Tiêm vắc-xin là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, từ bệnh sởi, viêm gan đến thủy đậu. Khi được tiêm vắc-xin, cơ thể sẽ phát triển kháng thể – những protein quan trọng giúp nhận diện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Vậy kháng thể sau khi tiêm vacxin hoạt động như thế nào? Chúng có tồn tại mãi mãi hay không và ảnh hưởng như thế nào đến việc bảo vệ cơ thể? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một cái nhìn chi tiết về quá trình hình thành kháng thể và tầm quan trọng của chúng sau khi tiêm vắc-xin.
Menu xem nhanh:
1. Cơ chế hình thành kháng thể sau khi tiêm vacxin
1.1. Vắc-xin và vai trò
Vắc-xin chứa các thành phần từ vi khuẩn hoặc virus đã bị làm yếu hoặc bất hoạt, hoặc chỉ là một phần của chúng, chẳng hạn như protein bề mặt. Khi vắc-xin được tiêm vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ nhận diện chúng là các tác nhân lạ, mặc dù chúng không gây bệnh. Điều này kích hoạt một loạt các phản ứng miễn dịch, trong đó các tế bào miễn dịch sẽ học cách nhận diện và tiêu diệt tác nhân gây bệnh này nếu chúng xâm nhập vào cơ thể lần sau.
1.2. Sự phát triển của kháng thể sau khi tiêm vacxin
Sau khi tiếp nhận vắc-xin, hệ miễn dịch bắt đầu sản xuất ra kháng thể – những protein có khả năng nhận diện đặc hiệu đối với vi khuẩn hoặc virus gây bệnh. Các kháng thể này sẽ bám vào các yếu tố gây bệnh (kháng nguyên) và giúp tiêu diệt chúng hoặc ngăn chặn sự lây lan của chúng trong cơ thể. Kháng thể là một phần quan trọng của miễn dịch dịch thể, một trong hai nhánh quan trọng của hệ miễn dịch.
Kháng thể sẽ được hình thành trong cơ thể sau khi tiêm chủng.
Có hai loại kháng thể quan trọng được tạo ra sau khi tiêm vắc-xin:
– Kháng thể IgM: Đây là loại kháng thể được sản xuất đầu tiên sau khi tiêm vắc-xin, giúp cơ thể chống lại bệnh ngay lập tức. Tuy nhiên, kháng thể IgM chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.
– Kháng thể IgG: Sau khi cơ thể nhận diện được tác nhân gây bệnh, nó sẽ tiếp tục sản xuất kháng thể IgG, loại kháng thể bền vững hơn, cung cấp khả năng miễn dịch lâu dài cho cơ thể.
1.3. Miễn dịch bộ nhớ
Một phần quan trọng khác của phản ứng miễn dịch sau khi tiêm vắc-xin là sự hình thành của tế bào bộ nhớ. Đây là những tế bào đặc biệt của hệ miễn dịch lưu giữ thông tin về tác nhân gây bệnh đã bị tiêu diệt. Khi tác nhân này xâm nhập lại vào cơ thể trong tương lai, tế bào bộ nhớ sẽ ngay lập tức kích hoạt quá trình sản xuất kháng thể, đảm bảo rằng cơ thể được bảo vệ nhanh chóng và hiệu quả trước bệnh.
2. Kháng thể sau tiêm vắc-xin bảo vệ cơ thể trong bao lâu?
2.1.Thời gian tồn tại của kháng thể sau khi tiêm vacxin
Kháng thể sau khi tiêm vắc-xin có thể tồn tại trong cơ thể với thời gian khác nhau, tùy thuộc vào loại vắc-xin và cơ chế hoạt động của nó. Một số vắc-xin chỉ cần tiêm một lần và cung cấp khả năng miễn dịch suốt đời, trong khi những loại khác cần phải tiêm nhắc lại sau một khoảng thời gian nhất định để duy trì mức kháng thể đủ cao.
Vắc-xin sởi, quai bị và rubella (MMR): Sau khi tiêm đủ 2 liều, kháng thể chống lại sởi và rubella có thể tồn tại suốt đời, nhưng với quai bị, kháng thể có thể giảm dần theo thời gian.
Vắc-xin viêm gan B: Vắc-xin này cung cấp khả năng bảo vệ lâu dài, nhưng trong một số trường hợp, liều nhắc lại có thể cần thiết sau khoảng 10 năm.
Vắc-xin cúm: Kháng thể chống lại cúm thường chỉ tồn tại trong khoảng 1 năm, do virus cúm thường xuyên biến đổi. Vì vậy, việc tiêm nhắc lại vắc-xin cúm hàng năm là cần thiết để đảm bảo bảo vệ trước các chủng virus mới.
