Cường giáp là gì và có chữa khỏi được không?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thực tế. Cường giáp là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, sản xuất dư thừa hormone tuyến giáp (T3, T4), khiến cơ thể rơi vào trạng thái “tăng tốc” liên tục. Đây là một rối loạn nội tiết phổ biến, có thể điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

Dưới đây, tôi sẽ giải đáp chi tiết từng thắc mắc của bạn dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và cập nhật y khoa mới nhất.

Nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh cường giáp

Nguyên nhân hàng đầu gây cường giáp là bệnh Basedow (Graves) – một bệnh tự miễn, chiếm khoảng 70–80% các trường hợp. Ngoài ra, một số nguyên nhân khác cũng có thể gặp:

– Bướu giáp độc đa nhân hoặc bướu nhân độc: các nhân tuyến giáp tự sản xuất hormone mà không cần tín hiệu từ tuyến yên.

– Viêm tuyến giáp bán cấp hoặc sau sinh: tình trạng viêm tạm thời khiến hormone giáp rò rỉ vào máu.

– Dùng quá liều hormone giáp tổng hợp (trong điều trị suy giáp hoặc giảm cân).

– Tiêu thụ quá nhiều iod (qua thuốc, thực phẩm chức năng hoặc thuốc cản quang).

Các dấu hiệu và triệu chứng điển hình của bệnh cường giáp

Cường giáp ảnh hưởng đến gần như mọi hệ cơ quan. Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

– Tim mạch: tim đập nhanh (>100 nhịp/phút), hồi hộp, đánh trống ngực, thậm chí rung nhĩ.

– Chuyển hóa: sụt cân không rõ nguyên nhân dù ăn nhiều, đổ mồ hôi, sợ nóng.

– Thần kinh – tâm lý: bồn chồn, lo âu, mất ngủ, dễ cáu gắt, run tay.

– Tiêu hóa: đi ngoài phân lỏng, tăng nhu động ruột.

– Cơ – xương: yếu cơ, đặc biệt ở vùng đùi và vai; loãng xương nếu kéo dài.

– Da – tóc: da ẩm, mịn, tóc mảnh và dễ rụng.

– Ở phụ nữ: rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục.

Trong bệnh Basedow, bạn có thể thấy mắt lồi, phù trước xương chày, hoặc bướu cổ lan tỏa – những dấu hiệu đặc trưng do phản ứng tự miễn.

Cường giáp có nguy hiểm không? Biến chứng cần cảnh giác

Nếu không được kiểm soát, cường giáp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

– Cơn cường giáp cấp (thyroid storm): tình trạng cấp cứu đe dọa tính mạng với sốt cao, rối loạn ý thức, suy tim.

– Rối loạn nhịp tim kéo dài: tăng nguy cơ đột quỵ, suy tim.

– Loãng xương: do hormone giáp dư thừa làm tăng hủy xương.

– Biến chứng thai kỳ: sảy thai, sinh non, tiền sản giật nếu phụ nữ mang thai bị cường giáp không kiểm soát.

– Suy giáp sau điều trị: nếu dùng thuốc kháng giáp quá liều hoặc sau phá hủy tuyến giáp bằng iod phóng xạ.

Vì vậy, việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách là rất quan trọng.

Cường giáp có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Câu trả lời phụ thuộc vào nguyên nhân:

– Bệnh Basedow: có thể thuyên giảm hoàn toàn sau 12–18 tháng điều trị thuốc kháng giáp, nhưng tỷ lệ tái phát khá cao (khoảng 30–50%). Một số trường hợp cần điều trị triệt để bằng iod phóng xạ hoặc phẫu thuật.

– Bướu nhân độc hoặc bướu đa nhân độc: thường không tự khỏi, cần can thiệp phá hủy hoặc cắt bỏ.

– Viêm tuyến giáp: thường tự giới hạn trong vài tuần đến vài tháng, không cần điều trị đặc hiệu.

