Hội chứng màng não là gì và những dấu hiệu nhận biết nào?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thực tế. Những triệu chứng bạn mô tả — đau đầu dữ dội, cứng gáy, sốt và nôn — đúng là những dấu hiệu điển hình của hội chứng màng não, một tình trạng cấp cứu thần kinh cần được đánh giá và xử trí kịp thời. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về hội chứng này, cách nhận biết và khi nào bạn nên đi khám ngay.
Hội chứng màng não là gì?
Hội chứng màng não không phải là một bệnh riêng lẻ, mà là tập hợp các dấu hiệu lâm sàng phản ánh tình trạng màng não (bao gồm màng mềm, màng nhện và màng cứng bao quanh não và tủy sống) đang bị kích thích hoặc viêm. Nguyên nhân thường gặp nhất là viêm màng não do vi khuẩn hoặc virus, nhưng cũng có thể do xuất huyết dưới nhện, lao màng não, ung thư di căn, hoặc các bệnh tự miễn.
Các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng
1. Cứng gáy (nuchal rigidity)
– Đây là biểu hiện đầu tiên và dễ nhận thấy nhất.
– Bệnh nhân cảm thấy căng cứng, đau nhức vùng cổ, đặc biệt khi cố gắng cúi cằm về phía ngực.
– Trong khám lâm sàng, bác sĩ sẽ nhẹ nhàng gập đầu bạn về phía ngực khi bạn nằm ngửa. Nếu bạn gồng cứng cổ, cảm thấy đau hoặc không thể cúi sát cằm vào ngực, đó là dấu hiệu dương tính.
2. Dấu hiệu Kernig
– Khi bác sĩ gập hông và gối bạn thành góc 90 độ rồi cố duỗi thẳng cẳng chân, bạn sẽ cảm thấy đau nhói dọc theo mặt sau đùi hoặc lưng, và không thể duỗi thẳng chân hoàn toàn.
– Đây là phản xạ do căng dây thần kinh tọa khi màng não bị viêm, gây co cứng cơ.
3. Dấu hiệu Brudzinski
– Khi bác sĩ gập đầu bạn về phía ngực, hai chân bạn tự động co lên mà không cần bạn chủ ý.
– Phản xạ này xuất hiện nhằm giảm áp lực lên màng não đang bị kích thích.
4. Các triệu chứng toàn thân đi kèm
– Đau đầu dữ dội, thường khởi phát đột ngột và không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
– Sốt cao, đặc biệt nếu kèm theo ớn lạnh.
– Buồn nôn hoặc nôn vọt (nôn không liên quan đến bữa ăn).
– Rối loạn ý thức: từ lơ mơ, lú lẫn đến hôn mê trong trường hợp nặng.
– Sợ ánh sáng (photophobia) và sợ tiếng động (phonophobia) — rất thường gặp ở viêm màng não do virus.
Lưu ý: Dấu hiệu “vạch màng não” (vạch da bụng thấy vệt đỏ biến mất nhanh) không đặc hiệu cho hội chứng màng não và hiện nay ít được dùng trong chẩn đoán lâm sàng.
Khi nào cần đi khám ngay?
Bạn nên đến cơ sở y tế cấp cứu ngay lập tức nếu xuất hiện ít nhất 2 trong số các dấu hiệu sau:
– Đau đầu dữ dội, khởi phát đột ngột.
– Cứng gáy kèm sốt.
– Buồn nôn/nôn vọt không rõ nguyên nhân.
– Rối loạn ý thức hoặc co giật.
– Dấu hiệu Kernig hoặc Brudzinski dương tính.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan vì nghĩ “chỉ là cảm cúm”, nhưng thực tế lại là viêm màng não do vi khuẩn — một tình trạng có thể tử vong trong vòng 24–48 giờ nếu không được điều trị kịp thời.
Chẩn đoán và điều trị như thế nào?
Để xác định nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định:
– Chọc dò dịch não tủy (lumbar puncture): xét nghiệm dịch não tủy là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán viêm màng não.
– Chụp CT/MRI sọ não: nhằm loại trừ các nguyên nhân khác như xuất huyết hoặc áp xe.
– Xét nghiệm máu, PCR, nuôi cấy để xác định tác nhân gây bệnh.
Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân:
– Viêm màng não do vi khuẩn: cần kháng sinh đường tĩnh mạch ngay lập tức, thường trước khi có kết quả xét nghiệm.
– Do virus: chủ yếu điều trị hỗ trợ, theo dõi sát.
– Do lao hoặc nấm: cần phác đồ đặc hiệu kéo dài.
Hội chứng màng não không phải là tình trạng “tự khỏi”. Dù bạn chỉ thấy cứng gáy nhẹ hay đau đầu kéo dài hơn 1–2 ngày kèm sốt, đừng chần chừ — hãy đi khám ngay. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể cứu sống bạn hoặc người thân, đồng thời ngăn ngừa di chứng thần kinh vĩnh viễn như điếc, động kinh, hoặc suy giảm nhận thức.
Nếu bạn còn bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ, đừng ngần ngại — hãy đến bệnh viện có chuyên khoa thần kinh càng sớm càng tốt. Sức khỏe thần kinh không bao giờ là chuyện nhỏ.
