Tại sao lại ngáy khi ngủ?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ lo lắng rất thực tế — và cũng rất phổ biến. Ngáy khi ngủ thường xảy ra do sự rung động của các mô mềm ở vùng hầu họng khi luồng khí đi qua một đường thở bị thu hẹp trong lúc ngủ. Trong nhiều trường hợp, ngáy chỉ là hiện tượng sinh lý vô hại, nhưng đôi khi lại là dấu hiệu cảnh báo của những vấn đề hô hấp nghiêm trọng hơn, đặc biệt là hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA).

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nguy hiểm và cách xử trí phù hợp.

Nguyên nhân phổ biến khiến bạn ngáy khi ngủ

Ngáy không phải “tật xấu” mà là hệ quả của nhiều yếu tố làm hẹp hoặc tắc nghẽn đường thở trên (từ mũi đến hầu họng). Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

– Tư thế ngủ ngửa: Khi nằm ngửa, trọng lực kéo lưỡi và mô mềm ở vòm họng tụt xuống, chèn ép đường thở.

– Thừa cân, béo phì: Mỡ tích tụ quanh cổ làm thu hẹp lòng họng, đặc biệt ở nam giới có vòng cổ > 40 cm.

– Cấu trúc giải phẫu bất thường: Vách ngăn mũi vẹo, amidan phì đại, lưỡi gà dài hoặc hàm dưới nhỏ đều có thể cản trở luồng khí.

– Tắc nghẽn mũi tạm thời: Do cảm lạnh, viêm xoang hay dị ứng khiến bạn phải thở bằng miệng — làm rung thanh hầu và gây ngáy.

– Rượu bia, thuốc an thần: Các chất này làm giãn cơ hầu họng quá mức, khiến đường thở dễ sụp đổ khi ngủ sâu.

– Tuổi tác: Cơ vùng cổ họng mất độ đàn hồi theo thời gian, dễ rung lắc khi hít thở ban đêm.

– Hút thuốc lá: Khói thuốc gây viêm mạn tính niêm mạc họng, làm sưng nề và thu hẹp đường thở.

Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tưởng ngáy chỉ là “phiền vợ con”, nhưng khi đo đa ký giấc ngủ (polysomnography), họ thực sự bị ngưng thở hàng chục lần mỗi đêm — làm giảm oxy não, tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Không phải ai ngáy cũng cần can thiệp, nhưng bạn nên lưu ý nếu có ít nhất một trong các biểu hiện sau:

– Ngáy to, gián đoạn, kèm ngừng thở ngắn (người ngủ cùng nhận thấy).

– Ban ngày mệt mỏi quá mức, khó tập trung, buồn ngủ dù đã ngủ đủ 7–8 tiếng.

– Đau đầu vào buổi sáng, khô họng hoặc cảm giác ngạt khi thức dậy.

– Huyết áp tăng không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở người trẻ.

– Ngáy xuất hiện đột ngột sau khi tăng cân hoặc bắt đầu dùng thuốc an thần.

Đây có thể là dấu hiệu của hội chứng ngưng thở khi ngủ, một rối loạn giấc ngủ nguy hiểm cần chẩn đoán và điều trị sớm.

Cách giảm ngáy và phòng ngừa hiệu quả

Nếu ngáy chưa kèm theo triệu chứng nguy hiểm, bạn có thể thử các biện pháp sau — nhiều bệnh nhân của tôi cải thiện rõ rệt chỉ sau vài tuần:

– Thay đổi tư thế ngủ: Nên nằm nghiêng thay vì nằm ngửa. Có thể đặt một quả bóng tennis sau lưng áo ngủ để tránh lăn ngửa.

– Giảm cân nếu thừa cân: Giảm 5–10% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm đáng kể tần suất và độ to của tiếng ngáy.

– Tránh rượu bia và thuốc an thần ít nhất 4–6 giờ trước khi ngủ.

– Điều trị nghẹt mũi: Dùng nước muối sinh lý, thuốc xịt mũi (theo chỉ định) nếu bị viêm mũi dị ứng hoặc viêm xoang.

– Tập luyện cơ hầu họng: Một số bài tập như phát âm nguyên âm kéo dài (ví dụ: “a-a-a”, “o-o-o”) mỗi ngày 10 phút có thể tăng trương lực cơ vùng họng.

– Không hút thuốc: Cai thuốc lá giúp giảm viêm và sưng niêm mạc đường thở.

Lưu ý: Không tự ý dùng các miếng dán mũi, vòng đeo cổ hay thuốc “trị ngáy” không rõ nguồn gốc — chúng thường không có bằng chứng khoa học và có thể che lấp bệnh lý thật sự.

Ngáy khi ngủ thường bắt nguồn từ sự rung động của mô mềm do đường thở bị thu hẹp, nhưng đừng xem nhẹ nếu nó đi kèm ngưng thở, mệt ban ngày hay tăng huyết áp. Trong nhiều trường hợp, đây là biểu hiện đầu tiên của hội chứng ngưng thở khi ngủ — một tình trạng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ, hãy đến chuyên khoa hô hấp hoặc giấc ngủ để được đánh giá toàn diện.