Nhằm phòng ngừa lây nhiễm, giảm các biến chứng xấu nếu bị bệnh, vắc xin là giải pháp y tế tân tiến mà các bác sĩ khuyên tất cả mọi người nên tiêm chủng đúng lịch theo khuyến cáo. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn phân loại vacxin và những đối tượng nên tiêm chủng để bạn có thêm những thông tin hữu ích.
Menu xem nhanh:
1. Vắc xin là gì?
Vắc xin là một chế phẩm sinh học được thiết kế để cung cấp miễn dịch chủ động đối với một bệnh truyền nhiễm cụ thể. Vắc xin thường chứa một tác nhân giống hoặc tương tự với một vi sinh vật gây bệnh (ví dụ, vi khuẩn hoặc virus) nhưng thường đã được làm suy yếu hoặc giết chết để không gây bệnh.
Vắc xin giúp bảo vệ con người khỏi các mầm bệnh lây nhiễm nguy hiểm
Tác nhân này kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể, giúp cơ thể nhận biết và tiêu diệt vi sinh vật gây bệnh nếu gặp lại trong tương lai.
Khi được tiêm chủng, vắc xin giúp cơ thể phát triển một phản ứng miễn dịch mà không cần phải trải qua quá trình nhiễm bệnh, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh nếu bị nhiễm. Vắc xin có thể được sử dụng để phòng ngừa (như vắc xin cúm, sởi, quai bị) hoặc, trong một số trường hợp, để điều trị (như vắc xin ung thư).
Vắc xin hiện đang được sử dụng phổ biến trên Thế giới với rất nhiều loại vắc xin khác nhau. Để hiểu rõ hơn, chúng ta cùng tìm hiểu phân loại vacxin thường gặp trong nội dung dưới đây của bài viết.
2. Phân loại vacxin thường gặp
2.1. Vắc xin bất hoạt
Vacxin bất hoạt là loại vắc xin được tạo ra từ vi sinh vật (ví dụ, vi khuẩn hoặc virus) đã bị bất hoạt bằng hóa chất, nhiệt độ. Mặc dù vi sinh vật trong vắc xin không còn khả năng gây bệnh, chúng vẫn giữ được hình dạng và một số đặc tính của mình, đủ để kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể phát triển một phản ứng miễn dịch.
Khi gặp lại vi sinh vật thực sự, hệ thống miễn dịch sẽ nhận ra nhanh chóng và tiêu diệt chúng nhanh chóng, ngăn chặn bệnh phát triển.
2.2. Vacxin sống giảm độc lực
Tiếp theo trong danh sách phân loại vacxin thường gặp không thể bỏ qua vacxin sống giảm độc lực.
Vắc xin sống giảm độc lực là loại vắc xin được tạo ra từ vi sinh vật gây bệnh (ví dụ, vi khuẩn hoặc virus) đã được sửa đổi gen hoặc qua nhiều lần nuôi cấy để giảm độc lực của chúng mà không làm mất khả năng gây ra phản ứng miễn dịch. Vi sinh vật này vẫn sống nhưng đã được “yếu hóa” đến mức không thể gây bệnh hoặc chỉ gây ra bệnh rất nhẹ ở người khỏe mạnh.
Vắc xin sống giảm độc lực cũng là vacxin an toàn khi tiêm vào cơ thể, được sản xuất nhằm chống lại 1 số bệnh như Sởi – Quai bị – Rubella, thủy đậu,..
2.3. Vacxin tiểu đơn vị
Vắc xin tiểu đơn vị là loại vắc xin chứa một phần (tiểu đơn vị) của vi sinh vật gây bệnh thay vì toàn bộ vi sinh vật. Tiểu đơn vị này có thể là protein, carbohydrate hoặc một phân tử khác từ bề mặt hoặc cấu trúc bên trong của vi sinh vật, có khả năng kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng mà không cần phải tiếp xúc với vi sinh vật sống hoặc bất hoạt.
Trong phân loại vacxin, vacxin tiểu đơn vị là 1 trong các loại vacxin được các nhà khoa học ưu tiên nghiên cứu nhiều bởi tính an toàn cao mà sản phẩm mang lại khi đưa vào cơ thể con người.
2.4. Vắc xin giải độc tố
Vắc xin giải độc tố là loại vắc xin được thiết kế để bảo vệ chống lại các bệnh do độc tố của vi sinh vật gây ra, chứ không phải do chính vi sinh vật đó.
Phân loại vacxin giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động của chúng
Độc tố được vi sinh vật sản xuất, sau đó được thu thập và xử lý để làm cho chúng trở nên vô hại nhưng vẫn giữ được khả năng kích thích hệ thống miễn dịch phát triển miễn dịch chống lại độc tố đó. Khi được tiêm vắc xin giải độc tố, cơ thể sẽ học cách nhận diện và chống lại độc tố mà không phải đối mặt với nguy cơ bị bệnh nặng do tiếp xúc trực tiếp với độc tố.
