Bệnh ho gà có nguy hiểm không và cách nhận biết sớm?
Chào bạn,
Ho gà là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa được tiêm chủng đầy đủ. Bệnh thường bắt đầu giống cảm lạnh thông thường nhưng nhanh chóng tiến triển thành những cơn ho dữ dội, kéo dài và có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo, cách xử trí và phòng ngừa bệnh ho gà – một căn bệnh tưởng cũ nhưng vẫn còn đe dọa sức khỏe trẻ em hiện nay.
Nguyên nhân và đặc điểm lâm sàng của bệnh ho gà
Bệnh ho gà do vi khuẩn Bordetella pertussis xâm nhập vào đường hô hấp, bám vào lông mao của niêm mạc khí quản và phế quản, gây viêm và ức chế khả năng làm sạch đường thở. Vi khuẩn này lây lan rất nhanh qua giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần.
Đặc điểm nổi bật của ho gà là diễn tiến theo 3 giai đoạn:
– Giai đoạn khởi phát (1–2 tuần): Triệu chứng giống cảm lạnh: sổ mũi, ho nhẹ, sốt nhẹ hoặc không sốt.
– Giai đoạn toàn phát (2–6 tuần): Xuất hiện cơn ho kịch phát – ho rũ rượi, liên tục, sau đó là tiếng “rít” khi hít vào (gọi là whoop), thường kèm nôn ói, tím tái, mệt lả.
– Giai đoạn hồi phục (vài tuần đến vài tháng): Cơn ho giảm dần nhưng có thể tái bùng phát khi bị nhiễm trùng hô hấp khác.
Ở trẻ dưới 6 tháng, cơn ho có thể không điển hình, thay vào đó là ngừng thở, tím tái hoặc co giật – đây là tình huống cấp cứu.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu thấy bất kỳ dấu hiệu sau:
– Cơn ho kéo dài >7 ngày, ngày càng nặng, đặc biệt về đêm.
– Trẻ ho thành cơn, mặt tím tái, thở rít hoặc ngừng thở sau cơn ho.
– Nôn ói nhiều sau khi ho, bỏ bú, mệt lả, khó thở.
– Trẻ dưới 1 tuổi chưa tiêm đủ vắc xin ho gà mà có ho kéo dài.
– Người lớn hoặc trẻ lớn ho >2 tuần không rõ nguyên nhân, đặc biệt nếu trong nhà có trẻ nhỏ.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp trẻ nhập viện muộn với viêm phổi, co giật do thiếu oxy – tất cả đều bắt nguồn từ việc chủ quan với cơn ho “chỉ là cảm lạnh”.
Cách chẩn đoán và điều trị bệnh ho gà
Chẩn đoán ho gà dựa trên:
– Lâm sàng: Mô tả cơn ho đặc trưng, tiền sử tiếp xúc với người ho kéo dài.
– Xét nghiệm: Xét nghiệm PCR hoặc nuôi cấy dịch họng để phát hiện vi khuẩn B. pertussis (hiệu quả nhất trong 2–3 tuần đầu).
– Công thức máu: Thường thấy bạch cầu tăng cao, đặc biệt là lymphocyte.
Điều trị chủ yếu bằng kháng sinh nhóm macrolid (như azithromycin), đặc biệt hiệu quả nếu dùng sớm trong giai đoạn đầu. Kháng sinh không làm giảm cơn ho ngay lập tức nhưng giúp rút ngắn thời gian lây nhiễm và ngăn ngừa lây lan.
Ngoài ra, cần:
– Đảm bảo dinh dưỡng, bù nước nếu nôn nhiều.
– Theo dõi sát dấu hiệu suy hô hấp ở trẻ nhỏ.
– Cách ly người bệnh ít nhất 5 ngày kể từ khi bắt đầu dùng kháng sinh.
Phòng ngừa bệnh ho gà: Vắc xin là chìa khóa
Ho gà hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng vắc xin. Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia hiện nay bao gồm vắc xin 5 trong 1 (hoặc 6 trong 1) có thành phần phòng ho gà, được tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi.
Lưu ý quan trọng:
– Trẻ cần tiêm đủ 3 mũi cơ bản (2, 3, 4 tháng) và mũi nhắc lại lúc 18 tháng để có miễn dịch bền vững.
– Phụ nữ mang thai (từ tuần 27–36) nên tiêm vắc xin Tdap để truyền kháng thể bảo vệ cho trẻ sơ sinh trong 6 tháng đầu đời – giai đoạn dễ tử vong nhất nếu mắc ho gà.
– Người lớn tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh (ông bà, anh chị) cũng nên tiêm nhắc lại vắc xin nếu chưa tiêm trong vòng 10 năm.
Bệnh ho gà không chỉ là “cơn ho dai dẳng” mà là một nhiễm trùng nguy hiểm, đặc biệt với trẻ dưới 1 tuổi – nhóm có nguy cơ cao tử vong do ngừng thở hoặc viêm phổi. Việc nhận biết sớm các cơn ho đặc trưng và tiêm phòng đầy đủ là hai yếu tố then chốt giúp bảo vệ trẻ. Nếu nghi ngờ con bạn mắc ho gà, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
