U tuyến thượng thận ác tính có nguy hiểm không?

“Dạo gần đây em thấy đau âm ỉ vùng hông phải, kèm theo sụt cân dù ăn uống bình thường. Đi siêu âm tình cờ phát hiện có khối u ở tuyến thượng thận. Bác sĩ nói cần làm thêm xét nghiệm để xác định tính chất khối u. Em rất lo — liệu đây có phải ung thư? Có chữa được không?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi phát hiện một khối u ở tuyến thượng thận — đặc biệt là khi không có triệu chứng rõ ràng từ trước. U tuyến thượng thận ác tính tuy hiếm gặp, nhưng lại là một trong những tình trạng nghiêm trọng nhất liên quan đến tuyến này. Tuy nhiên, không phải khối u nào cũng là ác tính, và ngay cả khi là ác tính, khả năng điều trị vẫn phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm phát hiện và loại u cụ thể.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất của bệnh, cách nhận biết sớm và hướng xử trí phù hợp.

Các loại u tuyến thượng thận ác tính thường gặp

U tuyến thượng thận ác tính không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là nhóm các bệnh lý khác nhau, bao gồm:

– Ung thư biểu mô vỏ thượng thận (Adrenocortical carcinoma – ACC):
Đây là loại ung thư nguyên phát từ lớp vỏ tuyến thượng thận. Khoảng 2/3 trường hợp ACC có khả năng tiết hormone, dẫn đến các biểu hiện như hội chứng Cushing (mặt tròn, béo bụng, da mỏng), nam hóa (mọc râu, rụng tóc ở nữ), hoặc tăng huyết áp do dư thừa aldosterone.

– U tủy thượng thận ác tính (Malignant pheochromocytoma):
Phát triển từ tế bào tủy thượng thận, thường tiết quá mức catecholamine. Triệu chứng điển hình là cơn tăng huyết áp kịch phát kèm tim đập nhanh, vã mồ hôi, lo âu. Dù đa số u tủy là lành tính, khoảng 10–15% có thể tiến triển thành ác tính và di căn.

– Di căn đến tuyến thượng thận:
Ung thư từ các cơ quan khác (phổi, vú, thận, đại tràng…) có thể lan đến tuyến thượng thận. Trong trường hợp này, khối u không phải là ung thư nguyên phát của tuyến thượng thận và việc điều trị sẽ dựa trên loại ung thư gốc.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Ở giai đoạn sớm, u ác tính tuyến thượng thận thường không gây triệu chứng rõ ràng, nên nhiều người chỉ tình cờ phát hiện qua chẩn đoán hình ảnh. Tuy nhiên, bạn nên cảnh giác nếu có:

– Đau âm ỉ hoặc tức nặng vùng bụng trên, hông hoặc lưng kéo dài.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, kèm sốt nhẹ dai dẳng.
– Biểu hiện nội tiết bất thường: tăng huyết áp khó kiểm soát, rối loạn kinh nguyệt, thay đổi giới tính thứ cấp, yếu cơ, da dễ bầm tím.
– Cơn tăng huyết áp đột ngột kèm vã mồ hôi, tim đập mạnh – đặc biệt nếu xảy ra nhiều lần.

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân nữ 38 tuổi đến vì “mọc ria mép và kinh nguyệt mất 6 tháng”, hóa ra là ACC tiết androgen. Hay một bệnh nhân nam 50 tuổi bị tăng huyết áp kháng trị, sau cùng được chẩn đoán u tủy ác tính di căn xương.

Chẩn đoán và điều trị như thế nào?

Chẩn đoán

– Chụp CT hoặc MRI bụng: Đánh giá kích thước, ranh giới, đặc điểm mô học của khối u (thường >4 cm, không đều, có hoại tử hoặc xâm lấn là dấu hiệu nghi ác tính).
– Xét nghiệm hormone: Cortisol tự do nước tiểu, metanephrine huyết tương, aldosterone, testosterone… giúp xác định khối u có hoạt động nội tiết hay không.
– Sinh thiết: Ít được chỉ định trong u nghi ACC vì nguy cơ gieo rắc tế bào ung thư; thường chỉ dùng khi nghi di căn từ nơi khác.

Điều trị

– Phẫu thuật triệt để là lựa chọn đầu tay nếu khối u còn khu trú. Đây là cơ hội duy nhất để chữa khỏi.
– Hóa trị: Mitotane là thuốc đặc hiệu cho ACC, vừa ức chế sản xuất hormone, vừa tiêu diệt tế bào ung thư. Có thể kết hợp với các phác đồ hóa trị khác nếu di căn.
– Xạ trị: Chủ yếu hỗ trợ giảm đau hoặc kiểm soát di căn xương/não.
– Điều trị đích và miễn dịch: Hiện đang được nghiên cứu và áp dụng trong một số trung tâm chuyên sâu.

Tiên lượng của u tuyến thượng thận ác tính phụ thuộc rất lớn vào giai đoạn phát hiện:

– Nếu được phẫu thuật triệt để ở giai đoạn sớm (khối u <5 cm, chưa xâm lấn), tỷ lệ sống trên 5 năm có thể đạt 60–80%.
– Nhưng nếu đã di căn xa, tiên lượng rất dè dặt, với thời gian sống trung bình dưới 12–18 tháng.

Vì vậy, phát hiện sớm là chìa khóa. Nếu bạn tình cờ phát hiện khối u thượng thận qua siêu âm hoặc CT, đừng chủ quan — hãy đến chuyên khoa nội tiết hoặc ung bướu để đánh giá toàn diện. Đặc biệt, nếu khối u >4 cm, có triệu chứng nội tiết hoặc hình ảnh nghi ngờ ác tính trên phim, cần can thiệp càng sớm càng tốt.

Tóm lại, u tuyến thượng thận ác tính tuy hiếm nhưng rất nguy hiểm. Tuy nhiên, không phải mọi khối u đều là ung thư, và ngay cả khi là ác tính, vẫn có cơ hội điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán kịp thời. Hãy chủ động khám chuyên sâu thay vì lo lắng trong im lặng — vì sức khỏe của bạn xứng đáng được quan tâm một cách nghiêm túc và khoa học.