U tuyến thượng thận lành tính có nguy hiểm không?
Chào bạn,
Cảm ơn bạn đã chia sẻ – đây là câu hỏi rất thường gặp trong phòng khám của tôi. U tuyến thượng thận lành tính (adrenal adenoma) thực sự là một phát hiện khá phổ biến, đặc biệt khi chụp CT hoặc MRI bụng vì lý do khác. Đa số trường hợp không nguy hiểm, nhưng điều quan trọng là phải phân biệt rõ u có “hoạt động” hay không, vì chính việc tiết hormone bất thường mới gây ra vấn đề sức khỏe, chứ không phải bản thân khối u.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất, khi nào cần can thiệp, và cách theo dõi an toàn.
Nguyên nhân và bản chất của u tuyến thượng thận lành tính
U tuyến thượng thận lành tính là một khối tăng sinh tế bào không phải ung thư, thường phát triển chậm và không xâm lấn. Trong y văn, người ta chia thành hai nhóm chính:
– U không hoạt động (non-functional): Chiếm hơn 80% các trường hợp. Khối u này không tiết hormone dư thừa, nên không gây triệu chứng và thường được phát hiện tình cờ (“u tình cờ” – adrenal incidentaloma).
– U hoạt động (functional): Dù lành tính về mặt cấu trúc, nhưng lại sản xuất quá mức một loại hormone của tuyến thượng thận, dẫn đến các hội chứng nội tiết đặc trưng:
– Cortisol dư → hội chứng Cushing: mặt tròn như trăng, tăng cân vùng bụng, da mỏng dễ bầm, tăng huyết áp, rối loạn kinh nguyệt.
– Aldosterone dư → hội chứng Conn: tăng huyết áp khó kiểm soát, yếu cơ, chuột rút do hạ kali máu.
– Catecholamine dư (pheochromocytoma): cơn tăng huyết áp kịch phát, tim đập nhanh, vã mồ hôi lạnh, lo âu dữ dội – dù phần lớn lành tính, nhưng có thể nguy hiểm nếu không chẩn đoán kịp.
Khi nào cần lo lắng và đi khám chuyên sâu?
Bạn nên được đánh giá kỹ nếu có bất kỳ dấu hiệu sau:
– Tăng huyết áp mới xuất hiện hoặc khó kiểm soát, đặc biệt ở người trẻ (<40 tuổi).
– Tăng cân bất thường, da dễ bầm, rạn da màu tím, yếu cơ.
– Cơn hồi hộp, vã mồ hôi, tim đập mạnh không rõ nguyên nhân.
– Khối u > 4 cm trên CT/MRI – vì kích thước lớn làm tăng khả năng ác tính.
– Mật độ khối u trên CT không tiêm thuốc cản quang > 10 Hounsfield Units (HU) – gợi ý u có thể hoạt động hoặc không điển hình.
Trong thực tế lâm sàng, tôi luôn yêu cầu xét nghiệm hormone ngay cả khi bệnh nhân không có triệu chứng, vì một số u hoạt động ở giai đoạn sớm có thể biểu hiện rất kín đáo.
Hướng dẫn theo dõi và điều trị phù hợp
1. Với u không hoạt động, kích thước < 4 cm:
– Không cần phẫu thuật.
– Theo dõi định kỳ: Chụp CT/MRI sau 6–12 tháng, rồi mỗi 1–2 năm nếu ổn định.
– Xét nghiệm hormone định kỳ (cortisol, aldosterone, catecholamine) để phát hiện sớm nếu u “bắt đầu hoạt động”.
2. Với u hoạt động hoặc kích thước ≥ 4 cm:
– Phẫu thuật cắt tuyến thượng thận (adrenalectomy) thường được chỉ định, đặc biệt nếu:
• Có hội chứng Cushing hoặc Conn rõ ràng.
• Pheochromocytoma được xác định (phải điều trị trước khi can thiệp bất kỳ).
• Khối u có dấu hiệu hình ảnh nghi ngờ ác tính (bờ không đều, tăng đậm không đồng nhất, mật độ cao).
3. Kiểm soát triệu chứng trước khi quyết định điều trị triệt để:
– Dùng thuốc hạ áp chọn lọc (như spironolactone cho hội chứng Conn).
– Tránh tự ý dùng corticosteroid hoặc thuốc giảm đau kéo dài – có thể làm nhiễu kết quả xét nghiệm.
U tuyến thượng thận lành tính thường vô hại, nhưng không nên bỏ qua chỉ vì “lành tính”. Trong nhiều năm hành nghề, tôi từng gặp bệnh nhân bị tăng huyết áp dai dẳng suốt 5 năm, đến khi phát hiện u aldosteronoma và phẫu thuật thì huyết áp trở về bình thường – không cần thuốc nữa.
Vì vậy, việc đánh giá đầy đủ ngay từ đầu – gồm cả hình ảnh và xét nghiệm nội tiết – là chìa khóa để tránh bỏ sót những u “hoạt động thầm lặng”. Nếu bạn đã có kết quả CT, hãy trao đổi với bác sĩ nội tiết hoặc chuyên gia tuyến thượng thận để lên kế hoạch theo dõi phù hợp.
Bạn hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh với u lành tính – miễn là nó được giám sát đúng cách.
