Bệnh lỗ hoàng điểm là gì? Phương pháp điều trị như thế nào?
Gần đây, tôi thấy hình ảnh trước mắt bị méo mó, đọc sách hay nhìn thẳng vào mặt người khác đều thấy trung tâm hình ảnh bị mờ hoặc biến dạng. Nghe nói đó có thể là dấu hiệu của “lỗ hoàng điểm” – một bệnh lý ở đáy mắt. Tôi rất lo lắng: liệu đây có phải nguyên nhân khiến thị lực suy giảm nghiêm trọng? Có cách nào điều trị hiệu quả không?
Chào bạn,
Lỗ hoàng điểm là tình trạng xuất hiện một lỗ nhỏ xuyên suốt lớp trung tâm của hoàng điểm – vùng quan trọng nhất trên võng mạc giúp mắt nhìn rõ chi tiết. Dù không gây mù hoàn toàn (vì thị lực ngoại vi vẫn còn), bệnh có thể làm giảm đáng kể khả năng đọc, lái xe hay nhận diện khuôn mặt. May mắn thay, với y học hiện đại, lỗ hoàng điểm hoàn toàn có thể điều trị được – chủ yếu bằng phẫu thuật cắt dịch kính, với tỷ lệ thành công lên đến 60–80% nếu can thiệp kịp thời.
Lỗ hoàng điểm là gì và tại sao nó nguy hiểm?
Hoàng điểm (hay còn gọi là điểm vàng) nằm ngay trung tâm võng mạc, nơi tập trung mật độ cao các tế bào nón – chịu trách nhiệm cho thị lực sắc nét và màu sắc. Khi một lỗ nhỏ hình thành ở trung tâm hoàng điểm, ánh sáng không còn hội tụ đúng vị trí, dẫn đến:
– Hình ảnh bị méo, cong vênh (biến dạng thị giác)
– Vùng trung tâm thị trường bị mờ hoặc tối
– Khó đọc chữ nhỏ, nhận diện khuôn mặt
Điều đáng lo là bệnh thường không đau, tiến triển âm thầm, và nhiều người chỉ phát hiện khi thị lực đã suy giảm rõ rệt.
Nguyên nhân gây lỗ hoàng điểm
Có hai nhóm nguyên nhân chính:
– Lỗ hoàng điểm nguyên phát (chiếm đa số):
Do quá trình lão hóa tự nhiên khiến dịch kính – chất gel trong suốt lấp đầy nhãn cầu – co kéo bất thường lên hoàng điểm. Sự co kéo này tạo lực kéo dãn, dẫn đến rách và hình thành lỗ. Đây là lý do bệnh thường gặp ở người trên 60 tuổi, đặc biệt là phụ nữ.
– Lỗ hoàng điểm thứ phát:
Xuất hiện sau các tình trạng như:
– Chấn thương mắt mạnh (ví dụ: va đập, tai nạn)
– Cận thị nặng (trục nhãn cầu dài làm võng mạc mỏng và dễ tổn thương)
– Biến chứng sau phẫu thuật mắt, tia xạ, hoặc dòng điện
– Các bệnh lý kèm theo như phù hoàng điểm dạng nang, màng trước võng mạc co kéo
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân cận trên -10D bị lỗ hoàng điểm dù còn trẻ – điều này cho thấy cận thị nặng là yếu tố nguy cơ đáng kể, không chỉ ở người lớn tuổi.
Khi nào cần đi khám ngay?
Bạn nên đến gặp bác sĩ nhãn khoa chuyên khoa võng mạc nếu xuất hiện:
– Hình ảnh trung tâm bị mờ, méo, cong vênh (dùng lưới Amsler để tự kiểm tra tại nhà rất hiệu quả)
– Khó đọc dù đã đeo kính đúng độ
– Cảm giác có “đốm đen” cố định ngay giữa tầm nhìn
– Triệu chứng xuất hiện đột ngột sau chấn thương mắt
Chẩn đoán chính xác dựa vào soi đáy mắt kết hợp chụp OCT (quang học cắt lớp) – kỹ thuật cho phép quan sát cấu trúc hoàng điểm ở mức vi mô, phát hiện lỗ dù rất nhỏ.
Điều trị lỗ hoàng điểm: Phẫu thuật là lựa chọn chính
Hiện nay, phẫu thuật cắt dịch kính (vitrectomy) là phương pháp tiêu chuẩn. Quy trình bao gồm:
- Loại bỏ dịch kính gây co kéo lên hoàng điểm
- Bóc màng nội giới hạn (ILM) – lớp màng mỏng bao quanh võng mạc – để giải phóng lực kéo và tạo điều kiện cho lỗ tự lành
- Bơm khí hoặc khí nở vào buồng dịch kính để ép kín lỗ
Sau mổ, bệnh nhân phải nằm sấp (tư thế úp mặt) từ 3–7 ngày, thậm chí đến 2 tuần, để bong bóng khí giữ áp lực đúng vị trí hoàng điểm. Đây là giai đoạn quan trọng quyết định hiệu quả điều trị.
Lưu ý quan trọng:
– Ở người trên 60 tuổi, bác sĩ thường kết hợp mổ lỗ hoàng điểm với thay thủy tinh thể (phaco), vì cắt dịch kính làm tăng nguy cơ đục thủy tinh thể sau mổ.
– Tỷ lệ đóng lỗ thành công >90% nếu lỗ còn nhỏ và thời gian tồn tại dưới 6 tháng.
– Thị lực phục hồi chậm – có thể mất vài tháng – nhưng đa số bệnh nhân cải thiện rõ rệt về khả năng nhìn chi tiết.
Phòng ngừa và chăm sóc sau điều trị
– Kiểm tra mắt định kỳ nếu bạn trên 55 tuổi, bị cận nặng, hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh võng mạc
– Không hút thuốc – nicotine làm giảm lưu thông máu đến hoàng điểm
– Kiểm soát tốt bệnh lý nền như tiểu đường, tăng huyết áp
– Sau mổ: tuân thủ tư thế nằm, tái khám đúng lịch, tránh vận động mạnh trong 4–6 tuần đầu
Kết luận từ bác sĩ:
Lỗ hoàng điểm tuy nguy hiểm nhưng không phải bản án mù lòa. Với chẩn đoán sớm và can thiệp phẫu thuật kịp thời, đa số bệnh nhân có thể phục hồi thị lực trung tâm đáng kể. Đừng chủ quan khi thấy hình ảnh méo mó – đó có thể là tiếng kêu cứu từ hoàng điểm của bạn. Hãy đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường, vì “thời gian vàng” để điều trị thường chỉ trong vài tháng đầu tiên.
