Đau dây thần kinh tọa triệu chứng có thể rất dễ nhận biết với những cơn đau nhói từ lưng xuống chân, nhưng cũng có khi mơ hồ đến mức dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề cơ xương khớp khác. Bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày, đặc biệt là ở người trung niên, người lao động nặng và dân văn phòng. Việc phân biệt triệu chứng điển hình và không điển hình giúp chẩn đoán sớm, từ đó điều trị hiệu quả và hạn chế các biến chứng về sau. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các biểu hiện thường gặp, những dấu hiệu dễ bị bỏ qua cũng như cách ứng phó với cơn đau dây thần kinh tọa một cách chủ động, khoa học và phù hợp.
Menu xem nhanh:
1. Đau dây thần kinh tọa là gì?
Dây thần kinh tọa là dây thần kinh dài và lớn nhất cơ thể, bắt đầu từ tủy sống vùng thắt lưng, đi qua mông, mặt sau đùi và lan xuống đến bàn chân. Khi dây thần kinh này bị chèn ép hoặc tổn thương, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng đau dọc theo đường đi của nó và được gọi là đau dây thần kinh tọa.
1.1 Nguyên nhân chủ yếu gây đau dây thần kinh tọa
Nguyên nhân phổ biến nhất là do thoát vị đĩa đệm vùng cột sống thắt lưng. Khi nhân nhầy thoát ra ngoài bao xơ đĩa đệm, nó sẽ chèn vào rễ thần kinh tọa gây ra cơn đau. Bên cạnh đó, thoái hóa cột sống, gai cột sống, chấn thương cột sống hay khối u cũng có thể là nguyên nhân gây đau nhức dây thần kinh này. Những người ngồi nhiều, ít vận động hoặc làm việc nặng nhọc sai tư thế thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
1.2 Đau dây thần kinh tọa tác động như thế nào đến cuộc sống của người bệnh?
Đau dây thần kinh tọa ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng vận động, sinh hoạt, làm việc và chất lượng cuộc sống. Bệnh có thể dẫn đến yếu liệt chi dưới, teo cơ, mất cảm giác, thậm chí gây tàn phế vĩnh viễn trong các trường hợp nặng.
Các triệu chứng đau dây thần kinh tọa khiến người bệnh khó chịu, ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống.
2. Đau dây thần kinh tọa triệu chứng là gì?
2.1 Đau dây thần kinh tọa triệu chứng điển hình
Đau dọc lưng và chân theo đường đi của dây thần kinh
Đây là triệu chứng rõ ràng và đặc trưng nhất ở những người bị đau dây thần kinh tọa. Cơn đau thường bắt đầu từ thắt lưng, lan xuống mông, mặt sau đùi, bắp chân và tới gót hoặc mu bàn chân. Mức độ đau có thể thay đổi từ âm ỉ đến dữ dội, đau nhói hoặc như bị điện giật. Khi vận động, đặc biệt khi cúi người, xoay hông hay nâng vật nặng, cơn đau sẽ tăng lên.
Đau tăng khi bệnh nhân ho, hắt hơi hoặc ngồi lâu
Không chỉ vận động mới làm đau tăng lên, mà những hành động tưởng chừng đơn giản như ho hoặc hắt hơi cũng khiến áp lực trong ổ bụng tăng, từ đó làm tăng áp lực lên rễ thần kinh bị chèn ép, gây đau dữ dội hơn. Tình trạng ngồi lâu trong một tư thế, đặc biệt là ngồi trên ghế cứng hoặc không có tựa lưng, cũng khiến bệnh nhân cảm thấy đau nặng hơn.
Giảm cảm giác ở chân hoặc ngón chân
Ngoài triệu chứng đau, người bệnh còn có thể cảm thấy tê bì, châm chích hoặc mất cảm giác ở một phần chân, thường là ở mặt sau đùi, bắp chân, lòng bàn chân hay các ngón chân. Đây là dấu hiệu cho thấy dây thần kinh đã bị tổn thương ở mức độ ảnh hưởng đến dẫn truyền cảm giác.
Cơn đau từ thắt lưng lan xuống mông và dọc theo chân là triệu chứng thần kinh tọa điển hình.
2.2 Đau dây thần kinh tọa triệu chứng không điển hình
Không phải ai bị đau dây thần kinh tọa cũng xuất hiện các dấu hiệu điển hình. Một số trường hợp có triệu chứng mơ hồ, dễ nhầm lẫn với bệnh khác, dẫn đến điều trị sai hướng hoặc chậm trễ.
Đau âm ỉ ở vùng mông hoặc đầu gối
Một số bệnh nhân không cảm nhận cơn đau kéo dài theo đường đi của dây thần kinh, mà chỉ thấy nhức mỏi vùng mông hoặc đầu gối. Tình trạng này dễ bị hiểu lầm là đau cơ, thoái hóa khớp háng hay khớp gối. Tuy nhiên, khi kiểm tra kỹ bằng các phương pháp như chụp MRI hay chụp CT mới phát hiện nguyên nhân là do chèn ép dây thần kinh tọa.
