Rách sụn chêm đầu gối là một trong những tổn thương phổ biến nhất liên quan đến khớp gối, nơi phải chịu áp lực lớn mỗi ngày khi con người di chuyển, đứng, ngồi hay vận động mạnh. Điều đáng nói là tình trạng này không chỉ xảy ra ở vận động viên hay người lao động nặng nhọc, mà còn âm thầm xuất hiện ở những người bình thường, đôi khi chỉ từ những thói quen nhỏ, tưởng chừng vô hại trong cuộc sống hàng ngày. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân rách sụn chêm, đặc biệt là 5 thói quen nguy hiểm dễ dẫn tới tình trạng này mà nhiều người không hề nhận ra.

1. Thông tin tóm tắt về rách sụn chêm đầu gối

1.1 Sụn chêm là gì và vai trò quan trọng trong khớp gối

Sụn chêm là hai miếng sụn hình chữ C nằm giữa xương đùi và xương chày, có tác dụng như lớp đệm bảo vệ đầu gối khỏi lực va chạm và mài mòn trong quá trình vận động. Chúng phân phối đều trọng lực, giúp khớp gối vận hành êm ái, hạn chế ma sát và duy trì sự ổn định. Khi sụn chêm bị rách, chức năng giảm chấn bị suy giảm đáng kể, từ đó dẫn đến đau, sưng, kẹt khớp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đi lại.

Sụn chêm có vai trò như lớp đệm bảo vệ đầu gối khỏi lực va chạm và mài mòn trong quá trình vận động

1.2 Nguyên nhân rách sụn chêm phổ biến hiện nay

Nguyên nhân rách sụn chêm được chia làm hai nhóm chính: do chấn thương cấp tính và do thoái hóa theo thời gian. Ở người trẻ tuổi, rách sụn chêm thường là hậu quả của một cú vặn gối mạnh khi đang mang trọng lực lớn chẳng hạn như khi xoay người đột ngột lúc đang đá bóng. Trong khi đó, ở người lớn tuổi, sụn chêm dễ bị tổn thương do thoái hóa và mất tính đàn hồi, khiến chỉ một chuyển động nhẹ cũng có thể gây rách. Tuy nhiên, có một sự thật ít người để ý: nhiều trường hợp rách sụn chêm không do tai nạn cụ thể nào, mà bắt nguồn từ những thói quen nhỏ lặp đi lặp lại trong sinh hoạt hàng ngày.

2. Những thói quen gây rách sụn chêm mà nhiều người không ngờ tới

2.1 Ngồi xổm, gập gối quá mức trong thời gian dài

Một trong những nguyên nhân rách sụn chêm âm thầm nhưng phổ biến là thói quen ngồi xổm hoặc quỳ gối lâu. Những tư thế này khiến khớp gối phải gập hoàn toàn, tạo áp lực lớn lên sụn chêm. Khi duy trì trong thời gian dài, đặc biệt ở người có sụn đã thoái hóa, các vi chấn thương nhỏ có thể tích tụ và gây rách sụn. Ở nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam, việc ngồi xổm khi nấu ăn, dọn dẹp hoặc đi vệ sinh là rất phổ biến, và vô tình trở thành mối nguy hiểm cho đầu gối nếu lặp lại thường xuyên.

2.2 Luyện tập thể thao sai cách hoặc không khởi động kỹ – Nguyên nhân gây rách sụn chêm

Tập thể dục mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng nếu tập sai kỹ thuật, không khởi động kỹ hoặc chọn môn thể thao không phù hợp với thể trạng sẽ dễ gây chấn thương khớp gối. Các động tác xoay, vặn mạnh khi chơi bóng đá, tennis, cầu lông… là nguyên nhân điển hình gây rách sụn chêm. Thậm chí, việc nâng tạ sai tư thế hoặc tập squats quá sâu cũng có thể gây ra tình trạng tương tự. Điều quan trọng là người tập cần được hướng dẫn đúng kỹ thuật và hiểu giới hạn của cơ thể mình để phòng tránh tổn thương không mong muốn.

Tập luyện thể dục sai cách, chơi thể thao bị chấn thương có thể gây rách sụn chêm

2.3 Đi giày cao gót hoặc giày không phù hợp thường xuyên

Một yếu tố ít ai ngờ tới trong danh sách nguyên nhân rách sụn chêm là việc đi giày không đúng cách. Giày cao gót, giày đế cứng, giày không nâng đỡ vòm chân hoặc quá chật đều có thể làm sai lệch trục chân, dẫn đến phân bổ trọng lực không đều qua khớp gối. Về lâu dài, khớp bị mài mòn và sụn chêm bị tổn thương. Phụ nữ là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất nếu sử dụng giày cao gót liên tục trong nhiều giờ. Ngoài ra, người lớn tuổi sử dụng dép trơn trượt cũng có nguy cơ cao té ngã và gây rách sụn chêm do chấn thương.