1 trong những vắc xin giải độc tố thường gặp đó chính là vacxin uốn ván, bạch hầu. Trong phân loại vacxin đang được sử dụng trên Thế giới, vacxin giải độc tố là 1 trong các loại phổ biến hiện nay.
2.5. Vacxin virus trung gian
Vắc xin virus trung gian còn được gọi là vắc xin vectơ virus, là loại vắc xin sử dụng một virus không gây hại (hoặc đã được làm yếu) làm “phương tiện” (vectơ) để đưa gen từ vi sinh vật gây bệnh vào cơ thể.
Gen này mã hóa các protein của vi sinh vật gây bệnh, thường là các protein bề mặt mà hệ thống miễn dịch có thể nhận diện. Khi vắc xin được tiêm vào cơ thể, vectơ virus sẽ sản xuất protein ngoại lai này, kích thích hệ thống miễn dịch phản ứng bằng cách tạo ra các tế bào nhớ và kháng thể chống lại protein đó. Khi sau này cơ thể tiếp xúc với vi sinh vật thực sự, hệ thống miễn dịch sẽ nhận ra và tiêu diệt nhanh chóng.
Trên đây là phân loại vacxin thường gặp hiện nay, hy vọng bạn đã có thêm nhiều thông tin hữu ích cho bản thân. Sau khi tìm hiểu chi tiết về phân loại vacxin, hãy cùng xem đâu là đối tượng cần thực hiện tiêm chủng trong phần tiếp theo của bài viết.
3. Những ai cần tiêm vắc xin?
Tiêm vắc xin là một phần quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe công cộng, giúp bảo vệ cá nhân và cộng đồng khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và tiềm ẩn. Dưới đây là các nhóm người cần tiêm vắc xin:
– Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ:
Trẻ em là nhóm đối tượng quan trọng cần được tiêm chủng để bảo vệ chúng khỏi các bệnh truyền nhiễm như sởi, quai bị, rubella, ho gà, bại liệt, viêm gan B, và Hib.
Lịch tiêm chủng cho trẻ em thường bắt đầu từ khi sơ sinh và tiếp tục theo định kỳ trong suốt những năm đầu đời, đặc biệt là thời điểm dưới 24 tháng tuổi.
– Người trưởng thành:
Mặc dù nhiều người lớn cho rằng họ không cần tiêm vắc xin, nhưng có một số vắc xin quan trọng cần được tiêm chủng định kỳ như vắc xin cúm hàng năm, vắc xin uốn ván và vắc xin phòng viêm gan A, B.
Tiêm chủng cần được thực hiện rộng rãi trên mọi đối tượng nhằm đạt hiệu quả phòng bệnh cao
Ngoài ra, khi bạn đi du lịch, công tác đến các địa điểm có dịch bệnh cần tiêm chủng đầy đủ trước khi khởi hành nhằm đảm bảo phòng lây nhiễm bệnh.
– Người mang thai hoặc chuẩn bị có thai:
Một số vắc xin được khuyến nghị cho phụ nữ mang thai để bảo vệ cả mẹ và bé khỏi các bệnh truyền nhiễm, bao gồm vắc xin ho gà, sởi – quai bị – rubella, uốn ván, cúm (tiêm hàng năm),…
– Người cao tuổi:
Người cao tuổi cần được tiêm chủng vì hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác, làm tăng nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm. Vắc xin cúm, vắc xin phòng viêm phổi thường được khuyến nghị tiêm chủng đầy đủ dành cho người đã đạt độ tuổi vượt qua thời điểm “hàng rào” miễn dịch hoạt động mạnh mẽ.
– Người bị suy yếu miễn dịch:
Những người có hệ miễn dịch suy giảm do bệnh tật hoặc điều trị (như HIV/AIDS, ung thư hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch) cần được tiêm chủng đầy đủ để bảo vệ họ khỏi các bệnh truyền nhiễm và giảm nhẹ biến chứng có thể xảy ra trong tương lai.
– Nhân viên hoạt động trong lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe cộng đồng:
Nhân viên y tế cần được tiêm chủng để bảo vệ bản thân và người bệnh khỏi các bệnh truyền nhiễm, bao gồm viêm gan B, cúm và các bệnh khác có thể lây truyền trong môi trường y tế.
Trên đây là phân loại vacxin và các đối tượng cần tiêm chủng đầy đủ theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế. Nếu bạn đọc còn câu hỏi thắc mắc hoặc muốn đặt lịch tư vấn tiêm chủng tại Phòng tiêm chủng Thu Cúc TCI, hãy để lại thông tin liên hệ để được hỗ trợ sớm.
