Xét nghiệm ung thư phổi gồm những gì?

Tôi thường xuyên ho kéo dài, đôi khi thấy mệt và khó thở nhẹ, dù không hút thuốc. Gần đây, nghe tin người quen phát hiện ung thư phổi ở giai đoạn muộn khiến tôi rất lo. Liệu có xét nghiệm nào giúp phát hiện sớm bệnh này không, và tôi nên làm gì để kiểm tra sức khỏe phổi một cách hiệu quả?

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Cảm ơn bạn đã đặt câu hỏi rất quan trọng. Xét nghiệm ung thư phổi không phải là một xét nghiệm đơn lẻ, mà là một phần trong quy trình chẩn đoán tổng thể nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường ở phổi — đặc biệt khi triệu chứng còn mơ hồ hoặc chưa rõ ràng. Trong nhiều trường hợp, xét nghiệm giúp xác định bản chất của khối bất thường đã được phát hiện qua hình ảnh học, đồng thời hỗ trợ phân loại loại ung thư để lên phác đồ điều trị phù hợp.

Dưới đây, chúng tôi sẽ chia sẻ chi tiết về các phương pháp xét nghiệm thường được sử dụng, ý nghĩa lâm sàng của từng loại, cũng như những lưu ý quan trọng bạn cần biết.

Các phương pháp xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán ung thư phổi

Trong lâm sàng, không có xét nghiệm máu nào có thể chẩn đoán xác định ung thư phổi một cách độc lập. Tuy nhiên, xét nghiệm đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ chẩn đoán, theo dõi đáp ứng điều trị và phát hiện tái phát. Các phương pháp chính bao gồm:

– Xét nghiệm mô bệnh học (histopathology): Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ung thư phổi. Mẫu mô được lấy qua nội soi phế quản, sinh thiết xuyên thành ngực (dưới hướng dẫn CT) hoặc trong quá trình phẫu thuật. Dưới kính hiển vi, bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ xác định loại tế bào ung thư (ung thư phổi không tế bào nhỏ hay tế bào nhỏ), mức độ biệt hóa và các đặc điểm sinh học liên quan.

– Xét nghiệm tế bào học (cytology): Được thực hiện trên dịch màng phổi, đờm hoặc mẫu chọc hút kim nhỏ (FNA) từ hạch nghi ngờ. Phương pháp này hữu ích khi không thể lấy được mẫu mô, nhưng độ nhạy thấp hơn so với mô bệnh học.

– Xét nghiệm dấu ấn ung thư (tumor markers): Không dùng để tầm soát, nhưng hỗ trợ theo dõi và phân biệt loại ung thư: – Cyfra 21-1: Thường tăng trong ung thư phổi không tế bào nhỏ (đặc biệt typ tế bào vảy). Giá trị >3,5 ng/mL có thể gợi ý bệnh, nhưng cũng có thể tăng trong các bệnh phổi lành tính như viêm phế quản mạn. – NSE (Neuron-Specific Enolase): Tăng trong khoảng 60–80% trường hợp ung thư phổi tế bào nhỏ. Tuy nhiên, NSE cũng có thể tăng trong chấn thương não, suy thận hoặc một số bệnh thần kinh. – ProGRP (Pro-Gastrin-Releasing Peptide): Dấu ấn đặc hiệu hơn cho ung thư phổi tế bào nhỏ, ít bị ảnh hưởng bởi suy thận hơn NSE. Đây là lựa chọn ưu tiên khi nghi ngờ thể này. – CEA (Carcinoembryonic Antigen): Có thể tăng trong ung thư phổi typ tuyến, nhưng cũng gặp trong ung thư đại trực tràng, vú, tụy… nên không đặc hiệu.

Trong thực hành lâm sàng, chúng tôi thường kết hợp nhiều dấu ấn cùng lúc để tăng độ tin cậy, đặc biệt khi theo dõi sau điều trị.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm ung thư phổi?

Xét nghiệm không được khuyến cáo cho tất cả mọi người, mà chỉ dành cho nhóm nguy cơ cao, bao gồm:

– Người trên 50 tuổi, có tiền sử hút thuốc ≥20 gói-năm (tức hút 1 gói/ngày trong 20 năm hoặc tương đương).

– Tiếp xúc lâu dài với amiăng, radon, khói than, hóa chất công nghiệp.

– Có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.

– Đang có triệu chứng dai dẳng như: ho kéo dài >2–3 tuần, ho ra máu, đau ngực, sụt cân không rõ nguyên nhân, khó thở mới xuất hiện.

Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ, chụp CT liều thấp (LDCT) là phương pháp tầm soát chính — chứ không phải xét nghiệm máu. Xét nghiệm dấu ấn chỉ được chỉ định sau khi phát hiện bất thường trên hình ảnh, nhằm hỗ trợ chẩn đoán và phân loại.

Lưu ý quan trọng khi thực hiện xét nghiệm

Để đảm bảo kết quả chính xác và an toàn:

– Không nhịn ăn bắt buộc cho hầu hết xét nghiệm dấu ấn ung thư (trừ khi có chỉ định kèm theo từ bác sĩ). Tuy nhiên, nếu xét nghiệm đi kèm các chỉ số gan, thận hoặc glucose, bạn có thể được yêu cầu nhịn ăn 6–8 tiếng.

– Thông báo đầy đủ về thuốc đang dùng (đặc biệt thuốc chống đông, corticosteroid), vì một số thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả.

– Không tự ý xét nghiệm dấu ấn ung thư để “tầm soát” khi không có yếu tố nguy cơ — điều này có thể gây lo lắng không cần thiết do kết quả dương tính giả.

– Luôn thực hiện tại cơ sở y tế uy tín, có đội ngũ chuyên môn và khả năng phối hợp đa chuyên khoa (chẩn đoán hình ảnh, giải phẫu bệnh, ung bướu).

Kết luận từ bác sĩ

Ung thư phổi thường “im lặng” ở giai đoạn sớm, nên chẩn đoán kịp thời phụ thuộc rất lớn vào việc nhận diện đúng nhóm nguy cơ và can thiệp đúng phương pháp. Xét nghiệm — dù quan trọng — chỉ là một mắt xích trong chuỗi chẩn đoán, và không thể thay thế cho hình ảnh học hoặc sinh thiết.

Nếu bạn có triệu chứng dai dẳng hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao, đừng chần chừ — hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa hô hấp hoặc ung bướu để được tư vấn lộ trình tầm soát phù hợp, thay vì tự ý xét nghiệm đơn lẻ. Phát hiện sớm không chỉ nâng cao cơ hội điều trị mà còn giúp bạn giữ được chất lượng cuộc sống tốt hơn trong suốt hành trình điều trị.