Viêm thị thần kinh cấp là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn,
Viêm thị thần kinh cấp là tình trạng viêm cấp tính của dây thần kinh thị giác — cấu trúc quan trọng dẫn truyền tín hiệu hình ảnh từ mắt lên não. Bệnh thường xuất hiện đột ngột, chủ yếu ở một bên mắt, đi kèm đau khi cử động nhãn cầu và suy giảm thị lực nhanh chóng. May mắn là trong nhiều trường hợp, thị lực có thể hồi phục tốt nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Nguyên nhân phổ biến gây viêm thị thần kinh cấp
Viêm thị thần kinh cấp hiếm khi xảy ra đơn độc. Đa phần, nó là biểu hiện của một rối loạn sâu xa hơn trong cơ thể, đặc biệt liên quan đến hệ miễn dịch hoặc nhiễm trùng. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
– Bệnh đa xơ cứng (MS): Đây là nguyên nhân hàng đầu ở người trẻ. Khoảng 50% bệnh nhân viêm thị thần kinh cấp sẽ tiến triển thành MS trong vòng 15 năm nếu có tổn thương não trên MRI.
– Rối loạn tự miễn khác: Như lupus ban đỏ hệ thống, hội chứng Sjögren, hoặc viêm mạch.
– Nhiễm trùng: Virus (sởi, quai bị, herpes, HIV), vi khuẩn (giang mai, Lyme, lao), hoặc ký sinh trùng.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như ethambutol, quinine, hay kháng sinh dòng aminoglycoside có thể gây độc cho thị thần kinh.
– Viêm thần kinh thị do nguyên nhân vô căn: Tức là không tìm được nguyên nhân rõ ràng, nhưng vẫn đáp ứng tốt với điều trị.
Trong nhiều trường hợp, hệ miễn dịch tấn công nhầm vào myelin — lớp vỏ bọc cách điện quanh sợi thần kinh — làm chậm hoặc gián đoạn dẫn truyền tín hiệu thị giác, dẫn đến các triệu chứng lâm sàng.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Bạn nên đến chuyên khoa Mắt hoặc Thần kinh ngay nếu xuất hiện các triệu chứng sau:
– Đau sâu trong hốc mắt, đặc biệt tăng lên khi cử động nhãn cầu.
– Giảm thị lực một bên mắt trong vài giờ đến vài ngày, từ mờ nhẹ đến gần như không nhìn thấy.
– Mất cảm nhận màu sắc: Đồ vật trông xám xịt, kém sinh động, khó phân biệt đỏ – xanh.
– Thu hẹp thị trường: Vùng nhìn được của mắt bị co lại, như đang nhìn qua ống nhỏ.
– Hiện tượng ánh sáng nhấp nháy (photopsia) khi di chuyển mắt.
Lưu ý: Viêm thị thần kinh hiếm khi ảnh hưởng cả hai mắt cùng lúc. Nếu cả hai mắt đều mờ đột ngột, cần nghĩ đến các nguyên nhân khác như ngộ độc methanol, viêm thần kinh thị do dinh dưỡng, hoặc hội chứng thị – giao thoa.
Hướng dẫn xử trí và phòng ngừa tái phát
Điều trị viêm thị thần kinh cấp phụ thuộc vào nguyên nhân, nhưng nguyên tắc chung bao gồm:
– Steroid đường tĩnh mạch: Methylprednisolone liều cao trong 3–5 ngày giúp giảm viêm nhanh, rút ngắn thời gian hồi phục thị lực (dù không thay đổi kết cục cuối cùng).
– Điều trị nguyên nhân nền: Nếu do MS, có thể cần thuốc điều hòa miễn dịch; nếu do nhiễm trùng, phải dùng kháng sinh/ kháng virus đặc hiệu.
– Theo dõi chức năng thị giác: Đo thị lực, đánh giá cảm nhận màu, chụp OCT (quang học cắt lớp) và MRI sọ não – thị thần kinh để đánh giá mức độ tổn thương và tiên lượng.
Về phòng ngừa:
– Kiểm tra sức khỏe định kỳ nếu bạn có tiền sử bệnh tự miễn.
– Không tự ý dùng thuốc có nguy cơ độc thần kinh thị (như ethambutol) mà không theo dõi thị lực.
– Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt vitamin B12, folate — thiếu hụt có thể gây tổn thương thần kinh.
– Tránh hút thuốc: Hút thuốc làm tăng nguy cơ tiến triển thành đa xơ cứng ở người từng bị viêm thị thần kinh.
Kết luận của bác sĩ
Trong hơn 10 năm làm lâm sàng, tôi đã gặp nhiều bệnh nhân trẻ tuổi đến khám vì “mắt bỗng dưng mờ”, và viêm thị thần kinh cấp là chẩn đoán đầu tiên tôi nghĩ đến — đặc biệt khi có kèm đau khi đảo mắt. May mắn, đa số hồi phục thị lực tốt trong 4–6 tuần. Tuy nhiên, đây có thể là “lời cảnh báo” đầu tiên của bệnh đa xơ cứng. Vì vậy, không nên chủ quan dù triệu chứng có vẻ nhẹ. Việc chụp MRI não sớm và theo dõi chuyên sâu có thể giúp ngăn ngừa những tổn thương thần kinh nghiêm trọng về sau.
Nếu bạn đang trải qua các triệu chứng kể trên, hãy đi khám càng sớm càng tốt — vì “cửa sổ vàng” để can thiệp hiệu quả thường chỉ trong vài ngày đầu tiên.
