Gãy xương đòn là một trong những chấn thương khá phổ biến trong cuộc sống hiện đại, đặc biệt trong các tai nạn giao thông, tai nạn thể thao hoặc tai nạn lao động. Câu hỏi được rất nhiều người đặt ra khi không may bị chấn thương này là: “Gãy xương đòn có phải phẫu thuật không?” Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về xương đòn, điều trị gãy xương đòn bao gồm cả khi cần phẫu thuật và khi có thể điều trị bảo tồn.

1. Xương đòn nằm ở đâu và đóng vai trò gì trong cơ thể?

Xương đòn, hay còn gọi là xương quai xanh, là một xương dài nằm ngay dưới da, chạy ngang qua phần trên của ngực, nối từ xương ức (ở giữa ngực) đến xương bả vai. Với cấu trúc mảnh, cong hình chữ S và vị trí gần sát bề mặt da, xương đòn dễ bị tổn thương khi có tác động lực mạnh vào vùng vai.

Đây là một bộ phận đóng vai trò quan trọng trong việc giữ ổn định khớp vai, cho phép tay và cánh tay vận động linh hoạt. Đồng thời, xương đòn còn bảo vệ các cấu trúc quan trọng bên dưới như đám rối thần kinh cánh tay, động mạch dưới đòn, tĩnh mạch và phổi.

Gãy xương đòn là một trong những chấn thương khá phổ biến trong cuộc sống hiện đạ

2. Gãy xương đòn: Nguyên nhân và triệu chứng điển hình

Chấn thương xương đòn thường xảy ra sau các tai nạn có lực va đập mạnh, như tai nạn giao thông, ngã xe, va đập trong lúc chơi thể thao hoặc té ngã khi làm việc. Ở trẻ nhỏ, gãy xương đòn cũng có thể xảy ra trong quá trình sinh thường hoặc do tai nạn khi vui chơi.

Biểu hiện ban đầu của gãy xương đòn thường rất rõ ràng. Người bệnh cảm thấy đau nhói dữ dội ở vùng vai ngay sau khi bị chấn thương. Cơn đau tăng lên khi cố gắng cử động tay hoặc vai bên bị tổn thương. Kèm theo đó là sưng nề, bầm tím, biến dạng vai, vùng xương đòn nhô lên bất thường hoặc có cảm giác lạo xạo khi sờ vào vị trí gãy.

Một số trường hợp nặng có thể dẫn đến khó thở, tê tay hoặc liệt nhẹ do tổn thương bó mạch và thần kinh quanh xương đòn. Nếu không điều trị đúng cách, gãy xương đòn có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng như không liền xương, viêm khớp vai, hoặc suy giảm chức năng vận động tay vĩnh viễn.

3. Phân loại gãy xương đòn và mức độ nguy hiểm

Dựa vào vị trí tổn thương, gãy xương đòn được chia làm ba nhóm chính:

3.1. Gãy thân xương đòn

Chiếm tỷ lệ lớn nhất trong các loại gãy xương đòn (khoảng 70%). Đây là dạng ít nguy hiểm hơn so với hai nhóm còn lại, thường có thể điều trị bằng phương pháp bảo tồn nếu không có di lệch lớn.

3.2. Gãy đầu ngoài xương đòn

Loại gãy này nằm gần khớp vai, có nguy cơ di lệch cao và dễ gây biến chứng. Nếu đầu xương gãy nhô sát da hoặc nguy cơ chọc thủng da thì thường phải can thiệp phẫu thuật.

3.3. Gãy đầu trong xương đòn

Dù ít gặp (khoảng 2–3%) nhưng đây là loại gãy nguy hiểm nhất. Mảnh xương có thể đâm vào các cấu trúc trong trung thất như mạch máu lớn, đám rối thần kinh, gây biến chứng nặng và cần được xử lý ngay bằng phẫu thuật.

