Thóp của trẻ sơ sinh có vai trò gì và khi nào thì đóng lại?
Chào bạn! Cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi lo rất thường gặp ở các bậc cha mẹ mới. Thóp – hay còn gọi là “thóp mềm” – là một đặc điểm sinh lý hoàn toàn bình thường ở trẻ sơ sinh. Đây là những khoảng trống chưa được xương sọ che phủ kín, cho phép não bộ phát triển nhanh trong những năm đầu đời và giúp đầu bé dễ dàng đi qua đường sinh trong lúc chào đời.
Thóp không phải là dấu hiệu bất thường, mà ngược lại, nó phản ánh quá trình phát triển tự nhiên của hộp sọ. Tuy nhiên, việc theo dõi hình dạng, độ căng và thời điểm đóng của thóp lại rất quan trọng để phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Vai trò sinh lý của thóp ở trẻ sơ sinh
Thóp không chỉ là “khoảng hở” đơn thuần – nó có những chức năng thiết yếu:
– Tạo không gian cho não phát triển: Trong 2 năm đầu đời, não trẻ tăng trưởng nhanh chóng (gấp 3–4 lần so với lúc sinh), và thóp giúp xương sọ chưa khép kín kịp vẫn đủ chỗ cho não mở rộng. – Giảm áp lực trong lúc sinh: Nhờ tính đàn hồi của thóp và các khớp sọ chưa liền, đầu bé có thể biến dạng nhẹ để vượt qua khung chậu mẹ dễ dàng hơn. – Là “cửa sổ” đánh giá sức khỏe: Bác sĩ nhi khoa thường kiểm tra thóp để nhận biết dấu hiệu mất nước, tăng áp lực nội sọ, suy dinh dưỡng hoặc rối loạn chuyển hóa.
Trẻ sơ sinh thường có hai thóp chính: thóp trước (lớn, hình thoi, ở đỉnh đầu) và thóp sau (nhỏ, hình tam giác, gần gáy). Ngoài ra còn có các thóp bên nhưng thường kín rất sớm sau sinh.
Thóp đóng khi nào là bình thường?
Thời điểm đóng thóp phụ thuộc vào từng vị trí và sự phát triển cá thể, nhưng nhìn chung:
– Thóp sau: Thường đóng sớm, trong vòng 2–3 tháng tuổi. – Thóp trước: Đóng muộn hơn, trung bình từ 12–18 tháng tuổi, có thể kéo dài đến 24 tháng ở một số trẻ khỏe mạnh.
Điều quan trọng không phải là “đóng sớm hay muộn tuyệt đối”, mà là xu hướng phát triển song song với các mốc vận động – nhận thức của trẻ. Ví dụ, một bé 15 tháng chưa biết đi, chậm nói và thóp vẫn rộng có thể cần đánh giá sâu hơn về chức năng tuyến giáp hoặc rối loạn di truyền.
Dấu hiệu bất thường liên quan đến thóp cần lưu ý
Bạn nên đưa trẻ đi khám nếu nhận thấy:
– Thóp phồng căng, cứng, kèm nôn trớ, quấy khóc dữ dội → có thể do tăng áp lực nội sọ (viêm màng não, xuất huyết não…). – Thóp lõm sâu, da khô, mắt trũng, tiểu ít → cảnh báo mất nước nặng (do tiêu chảy, sốt cao). – Thóp đóng quá sớm (<6 tháng) kèm đầu nhỏ, chậm phát triển → nghi ngờ **hẹp khớp sọ (craniosynostosis)**. – **Thóp rộng bất thường** (>3 cm) kéo dài sau 18 tháng → có thể liên quan đến còi xương, suy giáp bẩm sinh hoặc rối loạn chuyển hóa.
Tôi từng gặp nhiều phụ huynh hoảng hốt vì “sờ thấy mạch đập ở thóp” – điều này hoàn toàn bình thường! Đó là nhịp đập của các mạch máu dưới lớp màng não, phản ánh tuần hoàn não khỏe mạnh.
Chăm sóc thóp đúng cách: Điều gì nên và không nên làm?
Nhiều cha mẹ lo lắng quá mức, tránh chạm vào vùng thóp, nhưng thực tế:
– Có thể gội đầu, vuốt ve, đội mũ cho bé bình thường – thóp được bảo vệ bởi lớp màng chắc và da đầu, không dễ tổn thương. – Không cần kiêng tắm hay đội khăn dày quanh năm – trừ khi trời lạnh, việc giữ ấm hợp lý là đủ. – Không dùng tay ấn, day mạnh vào thóp – dù khó gây chấn thương, nhưng cũng không cần thiết. – Theo dõi định kỳ cân nặng, vòng đầu và mốc phát triển – đây là cách tốt nhất để đánh giá thóp trong bối cảnh tổng thể.
Thóp là một phần thiết yếu trong quá trình phát triển tự nhiên của trẻ sơ sinh, phản ánh cả sức khỏe thần kinh lẫn dinh dưỡng. Đa số trường hợp thóp mềm, phẳng, co bóp nhẹ theo nhịp thở và tim đều là biểu hiện sinh lý. Tuy nhiên, nếu bạn thấy thóp bất thường về hình dạng, độ căng, hoặc kèm theo các dấu hiệu toàn thân như sốt, nôn, chậm phát triển – đừng ngần ngại đưa bé đi khám sớm. Việc theo dõi thóp không nhằm “can thiệp”, mà để bắt kịp những tín hiệu sớm từ cơ thể non nớt của con.
