U kết mạc mắt là gì? Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Chào bạn,

Khối u bạn mô tả rất có thể là u kết mạc – một tổn thương thường lành tính, xuất hiện trên bề mặt nhãn cầu. Mặc dù đa số trường hợp không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu để lâu, u có thể xâm lấn vào giác mạc, ảnh hưởng thị lực hoặc gây mất thẩm mỹ. Việc chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng và tái phát.

U kết mạc là gì? Có những loại nào?

U kết mạc là thuật ngữ chung chỉ các khối tăng sinh bất thường trên lớp màng trong suốt bao phủ phần trắng của mắt (kết mạc). Đây không phải là “u bì” như nhiều người lầm tưởng – u bì (dermoid) là tổn thương bẩm sinh chứa mô da, tóc, tuyến bã… trong khi u kết mạc thường liên quan đến tăng sinh biểu mô hoặc mô liên kết.

Trong lâm sàng, u kết mạc được chia thành 4 nhóm chính:

– U nhú không cuống: Thường gặp ở người trẻ, do virus HPV tuýp 6 hoặc 11. Tổn thương gồm nhiều nhú nhỏ màu hồng nhạt, mọc rải rác hoặc thành cụm ở kết mạc mi hoặc cùng đồ. Khối u có thể tự thoái lui nhưng dễ tái phát sau mổ.

– U nhú có cuống: Biểu hiện là khối có cuống, bề mặt dạng “quả dâu tây” với mạch máu trung tâm rõ. Loại này có nguy cơ loạn sản cao hơn và cũng hay tái phát.

– U nhầy kết mạc: Do tăng sinh biểu mô tạo thành khoang chứa dịch nhầy. Thường không triệu chứng rõ rệt, chẩn đoán chủ yếu qua khám lâm sàng và mô bệnh học.

– U sắc tố kết mạc: Khối u màu nâu, thường ổn định về kích thước và màu sắc. Tuy nhiên, cần theo dõi sát vì một số trường hợp có thể tiến triển thành u ác tính (melanoma).

Nguyên nhân gây u kết mạc mắt

Nguyên nhân chính xác chưa được xác định rõ, nhưng hai yếu tố nguy cơ hàng đầu được ghi nhận là:

– Tia cực tím (UV): Vùng rìa giác mạc và khe mi là nơi tiếp xúc nhiều nhất với ánh nắng mặt trời. Tia UV có thể gây đột biến gen ở tế bào gốc kết mạc, dẫn đến tăng sinh bất thường.

– Nhiễm virus HPV: Đặc biệt là các chủng HPV 6, 11, 16 và 18 – đã được tìm thấy trong mẫu sinh thiết u nhú kết mạc và cả trong các tổn thương loạn sản mức độ cao.

Ngoài ra, yếu tố di truyền, viêm mạn tính tại mắt, hoặc tiếp xúc hóa chất cũng có thể góp phần thúc đẩy sự hình thành u.

Khi nào cần điều trị? Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm

Không phải khối u kết mạc nào cũng cần can thiệp. Tuy nhiên, bạn nên đi khám ngay nếu có các dấu hiệu sau:

– Khối u lan vào giác mạc, gây mờ mắt hoặc nhức mắt.

– Khối u tăng nhanh về kích thước, thay đổi màu sắc (đặc biệt là u sắc tố chuyển từ nâu sang đen).

– Xuất hiện mạch máu bất thường nuôi khối u.

– Cảm giác cộm xốn, cộm cộm, chảy nước mắt hoặc đỏ mắt kéo dài.

– Khối u tái phát sau phẫu thuật – đây có thể là dấu hiệu của loạn sản hoặc tiến triển ác tính.

Trong phòng khám, tôi thường gặp nhiều bệnh nhân chủ quan vì “không đau”, đến khi u xâm lấn sâu vào giác mạc mới đi khám – lúc đó việc điều trị phức tạp hơn và nguy cơ sẹo giác mạc cao hơn.

Cách điều trị u kết mạc hiệu quả

Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính, đặc biệt với các u có nguy cơ ảnh hưởng thị lực hoặc thẩm mỹ. Tùy vào loại u và mức độ xâm lấn, bác sĩ có thể lựa chọn:

– Cắt bỏ bằng dao vi phẫu: Áp dụng cho u nhỏ, nông.

– Laser hoặc đốt điện: Dùng để xử lý viền tổn thương, giảm nguy cơ tái phát.

– Ghép kết mạc tự thân hoặc ghép giác mạc: Khi u xâm lấn sâu (>1/3 bề dày giác mạc) hoặc diện rộng.

– Kết hợp thuốc chống tăng sinh (như Mitomycin C hoặc 5-FU) trong một số trường hợp u tái phát nhiều lần.

Sau mổ, bệnh nhân cần: – Tra thuốc kháng sinh và chống viêm theo đơn.

– Tránh dụi mắt, không để nước bẩn tiếp xúc với mắt.

– Đeo kính râm khi ra ngoài để hạn chế tiếp xúc UV.

– Tái khám định kỳ (thường 1–3 tháng/lần trong năm đầu) để phát hiện sớm tái phát.

Lời khuyên từ bác sĩ

U kết mạc đa số là lành tính, nhưng không nên chủ quan. Việc theo dõi và can thiệp kịp thời không chỉ bảo vệ thị lực mà còn ngăn ngừa nguy cơ tiến triển ác tính – dù hiếm, nhưng có thể xảy ra, đặc biệt với u sắc tố hoặc u loạn sản.

Nếu bạn thấy bất kỳ khối bất thường nào trên mắt – dù không đau – hãy đến chuyên khoa Mắt để được khám, chụp ảnh theo dõi và tư vấn điều trị phù hợp. Đừng đợi đến khi “ảnh hưởng tầm nhìn” mới hành động, vì lúc đó tổn thương có thể đã không hồi phục hoàn toàn.