2.2. Yếu tố ảnh hưởng đến thời gian tồn tại của kháng thể
Mặc dù cơ thể có thể tạo ra kháng thể sau khi tiêm vắc-xin, nhưng nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến thời gian kháng thể tồn tại trong cơ thể:
Loại vắc-xin: Như đã đề cập, một số loại vắc-xin chỉ cần tiêm một lần và bảo vệ suốt đời, trong khi các loại khác cần phải tiêm nhắc lại.
Tình trạng sức khỏe của cá nhân: Những người có hệ miễn dịch suy yếu, như người mắc bệnh mãn tính, người cao tuổi, hoặc trẻ sơ sinh, có thể cần tiêm liều bổ sung để duy trì mức kháng thể đủ mạnh.
Không phải ai cũng có thời gian tồn tại của kháng thể như nhau sau khi tiêm vắc xin.
Biến thể của virus hoặc vi khuẩn: Đối với một số bệnh như cúm, virus có thể biến đổi theo thời gian, làm cho kháng thể cũ không còn hiệu quả. Trong trường hợp này, cần phải tiêm các loại vắc-xin cập nhật để đối phó với biến thể mới.
2.3. Kháng thể sau tiêm vacxin bảo vệ khỏi bệnh như thế nào?
– Ngăn chặn vi khuẩn, vi-rút
Khi cơ thể tiếp xúc với vi khuẩn hoặc virus mà nó đã được tiêm vắc-xin, kháng thể sẽ nhận diện và bám vào các kháng nguyên trên bề mặt của tác nhân gây bệnh. Điều này giúp ngăn chặn vi khuẩn hoặc virus xâm nhập vào các tế bào của cơ thể, từ đó hạn chế khả năng lây nhiễm và nhân lên của chúng.
– Kích hoạt hệ miễn dịch tiêu diệt tác nhân gây bệnh
Kháng thể không chỉ đơn thuần là “lá chắn” ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn hoặc virus, mà chúng còn có vai trò kích hoạt các tế bào miễn dịch khác để tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Khi kháng thể bám vào vi khuẩn hoặc virus, chúng sẽ thu hút các tế bào miễn dịch, như tế bào thực bào (phagocytes), tới và “nuốt” các yếu tố gây bệnh này, giúp tiêu diệt chúng một cách hiệu quả.
– Giảm mức độ bệnh
Ngay cả khi một người đã tiêm vắc-xin và bị nhiễm bệnh sau đó, kháng thể vẫn giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh. Ví dụ, người đã tiêm vắc-xin phòng cúm có thể vẫn mắc cúm, nhưng triệu chứng thường nhẹ hơn và ít nguy cơ biến chứng hơn so với người chưa tiêm phòng. Kháng thể giúp cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh ngay từ giai đoạn đầu, giúp người bệnh hồi phục nhanh hơn và giảm nguy cơ lây nhiễm cho người khác.
Nếu tiêm vắc xin rồi mà vẫn bị bệnh thì mức độ nghiêm trọng của bệnh sẽ giảm xuống nhiều lần.
3. Tầm quan trọng của kháng thể trong phòng ngừa bệnh tật
– Miễn dịch cộng đồng
Việc tiêm vacxin và hình thành kháng thể không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng miễn dịch cộng đồng. Khi một tỷ lệ lớn dân số có miễn dịch, bệnh sẽ khó lây lan, ngay cả đối với những người không thể tiêm vắc-xin do lý do y tế, như trẻ sơ sinh hoặc người mắc bệnh suy giảm miễn dịch. Miễn dịch cộng đồng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn sự bùng phát của các dịch bệnh nguy hiểm như sởi, bạch hầu, hay cúm.
– Không để những biến chứng nghiêm trọng xảy ra
Kháng thể giúp cơ thể nhận diện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh trước khi chúng có cơ hội nhân lên và gây hại. Điều này giúp giảm nguy cơ mắc phải các biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như viêm phổi, viêm màng não hoặc nhiễm trùng máu, những tình trạng có thể đe dọa tính mạng. Đối với người cao tuổi, trẻ em và người mắc bệnh mãn tính, kháng thể đặc biệt quan trọng trong việc phòng ngừa những biến chứng này.
Kháng thể sau khi tiêm vacxin đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Quá trình tiêm vacxin giúp cơ thể nhận diện và tiêu diệt vi khuẩn, virus, đồng thời giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh hoặc giảm thiểu triệu chứng khi mắc bệnh. Việc tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch không chỉ mang lại lợi ích cho bản thân mà còn đóng góp vào việc bảo vệ cả cộng đồng, giúp ngăn ngừa sự bùng phát của các dịch bệnh nguy hiểm.
