Bệnh viêm tụy mạn tính là những thương tổn ở tụy kéo dài khiến chất lượng cuộc sống của người bệnh giảm sút. Chẩn đoán và điều trị sớm triệu chứng viêm tụy mạn tính có thể ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm và giúp hạn chế ảnh hưởng tới sinh hoạt.
Menu xem nhanh:
1. Viêm tụy mạn tính – Khái niệm, nguyên nhân và triệu chứng
1.1 Bệnh viêm tuyến tụy mạn tính là gì?
Viêm tụy mạn tính là tình trạng viêm kéo dài ở tuyến tụy khiến nhu mô tụy bị xơ hóa, gây suy giảm chức năng tụy. Tuyến tụy không thể tạo enzym tiêu hóa như thông thường dẫn tới mất khả năng tiêu hóa và hấp thụ chất béo cho cơ thể. Tình trạng này được gọi là suy tụy ngoại tiết.
Đồng thời, xơ hóa kéo dài gây suy giảm sản xuất hormone insullin khiến người bệnh bị giảm hoặc mất chức năng của tuyến tụy. Đây là trường hợp suy tụy nội tiết.
Tình trạng viêm tụy mạn tính rất nguy hiểm, ảnh hưởng lớn tới chức năng tuyến tụy
1.2 Nguyên nhân gây viêm tuyến tụy mạn tính
Uống rượu nhiều và thường xuyên: Đây được coi là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy mạn. Rượu làm kết tủa và tăng độ nhớt của dịch tiết tuyến tụy, dẫn đến sự phát triển của các nút protein trong các ống dẫn nhỏ của tụy. Sau đó hình thành sỏi gây viêm và xơ hóa, dẫn đến hủy hoại tế bào tụy. Rượu cũng dẫn tới quá trình tự phá hủy trong nhu mô tụy gây viêm tụy.
Đột biến gen của người bệnh: Nếu có tình trạng đột biến gen có thể khiến người bệnh dễ xơ hóa tuyến tụy dẫn tới viêm tụy.
Tăng triglyceride máu, tăng canxi máu: Mỡ máu hoặc nồng độ canxi trong máu tăng nhiều và kéo dài cũng dễ dẫn tới viêm tụy mạn
Viêm tụy tự miễn: Trong cơ thể của người bệnh có kháng thể chống lại tế bào tụy của bản thân.
Tắc hẹp ống tụy: Có 2 nguyên nhân dẫn tới tắc nghẽn tuyến tụy là sỏi tụy và u trong ống tụy. Trong đó sỏi tụy có nguy cơ cao dẫn tới viêm tụy mạn tính nếu không được can thiệp và xử lý sớm.
Ngoài ra, có một số trường hợp bệnh nhân mắc viêm tụy mạn mà không rõ nguyên nhân, gọi là viêm tụy tự phát. Tuy nhiên, trường hợp này cũng có một số yếu tố liên quan như: sử dụng nhiều thuốc, tiếp xúc với hóa chất, tổn thương hoặc chấn thương, bệnh di truyền, thủ thuật ngoại khoa, bệnh nhiễm trùng…
Bệnh viêm tụy mạn tính không lây truyền và thường xuất hiện ở nam giới khoảng 30 đến 40 tuổi.
1.3 Những triệu chứng điển hình của bệnh viêm tuyến tụy mạn tính
Đau bụng
Đây được xem là dấu hiệu thường gặp của bệnh với con đau trên rốn lan sang bên phải, bên trái hoặc sau lưng. Cơn đau tuy không thường xuyên nhưng kéo dài lâu và biến mất sau khoảng một vài tháng.
Cơn đau có thể xuất hiện sau bữa ăn nhiều dầu mỡ hay uống nhiều bia rượu.
Đau bụng là một trong số những dấu hiệu phổ biến khi người bệnh mắc viêm tuyến tụy
Cơn đau ban đầu thường âm ỉ kèm theo tức bụng và nóng rát, dần dần chuyển sang đau quặn dữ dội nối tiếp nhau trong nhiều giờ.
Đôi khi người bệnh cần ngồi gập người xuống để đỡ đau hơn.
Suy dinh dưỡng
Cơn đau do viêm tụy khiến người bệnh ăn uống kém. Tụy không bài tiết được men tiêu hóa và hạn chế tiếp thu dưỡng chất khiến người bệnh sụt cân nghiêm trọng kể cả khi chế độ ăn ổn định.
Phân thay đổi
Phân của người bệnh có chấy nhầy, màu nhạt, khó đào thải được hết và dễ bám dính với mùi khó chịu.
Điều này xảy ra khi thiếu men tụy để tiêu hóa chất béo.
