Trẻ bị táo bón lâu ngày có sao không?

Chào bạn,

Táo bón kéo dài ở trẻ em không chỉ là “chuyện nhỏ” mà có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Về bản chất, táo bón mãn tính phản ánh sự rối loạn chức năng ruột, khiến phân ứ đọng, cứng lại và gây tổn thương cơ học cũng như nhiễm trùng thứ phát. Dưới đây là những hậu quả lâm sàng thường gặp nhất mà tôi đã quan sát trong quá trình khám và điều trị cho hàng trăm trẻ tại phòng khám nhi.

Nguyên nhân và cơ chế dẫn đến biến chứng do táo bón kéo dài

Táo bón ở trẻ em thường bắt nguồn từ chế độ ăn thiếu chất xơ, uống ít nước, thói quen nhịn đi tiêu hoặc rối loạn vận động ruột. Khi phân lưu lại lâu trong đại tràng, nước bị hấp thu quá mức → phân trở nên khô, cứng và to. Trẻ phải rặn mạnh để tống phân ra ngoài, tạo áp lực cao lên thành trực tràng và hậu môn – chính điều này mở đầu cho chuỗi biến chứng.

– Nhịn đi tiêu do sợ đau: Sau vài lần đau khi đi ngoài, trẻ học cách nín giữ phân → phân càng ứ đọng → vòng luẩn quẩn khó dứt.

– Rối loạn cảm giác ruột: Ruột giãn mạn tính làm giảm phản xạ muốn đi tiêu → trẻ mất cảm giác “cần phải đi”.

– Tổn thương niêm mạc hậu môn – trực tràng: Phân cứng cọ xát, gây nứt, viêm, thậm chí loét.

Dấu hiệu cảnh báo táo bón đã chuyển sang biến chứng – cần đi khám ngay

Bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ nhi nếu thấy bất kỳ dấu hiệu sau:

– Đi tiêu ra máu tươi kèm theo phân cứng (thường do nứt kẽ hậu môn).

– Trẻ khóc thét, co gối khi đi ngoài – biểu hiện đau cấp tính.

– Bụng chướng to, không đánh hơi, nôn ói – nghi ngờ tắc ruột bán phần.

– Sốt nhẹ, sưng đỏ quanh hậu môn – có thể đã hình thành áp-xe.

– Tiểu buốt, tiểu rắt – do khối phân lớn chèn ép niệu đạo (gặp ở bé gái nhiều hơn).

Những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra nếu táo bón không được điều trị

1. Nứt kẽ hậu môn tái diễn: Vết nứt không lành do phân tiếp tục cọ xát → đau mạn tính, chảy máu, trẻ càng sợ đi tiêu.
2. Trĩ ở trẻ em: Hiếm nhưng có thể xảy ra do tăng áp lực ổ bụng kéo dài khi rặn.
3. Viêm – áp-xe – rò hậu môn: Nhiễm trùng lan từ niêm mạc rách vào mô dưới da → hình thành ổ mủ, có thể vỡ ra hoặc tạo đường rò mạn tính.
4. Tắc ruột do phân cứng (fecal impaction): Khối phân lớn làm tắc nghẽn lòng ruột → đau bụng dữ dội, nôn, bí trung tiện – cần can thiệp y tế khẩn cấp.
5. Rối loạn tâm lý và dinh dưỡng: Trẻ biếng ăn, sợ ăn, ngủ kém, dễ cáu gắt, chậm tăng cân – hệ lụy kéo dài ảnh hưởng đến phát triển toàn diện.

Hướng dẫn xử trí và phòng ngừa táo bón kéo dài ở trẻ

Là bác sĩ nhi, tôi luôn khuyên phụ huynh: đừng đợi đến khi có biến chứng mới hành động. Việc điều trị táo bón mạn tính cần kiên trì và toàn diện:

– Thay đổi chế độ ăn: Tăng rau xanh, trái cây giàu chất xơ (chuối chín, đu đủ, bơ), uống đủ nước (theo độ tuổi).

– Tập thói quen đi tiêu: Cho trẻ ngồi bô/ bồn cầu 5–10 phút sau bữa sáng, dù chưa có nhu cầu – giúp kích thích phản xạ ruột.

– Không tự ý dùng thuốc nhuận tràng: Một số loại có thể gây lệ thuộc hoặc mất cân bằng điện giải. Chỉ dùng khi có chỉ định và theo dõi của bác sĩ.

– Xử trí nứt hậu môn sớm: Dùng kem làm mềm phân + thuốc giảm đau tại chỗ để phá vỡ vòng luẩn quẩn “đau → nhịn → táo bón nặng hơn”.

– Theo dõi sát: Nếu sau 2 tuần điều chỉnh lối sống mà không cải thiện, cần khám chuyên sâu để loại trừ nguyên nhân thực thể (phình đại tràng bẩm sinh, suy giáp…).

Táo bón kéo dài ở trẻ em không đơn thuần là “táo bón thông thường” – đó có thể là dấu hiệu của rối loạn chức năng ruột mạn tính hoặc thậm chí bệnh lý thực thể. Những biến chứng như nứt hậu môn, tắc ruột hay rối loạn tâm lý hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu cha mẹ chủ động can thiệp sớm. Hãy nhớ: “Phòng tốt hơn chữa” – và trong táo bón, kiên nhẫn và nhất quán còn quan trọng hơn cả thuốc men.