Người bệnh cảm thấy đau nhói dữ dội ở vùng vai ngay sau khi bị chấn thương

4. Chẩn đoán gãy xương đòn: Cần xác định chính xác mức độ tổn thương

Việc chẩn đoán chính xác là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong điều trị gãy xương đòn. Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng để xác định vị trí đau, biến dạng vai và giới hạn vận động của bệnh nhân. Sau đó, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh có giá trị cao sẽ được chỉ định để đánh giá chi tiết tình trạng gãy, mức độ di lệch và xem có tổn thương mô mềm hay mạch máu đi kèm hay không.

Việc xác định rõ vị trí gãy và phân tích đặc điểm mảnh xương gãy là cơ sở để bác sĩ quyết định phương pháp điều trị phù hợp nhất: phẫu thuật hay bảo tồn.

5. Gãy xương đòn có bắt buộc phải phẫu thuật không, điều trị bảo tồn được không?

5.1. Có bắt buộc điều trị gãy xương đòn bằng phẫu thuật?

Không phải tất cả các trường hợp gãy xương đòn đều cần can thiệp phẫu thuật. Trên thực tế, nhiều bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn chỉ bằng các phương pháp điều trị bảo tồn nếu xương gãy không di lệch hoặc chỉ di lệch nhẹ.

Tuy nhiên, có một số tình huống bắt buộc phải phẫu thuật, bao gồm:

– Xương gãy bị di lệch hoàn toàn hoặc chồng ngắn quá 2cm.

– Mảnh xương gãy nhô ra dưới da, nguy cơ làm rách da.

– Có tổn thương mạch máu, thần kinh do đầu xương đâm vào các cấu trúc bên trong.

– Gãy xương hở, gãy nhiều đoạn hoặc có mảnh xương kẹt cơ.

– Điều trị bảo tồn thất bại, xương không liền sau thời gian theo dõi.

– Bệnh nhân có yêu cầu phục hồi nhanh để quay trở lại công việc hoặc luyện tập thể thao, điển hình như vận động viên chuyên nghiệp.

Không phải tất cả các trường hợp gãy xương đòn đều cần can thiệp phẫu thuật

5.2. Điều trị gãy xương đòn bằng phương pháp bảo tồn: Khi nào có thể áp dụng?

Với các trường hợp gãy ⅓ giữa xương đòn, không có di lệch đáng kể, không có tổn thương cấu trúc lân cận, người bệnh hoàn toàn có thể điều trị bằng phương pháp bảo tồn. Đây là lựa chọn được ưu tiên vì ít xâm lấn, chi phí thấp, không gây đau đớn sau mổ, cụ thể:

– Nghỉ ngơi tuyệt đối vùng vai, hạn chế vận động trong khoảng 4–6 tuần để xương liền tự nhiên.

– Cố định vùng gãy bằng đai vai số 8 hoặc áo Desault để giữ xương ở vị trí tối ưu.

– Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm để giảm khó chịu trong giai đoạn đầu.

– Sau thời gian bất động, người bệnh cần tập vận động phục hồi chức năng dần dần để lấy lại biên độ cử động vai và tay.

Tuy nhiên, điều trị bảo tồn cũng có những hạn chế nhất định. Quá trình liền xương tự nhiên có thể kéo dài và làm chậm sự phục hồi vận động. Một số ít trường hợp sau thời gian điều trị bảo tồn vẫn không liền xương, hoặc liền lệch, có thể phải chuyển sang phẫu thuật để điều chỉnh.

Việc điều trị gãy xương đòn có bắt buộc phẫu thuật hay không phụ thuộc rất lớn vào mức độ tổn thương, vị trí gãy và nhu cầu vận động của người bệnh. Với những ca gãy không di lệch hoặc di lệch nhẹ, điều trị bảo tồn vẫn là lựa chọn hiệu quả và an toàn. Ngược lại, những trường hợp gãy phức tạp, có nguy cơ biến chứng thì phẫu thuật là giải pháp tối ưu giúp phục hồi nhanh và hạn chế di chứng.