Sỏi niệu quản có nguy hiểm không và cách điều trị thế nào?

Chào bạn,
Sỏi niệu quản thực chất là những viên sỏi hình thành trong thận rồi di chuyển xuống và mắc kẹt ở niệu quản – ống dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang. Khi bị kẹt, sỏi có thể gây tắc nghẽn, khiến nước tiểu ứ lại trong thận, dẫn đến cơn đau quặn thận dữ dội, thậm chí tổn thương chức năng thận nếu không xử trí kịp thời.

Dưới đây là những thông tin chuyên sâu giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này, từ nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo đến hướng điều trị phù hợp theo từng trường hợp cụ thể.

Nguyên nhân và phân loại sỏi niệu quản

Sỏi niệu quản không phải là bệnh riêng biệt mà là biến chứng của sỏi thận khi sỏi di chuyển xuống. Tùy vào vị trí kẹt lại, sỏi được chia thành:

– Sỏi niệu quản trên: Nằm ở đoạn gần thận, thường gây đau vùng hông lưng dữ dội.
– Sỏi niệu quản giữa: Ít gặp hơn, có thể gây cảm giác đau mơ hồ quanh rốn.
– Sỏi niệu quản dưới: Gần bàng quang, thường gây tiểu buốt, tiểu rắt, thậm chí tiểu ra máu.

Loại sỏi phổ biến nhất là sỏi canxi (chiếm hơn 80% trường hợp), tiếp đến là sỏi acid uric, struvite và cystine – mỗi loại có nguyên nhân và cách phòng ngừa khác nhau.

Khi nào cần lo lắng? Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm

Không phải cơn đau nào cũng cần can thiệp ngay, nhưng bạn nên đi khám nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

– Đau quặn dữ dội, không giảm dù nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường.
– Tiểu ra máu, tiểu buốt, tiểu rắt kéo dài.
– Sốt, rét run kèm theo đau hông – đây có thể là dấu hiệu nhiễm trùng thận do ứ nước tiểu.
– Không tiểu được hoặc lượng nước tiểu giảm rõ rệt – cảnh báo tắc nghẽn hoàn toàn.
– Đau kéo dài trên 2–3 ngày mà không có dấu hiệu cải thiện.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan vì “chỉ đau nhẹ”, đến khi suy thận cấp mới nhập viện – điều hoàn toàn có thể tránh được nếu can thiệp sớm.

Điều trị sỏi niệu quản theo kích thước và vị trí

Khả năng sỏi tự đào thải phụ thuộc vào kích thước, vị trí và đặc điểm giải phẫu của niệu quản. Dưới đây là hướng xử trí theo từng nhóm:

Sỏi nhỏ (< 5 mm)

– Khả năng tự đào thải lên đến 80–90%.
– Uống đủ 2–3 lít nước/ngày, ưu tiên nước lọc, nước chanh loãng.
– Vận động nhẹ như đi bộ giúp sỏi di chuyển xuống bàng quang.
– Bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau (như NSAID) và thuốc chẹn alpha (tamsulosin) để giãn cơ trơn niệu quản, hỗ trợ đẩy sỏi ra.

Sỏi trung bình (5–7 mm)

– Tỷ lệ đào thải tự nhiên giảm còn 50–60%, đặc biệt nếu sỏi ở đoạn dưới.
– Vẫn ưu tiên điều trị nội khoa, nhưng cần theo dõi sát bằng siêu âm hoặc CT sau 1–2 tuần.
– Nếu sỏi không di chuyển hoặc gây đau kéo dài, cần can thiệp.

Sỏi lớn (> 7–8 mm) hoặc sỏi niệu quản trên > 9 mm

– Rất khó tự đào thải, đặc biệt khi kẹt ở đoạn hẹp gần thận.
– Các phương pháp can thiệp thường được cân nhắc:
– Tán sỏi ngoài cơ thể (SWL): Phù hợp với sỏi < 15 mm, không quá cứng.
– Nội soi niệu quản (URS): Dùng ống mềm hoặc cứng đưa qua niệu đạo để lấy hoặc tán sỏi – hiệu quả cao, ít xâm lấn.
– Phẫu thuật mở hoặc nội soi sau phúc mạc: Chỉ định khi sỏi quá lớn, gây biến chứng hoặc thất bại với các phương pháp trên.

Biện pháp hỗ trợ tại nhà – đúng và đủ

Các mẹo dân gian có thể hỗ trợ, nhưng không thay thế điều trị y khoa:

– Nước chanh tươi: Giàu citrate – chất ức chế hình thành sỏi canxi. Uống 1–2 ly chanh pha loãng mỗi ngày có thể giúp phòng tái phát.
– Nước ép cần tây: Có tính lợi tiểu nhẹ, nhưng chưa có bằng chứng khoa học mạnh.
– Râu ngô, kim tiền thảo: Một số thảo dược có thể hỗ trợ tăng bài tiết, nhưng cần thận trọng vì có thể tương tác thuốc hoặc gây dị ứng.

⚠️ Lưu ý quan trọng: Không tự ý dùng thuốc nam, thuốc bổ hoặc “thuốc tan sỏi” không rõ nguồn gốc. Nhiều trường hợp sỏi không tan mà còn gây viêm thận, suy gan do độc tính.

Chế độ ăn uống giúp phòng ngừa tái phát

Sỏi niệu quản rất dễ tái phát (khoảng 50% trong 5–10 năm). Vì vậy, thay đổi lối sống là phần quan trọng không kém điều trị:

– Uống đủ nước: Mục tiêu là nước tiểu trong, lượng tiểu > 2 lít/ngày.
– Ăn đủ canxi từ thực phẩm (sữa, tôm, cá nhỏ ăn cả xương): Canxi trong bữa ăn sẽ kết hợp với oxalate trong ruột, giảm hấp thu oxalate – nguyên nhân chính gây sỏi.
– Hạn chế muối và đạm động vật: Ăn mặn làm tăng canxi trong nước tiểu; thịt đỏ làm tăng acid uric và giảm citrate.
– Tăng rau xanh, trái cây giàu kali và citrate: Cam, quýt, chuối, dưa hấu…
– Tránh thực phẩm giàu oxalate nếu bạn bị sỏi canxi oxalate: rau chân vịt, đậu nành, sô cô la, trà đặc.

Sỏi niệu quản tuy phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Đau quặn thận có thể chỉ là “báo động sớm” của một tình trạng ứ nước, nhiễm trùng hoặc tổn thương thận tiềm ẩn. Trong nhiều trường hợp, sỏi nhỏ vẫn cần theo dõi chặt vì có thể gây biến chứng âm thầm.

Nếu bạn đang có triệu chứng nghi ngờ, hãy đi khám sớm với siêu âm bụng – tiết niệu và xét nghiệm nước tiểu. Với sỏi > 6 mm hoặc đau kéo dài, chụp CT không cản quang là tiêu chuẩn vàng để đánh giá chính xác kích thước, vị trí và mức độ tắc nghẽn.

Đừng đợi đến khi “không chịu nổi” mới đi viện – can thiệp kịp thời sẽ giúp bạn tránh được những tổn thương không hồi phục cho thận.