhân. Nên kiên nhẫn với người bệnh đột quỵ não trong quá trình chăm sóc, luyện tập.