Yếu cơ hoặc chuột rút lặp lại
Có những trường hợp bệnh nhân không đau nhiều nhưng lại bị yếu một bên chân, đi lại khó khăn hoặc thường xuyên bị chuột rút về đêm. Đây cũng là triệu chứng không điển hình nhưng có thể báo hiệu tổn thương dây thần kinh vận động, cần được khám chuyên khoa ngay để ngăn ngừa biến chứng liệt cơ.
Đau chỉ xuất hiện khi bệnh nhân thay đổi tư thế
Không ít người chỉ cảm thấy đau dây thần kinh tọa khi đổi tư thế từ nằm sang ngồi hoặc đứng lâu sau đó đi bộ. Khi nằm nghỉ, cơn đau gần như biến mất, khiến người bệnh chủ quan. Tuy nhiên, đây có thể là giai đoạn đầu của bệnh, khi dây thần kinh mới chỉ bị kích thích nhẹ, chưa tổn thương nặng.
3. Cách nhận biết và chẩn đoán bệnh đau dây thần kinh tọa chính xác
3.1 Khám lâm sàng và hỏi bệnh kỹ lưỡng
Bác sĩ sẽ kiểm tra phản xạ gân xương, cảm giác ở các vùng chân, đo lực cơ và đánh giá mức độ đau khi thực hiện một số động tác đơn giản. Ngoài ra, việc hỏi kỹ tiền sử bệnh lý, nghề nghiệp, thói quen sinh hoạt cũng giúp định hướng chẩn đoán hiệu quả.
3.2 Chụp MRI và X-quang cột sống thắt lưng
MRI là phương pháp hiệu quả để xác định nguyên nhân đau dây thần kinh tọa, đặc biệt trong các trường hợp do thoát vị đĩa đệm. Trong khi đó, chụp X-quang có thể phát hiện gai cột sống, hẹp ống sống hoặc các bất thường về cấu trúc xương, giúp phân biệt với các bệnh lý khác.
Phương pháp chụp MRI có thể giúp chẩn đoán các tổn thương ở cột sống thắt lưng và dây thần kinh tọa ngay cả khi người bệnh không có triệu chứng.
4. Hướng xử lý và phòng ngừa tái phát
4.1 Điều trị nội khoa kết hợp vật lý trị liệu
Đa số các trường hợp đau dây thần kinh tọa triệu chứng nhẹ đến trung bình có thể kiểm soát bằng thuốc giảm đau, thuốc giãn cơ, kháng viêm không steroid và một số loại vitamin nhóm B. Kết hợp với vật lý trị liệu như chườm nóng, kéo giãn cột sống, xoa bóp hoặc tập luyện giúp cải thiện nhanh chóng triệu chứng.
4.2 Phẫu thuật, ưu tiên trong trường hợp nặng
Khi các biện pháp điều trị nội khoa không đáp ứng hoặc bệnh nhân bị liệt, mất kiểm soát tiểu tiện, phẫu thuật được chỉ định để giải phóng chèn ép dây thần kinh. Phẫu thuật hiện đại ngày nay ít xâm lấn hơn, thời gian hồi phục nhanh và ít biến chứng. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần cân nhắc rủi ro khi thực hiện.
4.3 Thay đổi thói quen sinh hoạt và vận động
Phòng ngừa đau dây thần kinh tọa tái phát phụ thuộc phần lớn vào lối sống. Người bệnh nên duy trì tư thế đúng khi làm việc, tránh khuân vác vật nặng, luyện tập các bài tập tăng cường cơ lưng – cơ bụng như yoga, bơi lội hay pilates. Ngoài ra, cần duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì vì sẽ làm tăng áp lực lên cột sống.
5. Khi nào đau thần kinh tọa cần đi khám chuyên khoa?
Nếu đã nghỉ ngơi, dùng thuốc cơ bản mà tình trạng không cải thiện, kéo dài trên 1 tuần thì người bệnh nên đến bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra kỹ hơn.
Nếu có dấu hiệu yếu chân, mất cảm giác hoặc tiểu tiện không kiểm soát – cảnh báo tổn thương thần kinh nặng, cần can thiệp y tế kịp thời. Việc chậm trễ có thể khiến dây thần kinh tổn thương không thể hồi phục hoàn toàn.
Đau dây thần kinh tọa triệu chứng không chỉ biểu hiện qua những cơn đau rõ rệt mà còn tiềm ẩn nhiều dấu hiệu không điển hình, dễ bị bỏ qua. Việc nhận diện sớm, điều trị đúng cách và thay đổi lối sống là nền tảng quan trọng giúp người bệnh duy trì chất lượng cuộc sống. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về triệu chứng mình đang gặp phải, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn chuyên sâu. Phát hiện sớm chính là chìa khóa giúp kiểm soát bệnh lý thần kinh tọa hiệu quả và lâu dài.