Vàng da
Viêm tụy mạn tính khiến tổ chức tụy bị xơ hóa bóp nghẹt ở phần ống mật chủ đi qua tụy. Dần dần khiến người bệnh bị vàng da, vàng mắt, nước tiểu đậm màu.
Những dấu hiệu về tiêu hóa như nôn hoặc buồn nôn xuất hiện.
1.4 Cảnh báo những biến chứng nguy hiểm do viêm tụy mạn
– Tắc hoặc hẹp đường mật với triệu chứng vàng da tắc mật.
– Tắc hoặc hẹp tá tràng với hội chứng hẹp môn vị.
– Tắc hoặc hẹp các mạch máu thường là tĩnh mạch cửa – mạc treo tràng trên với biểu hiện tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
– Nang giả tụy có triệu chứng lâm sàng (chèn ép các cơ quan lân cận, nhiễm trùng, chảy máu…)
– Dò tụy
– Cổ chướng có nguồn gốc từ tụy.
– Các biến chứng hiếm gặp khác (hẹp đại tràng, nang giả lách…)
– Nguy cơ dẫn đến ung thư tụy: Ung thư tụy có tiên lượng rất xấu, mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và giảm được tỷ lệ tử vong cũng như biến chứng sau mổ.
2. Chẩn đoán và điều trị sớm bệnh viêm tụy mạn tính
2.1 Phương pháp chẩn đoán khi có triệu chứng viêm tụy mạn
– Chẩn đoán lâm sàng thông qua những triệu chứng bệnh như: cơn đau, tình trạng rối loạn tiêu hóa, suy dinh dưỡng, đái tháo đường, viêm da, buồn nôn, khám ổ bụng (sờ khối u trên rốn)…
– Xét nghiệm đánh giá chức năng ngoại tiết của tuyến tụy, xét nghiệm đánh giá dinh dưỡng và tình trạng huyết thanh, xét nghiệm khảo sát dò enzym, xét nghiệm phân để đánh giá độ nhầy của mỡ phân…
– Chẩn đoán hình ảnh (chụp X-quang tụy, siêu âm tuyến tụy, chụp CT, chụp MRI ổ bụng)… để đánh giá cấu trúc của tụy và mô xung quanh.
Chẩn đoán hình ảnh hiện đại có thể giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bệnh viêm tuyến tụy mạn tính
2.2 Phương pháp điều trị khi có triệu chứng viêm tụy mạn tính
Điều trị nội khoa
Trước hết, người bệnh cần thay đổi thói quen sống gồm:
– Tuyệt đối kiêng rượu bia và tránh xa thuốc lá
– Hạn chế tối đa đồ ăn nhiều tinh bột và chất béo
– Tăng cường ăn các loại rau củ nhiều chất xơ và ăn trái cây
Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng thuốc ức chế bơm proton kết hợp với chế phẩm men tụy trong bữa ăn.
Nếu đau kéo dài và khó chịu, người bệnh có thể sử dụng thuốc giảm đau hoặc enzym tụy. Trường hợp kèm bệnh tiểu đường cần điều trị bổ sung với insulin.
Điều trị ngoại khoa
Phương pháp phẫu thuật được dùng trong điều trị bệnh viêm tụy mạn tính bao gồm:
– Phẫu thuật loại trừ tắc nghẽn ở ống tụy: dùng để dẫn lưu nang giả, giảm đau, điều trị biến chứng của bệnh
– Phẫu thuật dẫn lưu ống tụy: được chỉ định giúp giãn ống tụy hoặc cắt đuôi tụy nối thông tụy, giảm đau cho bệnh nhân
– Phẫu thuật cắt bỏ tụy: cắt đi một phần hoặc toàn bộ tụy để tránh bệnh phát triển nghiêm trọng, ngăn ngừa vỡ ống tụy hoặc biến chứng nguy hiểm khác
– Phong bế cắt đám rối thần kinh bằng nội soi siêu âm hoặc nội soi qua da: giảm đau bởi viêm tụy mạn tính.
Trên đây là những thông tin quan trọng về triệu chứng bệnh viêm tụy mạn tính. Viêm tụy mạn thường tiến triển âm thầm, khi phát hiện ra bệnh thường ở giai đoạn muộn. Nếu không quản lý bệnh đúng cách sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng tính mạng. Vì vậy, chúng ta cần phải kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm. Đặc biệt là những bệnh nhân có nguy cơ như người bị tiểu đường, kém hấp thu, uống rượu nhiều năm… Khi phát hiện bệnh nên điều trị và theo dõi tại các cơ sở chuyên khoa.
