Viêm gan C lây qua đường gì?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi lo rất thực tế. Tôi hiểu sự bất an này – vì viêm gan C thường diễn tiến âm thầm, và nhiều người chỉ phát hiện bệnh khi gan đã tổn thương đáng kể. Để giúp bạn yên tâm hơn, tôi xin giải thích rõ: viêm gan C lây chủ yếu qua đường máu, và có một số con đường khác ít gặp hơn. Quan trọng là bạn cần biết chính xác cách virus truyền để tránh hoang mang quá mức hoặc chủ quan.
Đường lây nhiễm chính của viêm gan C: Tiếp xúc trực tiếp với máu
Virus viêm gan C (HCV) rất “kén” – nó không tồn tại lâu ngoài môi trường và không lây qua tiếp xúc thông thường. Tuy nhiên, một lượng máu cực nhỏ cũng đủ để lây nhiễm nếu đi vào cơ thể người lành qua vết thương hở, niêm mạc hoặc đường tiêm chích.
Các tình huống có nguy cơ cao bao gồm:
– Dùng chung kim tiêm, ống tiêm: Đây là con đường lây phổ biến nhất, đặc biệt ở người tiêm chích ma túy.
– Dụng cụ y tế hoặc thẩm mỹ chưa vô trùng: Như kim xăm, xỏ khuyên, châm cứu, thậm chí dụng cụ nha khoa nếu không được khử khuẩn đúng chuẩn.
– Dùng chung vật dụng cá nhân có thể dính máu: Dao cạo râu, bàn chải đánh răng, bấm móng tay, kềm cắt da – những vật dễ gây trầy xước nhỏ mà bạn không để ý.
– Truyền máu hoặc chế phẩm máu chưa được xét nghiệm kỹ: Hiện nay ở các bệnh viện uy tín, nguy cơ này gần như bằng 0 nhờ quy trình sàng lọc nghiêm ngặt.
– Phơi nhiễm nghề nghiệp: Nhân viên y tế bị kim tiêm đâm phải khi xử lý dụng cụ từ bệnh nhân nhiễm HCV.
Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân nhiễm viêm gan C chỉ vì… dùng chung bàn chải đánh răng với người nhà. Dù không chảy máu rõ ràng, nhưng vi lượng máu từ nướu vẫn đủ để truyền virus.
Các đường lây nhiễm khác – ít gặp nhưng vẫn cần lưu ý
1. Đường tình dục
Virus HCV có thể hiện diện trong tinh dịch và dịch âm đạo, nhưng nguy cơ lây qua quan hệ tình dục rất thấp – ước tính dưới 1% mỗi năm ở các cặp dị tính ổn định. Tuy nhiên, nguy cơ tăng lên đáng kể nếu:
– Quan hệ thô bạo, gây trầy xước niêm mạc sinh dục.
– Có vết loét do các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác (như herpes, giang mai).
– Quan hệ đồng giới nam, đặc biệt khi có nhiều bạn tình hoặc kèm theo quan hệ hậu môn.
2. Từ mẹ sang con
Khoảng 5–6% trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HCV có thể bị lây, chủ yếu trong lúc sinh – khi tiếp xúc với máu mẹ. Việc lây qua nhau thai rất hiếm.
Lưu ý: cho con bú hoàn toàn an toàn, trừ khi đầu vú mẹ nứt, chảy máu – lúc đó nên tạm ngưng ở bên vú bị tổn thương.
Những điều bạn KHÔNG cần lo – viêm gan C KHÔNG lây qua
Nhiều người vẫn e dè, xa lánh người nhiễm viêm gan C vì hiểu lầm. Xin khẳng định lại:
– Không lây qua ôm, hôn má, bắt tay.
– Không lây khi dùng chung bát đũa, cốc nước, khăn mặt (miễn là không dính máu).
– Không lây qua ho, hắt hơi, nói chuyện.
– Muỗi hay côn trùng đốt cũng KHÔNG truyền virus HCV – vì virus không nhân lên trong cơ thể côn trùng.
– Tuyệt đối không dùng chung vật dụng cá nhân có nguy cơ dính máu, kể cả với người thân.
– Đảm bảo vô trùng khi xăm hình, xỏ khuyên, châm cứu – chọn cơ sở uy tín, sử dụng dụng cụ dùng một lần.
– Quan hệ tình dục an toàn, đặc biệt nếu bạn hoặc đối phương có nhiều bạn tình hoặc nghi ngờ phơi nhiễm.
– Xét nghiệm viêm gan C sớm nếu từng có yếu tố nguy cơ (dùng ma túy, truyền máu trước năm 1994, xăm trổ không đảm bảo…). Hiện nay, viêm gan C có thể chữa khỏi hoàn toàn với thuốc kháng virus thế hệ mới.
Tóm lại, viêm gan C lây chủ yếu qua đường máu – chứ không phải qua sinh hoạt hàng ngày. Hiểu đúng con đường lây giúp bạn vừa tránh được nguy cơ thực sự, vừa không kỳ thị người bệnh. Nếu bạn từng phơi nhiễm (như dùng chung dao cạo), hãy đến cơ sở y tế để làm xét nghiệm anti-HCV và HCV-RNA. Đừng để nỗi lo kéo dài – vì đây là căn bệnh có thể chữa khỏi đến 95–99% nếu được phát hiện và điều trị kịp thời.
