Bác sĩ chỉ rõ 5 dấu hiệu cảnh báo bệnh gan mật bạn không nên bỏ qua
Chào bạn,
Cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thực tế. Đúng như bạn nghi ngờ, những biểu hiện như mệt mỏi kéo dài, chán ăn, nước tiểu đậm màu hay vàng da có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý gan mật – một nhóm bệnh thầm lặng nhưng nguy hiểm nếu không được phát hiện kịp thời. Trong bài viết này, tôi sẽ giúp bạn nhận diện 5 triệu chứng điển hình nhất, đồng thời hướng dẫn cách phòng ngừa và xử trí phù hợp.
1. Mệt mỏi kéo dài – dấu hiệu “âm thầm” của gan suy yếu
Khi gan bị tổn thương, khả năng giải độc và chuyển hóa năng lượng suy giảm rõ rệt. Điều này khiến cơ thể bạn luôn trong trạng thái uể oải, thiếu sức sống – dù đã nghỉ ngơi đầy đủ.
– Mệt mỏi do bệnh gan thường không cải thiện dù bạn ngủ nhiều hay thay đổi lối sống.
– Nhiều bệnh nhân đến khám với lý do “không làm được việc gì”, “cả ngày chỉ muốn nằm”, nhưng lại không nghĩ đến gan.
– Đây là triệu chứng rất dễ bị bỏ qua, vì nó giống với stress hoặc thiếu ngủ thông thường.
Trong phòng khám, tôi thường hỏi kỹ: “Bạn có cảm thấy mệt ngay cả khi không làm gì không?” – nếu câu trả lời là có, tôi sẽ nghi ngờ đến gan và chỉ định xét nghiệm chức năng gan ngay.
2. Rối loạn tiêu hóa: chán ăn, buồn nôn, đầy bụng sau ăn
Gan sản xuất dịch mật, một yếu tố thiết yếu để tiêu hóa chất béo. Khi gan suy giảm chức năng, lượng mật tiết ra ít hoặc ứ đọng, khiến hệ tiêu hóa “bó tay” trước các bữa ăn nhiều dầu mỡ.
– Bạn có thể sợ mỡ, cảm thấy nặng bụng sau khi ăn, hoặc buồn nôn dù không mang thai.
– Một số người còn sụt cân không rõ nguyên nhân do ăn uống kém kéo dài.
– Triệu chứng này dễ nhầm với viêm dạ dày, nhưng nếu đi kèm mệt mỏi hoặc vàng da, thì khả năng liên quan đến gan mật rất cao.
3. Vàng da và vàng mắt – “báo động đỏ” từ gan
Vàng da (jaundice) xảy ra khi bilirubin – sắc tố mật – tích tụ trong máu do gan không thể xử lý và thải ra ngoài.
– Dấu hiệu đầu tiên thường là lòng trắng mắt ngả vàng, sau đó lan ra da, đặc biệt ở mặt và lòng bàn tay.
– Vàng da trong bệnh gan thường không ngứa, khác với vàng da do tan huyết hay dị ứng.
– Đây là dấu hiệu bệnh đã tiến triển, có thể do viêm gan, xơ gan, tắc mật hoặc thậm chí ung thư gan.
Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện vàng da, hãy đi khám ngay, vì đây là thời điểm “vàng” để can thiệp trước khi tổn thương trở nên không hồi phục.
4. Nước tiểu sẫm màu và phân bạc màu – cặp đôi bất thường cần lưu ý
Khi gan không bài tiết bilirubin vào ruột qua đường mật, nước tiểu sẽ đậm màu như trà (do bilirubin bài tiết qua thận), trong khi phân lại nhạt màu hoặc trắng như đất sét (do thiếu sắc tố mật).
– Đây là dấu hiệu tắc nghẽn đường mật hoặc suy gan nặng.
– Không phải do uống ít nước – vì nếu do thiếu nước, phân vẫn bình thường, chỉ nước tiểu đặc.
– Khi thấy cả hai biểu hiện này cùng lúc, bạn cần siêu âm gan mật và xét nghiệm chức năng gan khẩn trương.
5. Dấu hiệu viêm gan virus: sốt nhẹ, đau hạ sườn phải, sụt cân
Viêm gan do virus (A, B, C…) có thể khởi phát âm thầm hoặc cấp tính. Ở giai đoạn sớm, triệu chứng dễ bị bỏ qua:
– Sốt nhẹ, đau tức vùng hạ sườn phải (nơi gan nằm).
– Chán ăn, buồn nôn, đôi khi đau khớp hoặc phát ban nhẹ.
– Nếu không điều trị, viêm gan mạn tính có thể dẫn đến xơ gan trong 10–20 năm.
Tại Việt Nam, viêm gan B mạn tính vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và ung thư gan. Tôi luôn khuyên bệnh nhân tầm soát viêm gan B định kỳ, đặc biệt nếu trong gia đình có người mắc bệnh.
Nhiều bệnh gan – như gan nhiễm mỡ, viêm gan virus – không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi bạn cảm thấy mệt, vàng da hay rối loạn tiêu hóa, bệnh có thể đã tiến triển đáng kể.
Vì vậy, tôi khuyến nghị:
– Tầm soát gan mật định kỳ (xét nghiệm men gan, siêu âm bụng) mỗi 6–12 tháng nếu bạn uống rượu bia, thừa cân, hoặc có yếu tố nguy cơ.
– Hạn chế rượu bia, thuốc lá, thực phẩm nhiều dầu mỡ và chất bảo quản.
– Không tự ý dùng thuốc bổ gan, thuốc nam khi chưa có chẩn đoán – vì nhiều loại có thể gây độc cho gan.
– Tiêm vắc xin viêm gan B nếu chưa có miễn dịch.
Các triệu chứng như mệt mỏi, chán ăn, vàng da, nước tiểu sẫm hay rối loạn tiêu hóa không chỉ là “do stress” – chúng có thể là tiếng kêu cứu từ lá gan của bạn. Việc phát hiện sớm qua xét nghiệm và siêu âm sẽ giúp ngăn ngừa xơ gan, ung thư gan và biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn đang có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, đừng chần chừ – hãy đi khám chuyên khoa gan mật càng sớm càng tốt.