2.4 Béo phì và lười vận động

Cân nặng dư thừa tạo ra áp lực lớn lên khớp gối trong từng bước đi. Mỗi kg tăng thêm có thể tạo áp lực gấp 3–4 lần lên đầu gối khi đi bộ hoặc leo cầu thang. Trong môi trường này, sụn chêm phải làm việc quá tải, nhanh chóng mòn và yếu đi, khiến chỉ cần một cú bước hụt hoặc vận động bất thường là có thể bị rách. Ngoài ra, người ít vận động cũng khiến các nhóm cơ quanh đầu gối yếu đi, không đủ sức nâng đỡ, khiến sụn chêm dễ bị tổn thương hơn. Đây là lý do vì sao cả béo phì và lối sống thụ động đều là yếu tố nguy cơ lớn gây tổn thương sụn khớp.

2.5 Tự ý mang vác nặng hoặc làm việc quá sức

Trong sinh hoạt hàng ngày, nhiều người có thói quen bê vác vật nặng mà không sử dụng đúng kỹ thuật nâng như cúi gập người thay vì hạ thấp người bằng đầu gối. Những hành động tưởng chừng nhỏ như khuân bình nước, bưng bê đồ nặng, hoặc làm việc quá sức trong tư thế đứng lâu, gập gối nhiều… đều dễ gây quá tải lên khớp gối, tạo điều kiện cho rách sụn chêm. Đặc biệt ở người trung niên, khi sụn đã giảm tính đàn hồi, chỉ cần bê nặng sai cách một lần cũng có thể dẫn đến rách sụn ngay lập tức.

Mang vác vật nặng có thể vô tình khiến bạn gặp tình trạng rách sụn chêm đầu gối

3. Rách sụn chêm có thể phòng ngừa nếu bạn thay đổi sớm từ những điều nhỏ

3.1 Nhận biết sớm triệu chứng và đi khám kịp thời

Các biểu hiện sớm của rách sụn chêm thường không rõ ràng, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm với các bệnh lý khớp khác. Người bệnh có thể cảm thấy đầu gối đau nhẹ khi vận động, có tiếng lạo xạo trong khớp, thỉnh thoảng bị “kẹt khớp” hoặc khó duỗi thẳng chân. Nếu tiếp tục chủ quan, vết rách có thể lan rộng, dẫn đến sưng đau, mất khả năng vận động và phải can thiệp ngoại khoa. Việc đi khám sớm với bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp sẽ giúp chẩn đoán chính xác mức độ rách qua hình ảnh MRI hoặc nội soi khớp, từ đó có hướng điều trị phù hợp.

3.2 Thay đổi thói quen sinh hoạt và chăm sóc đầu gối đúng cách

Phòng ngừa vẫn luôn là biện pháp hiệu quả nhất trong y học. Để giảm nguy cơ gặp phải các nguyên nhân rách sụn chêm, mỗi người cần ý thức điều chỉnh những thói quen có hại như ngồi xổm, đi giày cao gót thường xuyên, bê vác nặng sai cách. Đồng thời, cần duy trì lối sống lành mạnh: tập luyện đúng kỹ thuật, duy trì cân nặng hợp lý, bổ sung dinh dưỡng tốt cho sụn và xương khớp (giàu collagen, omega-3, vitamin D, canxi…), và nếu cần sử dụng thiết bị hỗ trợ như đai gối khi vận động mạnh hoặc chơi thể thao.

Rách sụn chêm đầu gối không chỉ là vấn đề của vận động viên hay người lớn tuổi, mà có thể xảy ra với bất kỳ ai nếu không chú ý chăm sóc khớp gối đúng cách. Những nguyên nhân rách sụn chêm tưởng chừng đơn giản như ngồi xổm, tập thể thao sai tư thế hay đi giày không phù hợp có thể tích tụ thành tổn thương nghiêm trọng theo thời gian. Việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ, lắng nghe cơ thể và thay đổi thói quen sinh hoạt ngay từ hôm nay chính là chìa khóa để bảo vệ khớp gối khỏe mạnh lâu dài, phòng tránh được những can thiệp y tế phức tạp sau này.