Hậu quả của việc không kiêng cữ sau sinh

“Sau khi sinh xong, em thấy người mệt rã rời nhưng vẫn phải lo cơm nước, dọn dẹp vì không có ai phụ. Em nghe nói phải kiêng cữ nhưng không rõ kiêng thế nào cho đúng. Liệu làm việc sớm như vậy có hại gì không, thưa bác sĩ?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Việc không kiêng cữ hợp lý sau sinh – dù là sinh thường hay sinh mổ – có thể để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động sâu sắc đến tinh thần của người mẹ, thậm chí gián tiếp ảnh hưởng đến cả em bé. Dưới đây là những hậu quả thường gặp mà tôi thường thấy trong quá trình khám và tư vấn cho các sản phụ.

Những hậu quả thể chất nếu không kiêng cữ sau sinh

Sau sinh, cơ thể người mẹ giống như một “công trường đang sửa chữa” – tử cung co hồi, vết thương đang lành, nội tiết thay đổi mạnh, và hệ miễn dịch suy giảm. Nếu không được nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách, các vấn đề sau có thể xảy ra:

– Sa sinh dục (sa tử cung, sa âm đạo, sa trực tràng): Do các dây chằng và cơ sàn chậu chưa kịp phục hồi, việc bê vác nặng, đứng lâu hoặc rặn mạnh sớm có thể khiến các cơ quan trong ổ bụng sa xuống.

– Suy nhược cơ thể và “hậu sản mòn”: Đây là tình trạng suy kiệt kéo dài do mất máu, thiếu dinh dưỡng và nghỉ ngơi không đủ – khiến mẹ xanh xao, chóng mặt, khó thở, thậm chí ngất xỉu.

– Đau nhức xương khớp mãn tính: Hormone relaxin – vốn giúp giãn khung chậu trong thai kỳ – vẫn còn lưu lại sau sinh, khiến khớp lỏng lẻo. Vận động mạnh hoặc tư thế sai dễ dẫn đến đau lưng, đau háng, đau cổ tay (hội chứng De Quervain).

– Nhiễm trùng hậu sản: Vết mổ hoặc vết khâu tầng sinh môn chưa lành hẳn rất dễ bị viêm nếu vệ sinh không đúng hoặc vận động quá mức.

– Băng huyết muộn: Một biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra trong 24 giờ đến 6 tuần sau sinh, đặc biệt khi tử cung không co hồi tốt do mẹ kiệt sức hoặc nhiễm trùng.

– Tắc tia sữa, áp xe vú: Do cho con bú không đều, căng thẳng hoặc vệ sinh đầu vú không đúng cách.

– Rối loạn tiêu hóa: Ăn uống thất thường, dùng thực phẩm khó tiêu hoặc quá nhiều dầu mỡ dễ gây táo bón, đầy hơi – điều này lại làm tăng nguy cơ sa sinh dục do rặn mạnh.

– Ảnh hưởng tim mạch: Suy nhược kéo dài có thể làm huyết áp dao động, nhịp tim rối loạn, đặc biệt ở những mẹ có tiền sử tăng huyết áp thai kỳ.

Hậu quả về sức khỏe tinh thần

Nhiều người nghĩ kiêng cữ chỉ liên quan đến thể chất, nhưng thực tế, sức khỏe tinh thần sau sinh cũng rất mong manh:

– Trầm cảm sau sinh: Thiếu ngủ, kiệt sức, cảm giác cô lập và áp lực chăm con có thể đẩy mẹ vào trạng thái buồn bã, mất hứng thú, thậm chí có ý nghĩ tiêu cực.

– Rối loạn lo âu: Lo lắng quá mức về sức khỏe con, về vóc dáng bản thân, hoặc sợ “làm mẹ không tốt” dễ trở thành rối loạn nếu không được hỗ trợ kịp thời.

Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít mẹ trẻ đến với ánh mắt đờ đẫn, nói: “Con khóc là em muốn bỏ chạy… Em không hiểu sao mình lại như thế.” Đó là lời cảnh báo rõ ràng rằng nghỉ ngơi và kiêng cữ không phải là “lười”, mà là chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Ảnh hưởng gián tiếp đến em bé

Sức khỏe của mẹ và bé luôn gắn liền:

– Chất lượng sữa mẹ suy giảm: Khi mẹ mệt mỏi, thiếu dinh dưỡng hoặc căng thẳng, lượng sữa có thể giảm, và thành phần dinh dưỡng (như kháng thể, chất béo) cũng bị ảnh hưởng.

– Khả năng chăm sóc con giảm sút: Một người mẹ kiệt sức khó có thể tỉnh táo để nhận biết các dấu hiệu bất thường ở bé (sốt, bú kém, thở nhanh…), từ đó làm chậm trễ can thiệp y tế nếu cần.

Kiêng cữ khoa học – không phải “ở cữ” theo kiểu xưa

Tôi hiểu nhiều mẹ lo lắng rằng “kiêng cữ” đồng nghĩa với việc nằm một chỗ, không tắm, không quạt – những quan niệm này đã lỗi thời và phản khoa học. Kiêng cữ hiện đại không có nghĩa là giam mình, mà là:

– Nghỉ ngơi hợp lý: Tranh thủ ngủ khi bé ngủ, nhờ người thân hỗ trợ việc nhà trong 4–6 tuần đầu.

– Ăn uống đủ chất: Ưu tiên thực phẩm giàu sắt, protein, canxi, chất xơ và uống đủ nước.

– Vận động nhẹ nhàng: Đi bộ ngắn, tập phục hồi sàn chậu (Kegel) sau 1–2 tuần (tùy loại sinh).

– Vệ sinh cá nhân đầy đủ: Tắm rửa sạch sẽ, thay băng vệ sinh thường xuyên để tránh nhiễm trùng.

– Theo dõi dấu hiệu bất thường: Sốt, ra sản dịch có mùi hôi, đau bụng dữ dội, chảy máu nhiều… cần đi khám ngay.

Không kiêng cữ sau sinh không phải là “mạnh mẽ” – đó là mạo hiểm với sức khỏe dài hạn. Nhiều di chứng như sa tử cung, đau lưng mãn tính hay trầm cảm có thể kéo dài hàng năm, thậm chí suốt đời. Hãy xem 4–6 tuần đầu sau sinh là “thời gian hồi phục y tế”, chứ không phải “kỳ nghỉ”. Cơ thể bạn vừa trải qua một hành trình kỳ diệu – và xứng đáng được chăm sóc đúng cách.

Nếu bạn đang cảm thấy quá tải, mệt mỏi hoặc lo lắng – đừng im lặng. Hãy nói chuyện với người thân, bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý. Sức khỏe của bạn là nền tảng cho cả gia đình.