Tác dụng của sắt đối với sức khỏe?

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất đúng trọng tâm. Sắt là một khoáng chất thiết yếu, đóng vai trò then chốt trong việc tạo hemoglobin – thành phần chính trong hồng cầu giúp vận chuyển oxy từ phổi đến mọi tế bào trong cơ thể. Nếu thiếu sắt, cơ thể không sản xuất đủ hồng cầu khỏe mạnh, dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt, gây mệt mỏi, suy giảm tập trung và nhiều hệ lụy sức khỏe khác.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về vai trò, dấu hiệu thiếu sắt và cách bổ sung an toàn.

Vai trò chính của sắt trong cơ thể

Sắt không chỉ liên quan đến máu – nó tham gia vào nhiều quá trình sinh học thiết yếu:

– Tạo hemoglobin và myoglobin: Hemoglobin vận chuyển oxy trong máu; myoglobin lưu trữ oxy trong cơ bắp để cung cấp năng lượng khi vận động.

– Hỗ trợ chức năng miễn dịch: Sắt cần thiết cho sự phát triển và hoạt động của tế bào miễn dịch, đặc biệt là đại thực bào và lympho T.

– Tham gia tổng hợp DNA và sản xuất năng lượng: Là đồng yếu tố của nhiều enzyme quan trọng trong chu trình hô hấp tế bào (như cytochromes).

– Duy trì chức năng não bộ: Thiếu sắt ở trẻ em và phụ nữ mang thai có thể ảnh hưởng đến phát triển nhận thức và hành vi.

Dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang thiếu sắt

Nhiều người chủ quan vì triệu chứng ban đầu rất mơ hồ. Tuy nhiên, nếu bạn gặp các biểu hiện sau kéo dài, nên nghĩ ngay đến thiếu sắt:

– Mệt mỏi thường xuyên, khó tập trung, hay quên

– Da xanh, niêm mạc nhợt (nhất là lòng bàn tay, mí mắt dưới)

– Tim đập nhanh, khó thở khi gắng sức nhẹ

– Rụng tóc, móng giòn, nứt góc miệng

– Hội chứng chân không yên (muốn ngọ nguậy chân khi nằm, đặc biệt ban đêm)

Ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, thiếu sắt thường liên quan đến mất máu kinh nguyệt nhiều; ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, do nhu cầu sắt tăng cao trong giai đoạn phát triển.

Ai dễ bị thiếu sắt và cần bổ sung?

Một số nhóm có nguy cơ cao, tôi thường gặp trong phòng khám:

– Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú: Nhu cầu sắt tăng gấp đôi để nuôi thai và tạo sữa.

– Trẻ em đang lớn, đặc biệt là trẻ sinh non hoặc bú mẹ hoàn toàn sau 6 tháng mà chưa bổ sung sắt.

– Người ăn chay trường: Sắt từ thực vật (non-heme iron) hấp thu kém hơn sắt từ động vật (heme iron).

– Người có bệnh lý tiêu hóa: Viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích, cắt dạ dày – làm giảm hấp thu sắt.

– Vận động viên: Mất sắt qua mồ hôi, tan máu cơ học khi chạy bộ đường dài.

Cách bổ sung sắt an toàn và hiệu quả

Bổ sung sắt không đơn giản là uống viên sắt – cần đúng cách để tránh tác dụng phụ và tăng hấp thu:

– Ưu tiên nguồn sắt từ thực phẩm: Thịt đỏ, gan, lòng đỏ trứng, đậu, rau lá xanh đậm. Ăn kèm vitamin C (cam, ổi, ớt chuông) giúp tăng hấp thu sắt từ thực vật.

– Tránh uống trà, cà phê, sữa gần bữa ăn: Chúng chứa chất ức chế hấp thu sắt (tanin, canxi).

– Uống viên sắt khi cần thiết: Nên uống lúc đói (30 phút trước ăn) với nước cam. Nếu gây đau dạ dày, có thể uống sau ăn nhẹ – nhưng hiệu quả hấp thu sẽ giảm.

– Không tự ý bổ sung sắt dài ngày: Thừa sắt cũng nguy hiểm, có thể tổn thương gan và tim. Luôn xét nghiệm ferritin huyết thanh trước khi bổ sung kéo dài.

Thiếu sắt là nguyên nhân hàng đầu gây thiếu máu trên toàn cầu – nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm. Đừng đợi đến khi mệt lả mới đi khám. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ hoặc có triệu chứng gợi ý, hãy xét nghiệm hemoglobin, ferritin, sắt huyết thanh để đánh giá chính xác.

Và nhớ: sắt không phải “thuốc bổ” ai cũng cần, mà là vi chất cần được sử dụng đúng người, đúng liều, đúng thời điểm.