Bệnh đáy mắt (võng mạc) là gì?

Chào bạn,

Bệnh đáy mắt (hay còn gọi là bệnh võng mạc) là nhóm các bệnh lý xảy ra ở phần sau cùng của nhãn cầu – nơi chứa võng mạc và dịch kính. Đây là khu vực cực kỳ quan trọng, đóng vai trò như “cảm biến ánh sáng” của mắt, giúp chuyển đổi hình ảnh thành tín hiệu thần kinh gửi lên não. Khi võng mạc hoặc dịch kính bị tổn thương, thị lực có thể suy giảm nhanh chóng, thậm chí dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn nếu không được can thiệp kịp thời.

Dưới đây là những thông tin chuyên sâu giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh đáy mắt, từ nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo đến cách phòng ngừa hiệu quả.

Nguyên nhân và các bệnh lý đáy mắt thường gặp

Đáy mắt không phải là một bệnh đơn lẻ, mà là tập hợp nhiều bệnh lý liên quan đến võng mạc, hoàng điểm và dịch kính. Một số nguyên nhân và bệnh lý phổ biến bao gồm:

– Bệnh võng mạc do đái tháo đường: Tăng đường huyết kéo dài làm tổn thương các mạch máu nhỏ ở võng mạc, gây rò rỉ dịch, xuất huyết hoặc phù hoàng điểm.

– Thoái hóa hoàng điểm liên quan tuổi (AMD): Xảy ra chủ yếu ở người trên 50 tuổi, ảnh hưởng trực tiếp đến trung tâm thị giác, khiến việc đọc sách, nhận diện khuôn mặt trở nên khó khăn.

– Tắc mạch võng mạc: Tắc tĩnh mạch hoặc động mạch võng mạc làm gián đoạn lưu thông máu, dẫn đến mất thị lực đột ngột.

– Bong võng mạc: Thường xảy ra sau chấn thương, cận thị nặng hoặc do bong dịch kính sau – tình trạng dịch kính co kéo làm rách võng mạc.

– Xuất huyết dịch kính: Máu rò rỉ vào khoang dịch kính do tổn thương mạch máu, gây mờ mắt đột ngột.

– Viêm màng bồ đào sau (hắc – võng mạc): Viêm nhiễm ở lớp sau của màng bồ đào, ảnh hưởng trực tiếp đến võng mạc và mạch mạc.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân đến muộn khi đã mất gần hết thị lực chỉ vì chủ quan với những triệu chứng ban đầu như “ruồi bay” hay mờ nhẹ.

Dấu hiệu cảnh báo bạn có thể đang mắc bệnh đáy mắt

Các bệnh lý đáy mắt thường diễn tiến âm thầm, không đau, nên dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, nếu bạn xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau, hãy đi khám ngay:

– Mắt mờ đột ngột hoặc mờ dần, không cải thiện khi nghỉ ngơi.

– Nhìn thấy chớp sáng, chấm đen, “ruồi bay” xuất hiện nhiều và liên tục.

– Hình ảnh bị méo mó, biến dạng – đặc biệt khi nhìn đường thẳng (dấu hiệu điển hình của thoái hóa hoàng điểm).

– Mất thị trường một phần (ví dụ: không nhìn thấy phía trên hoặc bên trái).

– Khó phân biệt màu sắc hoặc cảm giác như có màn sương che trước mắt.

Lưu ý: Một số bệnh như bong võng mạc có thể tiến triển rất nhanh – chỉ trong vài giờ đến vài ngày. Việc can thiệp sớm có thể cứu được thị lực.

Cách phòng ngừa và bảo vệ đáy mắt hiệu quả

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt với các bệnh lý đáy mắt – nơi tổn thương thường không hồi phục hoàn toàn. Dưới đây là những biện pháp thiết thực:

– Khám mắt định kỳ 6–12 tháng/lần, đặc biệt nếu bạn trên 40 tuổi, có tiền sử đái tháo đường, tăng huyết áp, cận thị nặng (>6 độ) hoặc có người thân mắc bệnh mắt.

– Kiểm soát tốt các bệnh nền: Duy trì đường huyết, huyết áp và mỡ máu trong ngưỡng an toàn là cách gián tiếp bảo vệ võng mạc.

– Không hút thuốc lá: Nicotin và các chất độc trong khói thuốc làm tổn thương vi mạch, tăng nguy cơ thoái hóa hoàng điểm và bệnh võng mạc.

– Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa: Tăng cường rau xanh đậm (cải xoăn, rau bina), cá béo (cá hồi, cá mòi), trứng, các loại hạt và trái cây màu cam – giàu lutein, zeaxanthin, vitamin C, E và omega-3 – đều có lợi cho võng mạc.

– Bảo vệ mắt khỏi ánh sáng xanh và tia UV: Đeo kính râm khi ra nắng, hạn chế nhìn màn hình quá lâu, áp dụng quy tắc 20-20-20 (sau 20 phút làm việc, nhìn xa 20 feet trong 20 giây).

Kết luận của bác sĩ

Bệnh đáy mắt không chỉ xảy ra ở người già – người trẻ mắc đái tháo đường, cận thị nặng hoặc làm việc quá sức cũng có nguy cơ cao. Nhiều tổn thương ở võng mạc không gây đau, nhưng lại âm thầm “ăn mòn” thị lực. Việc khám đáy mắt chuyên sâu (qua soi đáy có giãn đồng tử hoặc chụp OCT) là cách duy nhất để phát hiện sớm.

Nếu bạn đang có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào kể trên, đừng chần chừ – hãy đến chuyên khoa mắt càng sớm càng tốt. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần can thiệp trong “khung giờ vàng”, chúng ta hoàn toàn có thể giữ được thị lực gần như nguyên vẹn.