Nói chung, cường giáp có thể kiểm soát tốt và thậm chí “khỏi” nếu nguyên nhân được loại bỏ, nhưng bệnh nhân cần theo dõi định kỳ suốt đời để phát hiện sớm suy giáp hoặc tái phát.

Bệnh Basedow và cường giáp khác nhau như thế nào?

Nhiều người nhầm lẫn hai khái niệm này. Thực tế:

– Cường giáp là hội chứng lâm sàng do tuyến giáp tiết quá nhiều hormone.

– Basedow là một nguyên nhân cụ thể gây cường giáp, thuộc nhóm bệnh tự miễn.

Nói cách khác: mọi bệnh nhân Basedow đều bị cường giáp, nhưng không phải ai bị cường giáp cũng mắc Basedow.

Đặc điểm riêng của Basedow bao gồm:

– Mắt lồi (do viêm mô hốc mắt).

– Bướu cổ lan tỏa, mềm, di động theo nhịp nuốt.

– Phù niêm trước xương chày (vùng cẳng chân).

– Xét nghiệm thấy kháng thể TSHR-Ab (TRAb) dương tính.

Chế độ ăn cho người bệnh cường giáp: nên ăn gì, kiêng gì?

Dinh dưỡng không thay thế thuốc, nhưng hỗ trợ kiểm soát triệu chứng và phục hồi:

Nên ưu tiên:

– Thực phẩm giàu canxi và vitamin D (sữa, cá hồi, rau xanh đậm) để bảo vệ xương.

– Chất đạm lành mạnh (đậu, cá, trứng) giúp phục hồi cơ.

– Chất xơ từ rau củ, trái cây (trừ khi tiêu chảy nặng).

– Nước đủ để bù mất nước do đổ mồ hôi.

Cần hạn chế hoặc tránh:

– Thực phẩm giàu iod: rong biển, tảo biển, muối iod, hải sản quá nhiều.

– Caffeine (cà phê, trà đặc, nước tăng lực): làm nặng thêm hồi hộp, run tay.

– Rượu bia, chất kích thích: ảnh hưởng chuyển hóa và gan.

– Thực phẩm chế biến sẵn: thường chứa nhiều muối và iod ẩn.

Lưu ý: không kiêng iod tuyệt đối trừ khi có chỉ định, vì thiếu iod cũng gây rối loạn giáp.

Khi nào cần phẫu thuật cắt tuyến giáp?

Phẫu thuật (thường là cắt gần toàn bộ tuyến giáp) được cân nhắc trong các trường hợp:

– Bướu giáp lớn gây chèn ép (khó thở, nuốt vướng).

– Nghi ngờ ung thư trên nhân giáp.

– Không đáp ứng với thuốc kháng giáp hoặc tái phát nhiều lần.

– Chống chỉ định hoặc từ chối iod phóng xạ (phụ nữ trẻ có kế hoạch mang thai, bệnh nhân lo ngại phóng xạ).

– Cường giáp do bướu nhân độc không phù hợp điều trị nội khoa.

Sau mổ, hầu hết bệnh nhân sẽ chuyển sang suy giáp vĩnh viễn và cần uống hormone giáp thay thế suốt đời, nhưng tình trạng cường giáp sẽ được giải quyết triệt để.

Cường giáp là một rối loạn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng nguyên nhân. Trong phòng khám, tôi thường khuyên bệnh nhân: đừng chủ quan với các triệu chứng “nhỏ” như tim nhanh, sụt cân hay thay đổi tính tình – đó có thể là tiếng nói của tuyến giáp đang “kêu cứu”. Việc tuân thủ điều trị, theo dõi định kỳ và điều chỉnh lối sống sẽ giúp bạn sống khỏe, không phải “sống chung” với bệnh một cách被动.

Nếu bạn nghi ngờ mình có dấu hiệu cường giáp, hãy đi khám chuyên khoa Nội tiết để được xét nghiệm TSH, FT4, FT3 và siêu âm tuyến giáp – những bước đầu tiên nhưng rất quan trọng.